Тексерген: Жумажанов С. К

Орындаған:Муслим-Али Дильназ,ЭЭ-35
Тексерген:Жумажанов С.К.
Энергетикалық және электрлік жүйелер.
Энергетикалық жүйе, энергожүйе — өзара және энергия тұтынушылармен электр энергиясын 
жеткізу желісі арқылы жалғасқан электр ст-ларының жиынтығы (торабы). Энергиялық жүйенің 
құрамына: жылу электр стансасы, атом электр стансасы, су электр стансасы, электр энергиясын 
жеткізу желісі; қосалқы электр ст-лары, жылу және электр желісі, жылу және электр 
энергиясының қабылдағыштары енеді. Тұтынушыларды электр энергиясымен Энергиялық 
жүйе арқылы қамтамасыз етудің жеке электр ст. арқылы қамтамасыз етуге қарағанда 
төмендегідей артықшылықтар бар: энергиямен қамтамасыз етудің сенімділігі артады; 
жергілікті энергет. қор (отын және су энергиясы) тиімді пайдаланылады; электр ст-ларының 
жүктемесін өзара тиімді етіп бөлу нәтижесінде электр энергиясының өзіндік құны кемиді, 
қуатты қондырғыларды пайдалану мүмкіндігі жасалады, резервтік қуат азаяды. Энергиялық 
жүйе әдетте бір орт-тан басқарылады. Бір жалпы оперативтік диспетчерлік пункттен 
басқарылатын бірнеше Энергиялық жүйе біріккен энергетикалық жүйе құрайды.[1]
Электр энергиясы энергияның ең әмбебап түрі болып табылады. Бұл энергияны басқа 
энергияның түрлеріне (жылылық, механикалық, жарықтық және т.б) өте жеңіл өзгертуге 
болады. Электр энергиясы автоматика, электроника және т.б. құрылғыларында едәуір 
қолданыс тапты. Сондықтан, қазіргі уақытта әлемнің барлық салаларында электр энергиясы 
кең пайдаланылады.Электрлік жүйе деп энергетикалық жүйенің электрлік бөлігін ұғады. 
Сонымен, электр энергетикалық жүйе деп энергияны өндіру, түрлендіру, тарату және 
пайдалану қондырғыларының жиынтығын айтады. Энергетикалық жүйе энергетикалық 
қорлардың көздерінен, қазандардан, турбиналардан, генераторлардан, бойлерден, электр 
жеткізу желілерінен, трансформаторлардан және электр энергияның тұтынушыларынан 
құрылады. 
Электрлік желілер және олардың топтастыруы
Электр желісі - электр станциясынан тұтынушыға электр энергиясын беруге және таратуға 
арналған электр қондырғыларының жиынтығы
Электр тораптарының классификациясы.
Кернеу класы бойынша электр желілері келесі критерийлер бойынша жіктеледі:
жұмыс кернеуі;
орындалатын функциялар (көлемі мен мақсаты);
желінің ауқымды сипаттамалары мен өлшемдері;
ток түрі.
Электр тораптарының классификациясы
Өңдеу
Мақсаты, ауқымы
Жалпы мақсаттағы желілер: тұрмыстық, өнеркәсіптік, ауылшаруашылық және көлік 
тұтынушыларын электрмен жабдықтау.

Автономды электрмен жабдықтау желілері: жылжымалы және автономды объектілерді 
электрмен жабдықтау (көлік, кеме, ұшақ, ғарыш аппараты, автономды станциялар, роботтар 
және т.б.). Сондай-ақ қараңыз: Борттық желі.
Технологиялық объектілердің желілері: өндірістік объектілерді және басқа инженерлік 
желілерді электрмен жабдықтау.
Байланыс желісі: оның бойымен жүретін көліктерге (локомотив, трамвай, троллейбус, метро) 
электр энергиясын беру үшін қолданылатын арнайы желі.
Масштаб сипаттамалары, желі өлшемдері
Магистральдық желілер: жекелеген аймақтарды, елдерді және олардың ірі көздері мен тұтыну 
орталықтарын байланыстыратын желілер. Өте жоғары және жоғары кернеу деңгейлерімен 
және үлкен қуат ағындарымен (гигаватт) сипатталады.
Аймақтық желілер: аймақтық ауқымды желілер (Ресейде - Федерацияның субъектілерінің 
деңгейі). Олар магистральдық желілермен және өздерінің аймақтық қуат көздерімен 
қоректенеді және ірі тұтынушыларға (қала, облыс, кәсіпорын, кен орны, көлік терминалы) 
қызмет көрсетеді. Жоғары және орташа кернеу деңгейлерімен және үлкен қуат ағындарымен 
(жүздеген мегаватт, гигаватт) сипатталады.
Аудандық желілер, тарату желілері: аймақтық желілерден қуат алады. Әдетте олардың жеке 
қуат көздері болмайды, олар орта және шағын тұтынушыларға қызмет көрсетеді (блок ішілік 
және ауыл желілері, кәсіпорындар, шағын кен орындары, көлік тораптары). Орташа және 
төмен кернеу деңгейлерімен және шағын қуат ағындарымен (мегаватт) сипатталады.
Ішкі желілер: электр қуатын шағын кеңістікте – қаланың аудан, ауыл, квартал, зауыт ішінде 
таратады. Көбінесе оларда сыртқы желіден тек 1 немесе 2 қуат нүктесі болады. Сонымен қатар, 
олардың кейде өздерінің резервтік қуат көзі болады. Төмен кернеу деңгейімен және шағын 
қуат ағындарымен сипатталады (жүздеген киловатт, мегаватт).
Электр сымдары: ең төменгі деңгейдегі желілер - жеке ғимарат, шеберхана, бөлме. Көбінесе 
интранеттермен бірге қарастырылады. Төмен және тұрмыстық кернеу деңгейімен және шағын 
қуат ағындарымен сипатталады (ондаған және жүздеген киловатт).
Негізгі желі құрамдастары
Генерация – бұл басқа энергия көздерінен, көбінесе электр станцияларында электр энергиясын 
өндіру процесі. Әдетте, генерация жылу қозғалтқыштарымен немесе судың немесе желдің 
кинетикалық энергиясымен басқарылатын электромеханикалық генераторлардың көмегімен 
жүзеге асырылады. Басқа энергия көздеріне фотоэлектрлік және геотермалдық көздер жатады.
Электрмен жабдықтау желісі көздердің және тұтынушылардың географиялық алыс нүктелерін 
байланыстыруымен сипатталады.