Қазіргі экономикадағы меншіктің түрлері мен нысандары

Меншіктің түрлі тарихи қалыптасқан типтері бар, олардың бастылары- жалпы және жеке меншік. Жалпы меншік алғашқы кезде пайда болды, ол ортақ еңбек ету мен оның нәтижелерін бірлесе отырып иемденуге негізделеді. Кейінірек жеке меншік пайда болды. Ол екі түрге, яғни еңбекке негізделген жеке меншік және еңбекке негізделмеген жеке меншік болып бөлінеді.

Еңбекке негізделген жеке меншіктің субъектілеріне – жеке дара қызметпен айналысатын адамдар, шаруалар, фермерлер,қолөнершілер және өз еңбегімен өмір сүріп жатқан азаматтар жатады.

Жеке меншіктің екінші түріне – бөтеннің еңбегі есебінен дәулет жинайтындар жатады.

Сонымен бірге иемденудің үшінші түрі- аралас меншік пайда болды, оның мүлігі қатысушыларының ақша қаражаттарынан және басқалай жарналарынан құралады. Қазақстан Республикасында қабылданған Заңдарға сәйкес – жеке меншік, мемлекеттік меншік, муниципалды және басқа меншік формалары орнығуда.

Мемлекеттік меншік дегеніміз – меншік объектілерін басқару мен шешімдер қабылдауды үкіметтің өкілетті өкілдері жүзеге асыратын жағдайда қалыптасқан экономикалық қатынастар жүйесі болып табылады.

Мемлекеттік меншік – бүкіл халық шаруашылығы деңгейінде (республикалық), облыс деңгейінде (коммуналды), аудан мен қала деңгейінде (муниципалды- жергілікті басқару органдарына қатысты ) қалыптасады.

Ұжымдық меншік деп еңбек ұжымының өндіріс құрал-жабдықтары мен өнімдерді бірлесіп басқару, пайдалану және шешімдер қабылдау барысында қалыптасқан экономикалық қатынастар жүйесін айтады. Қазақстандағы ұжымдық меншіктің түрлеріне – коопиративтік және акционерлік меншік, еңбек ұжымдары мен қоғамдық ұйымдардың меншіктері жатады.

Нарықты экономиканың қалыптасуы меншік қатынастарын өзгертудің заңды қажеттілігін туындатты. Бұл мемлекет иелігінен алу және жекешелендіру процестері арқылы жүргізілді.