Тәрбие технологиясында тәрбие жүйесінің моделі
жүктеу/скачать 45,44 Kb.
|
Stud.kz – қазақ тілінде жазылған жұмыстар саны және сапасы бойынша біздің қор №1 болып табыладыТәрбие технологиясында тәрбие жүйесінің моделі МАЗМҰНЫ Кіріспе 3 1.тарау Тәрбие үрдісіне теориялық сипаттама беру. 5 1.1 Тұтас педагогикалық үрдісте тәрбиенің алатын орны. 5 1.2.Тәрбие технологиясы туралы түсінік. 9 1.3 Тәрбие технологиясындағы тәрбие үрдісінің ерекшеліктері. 23 2.тарау Тәрбие технологиясының мазмүны және негізгі бағыттары . 2.1. Тәрбие технологиясында тәрбие жүйесінің моделі 32 2.2 Оқушы бойында ұлттық құндылықтарды қалыптастыруда 51 мектеп пен отбасының рөлі. 51 2.3 Тәрбие технологияның халық педагогикасында алатын орны. 2.4 Эксперимент бөлімі 67 Қорытынды 73 ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 74 Қосымша А 76 Қосымша Б 77 Кіріспе Диплом жұмысының өзектілігі. Қазіргі кезде қоғам өмірінің жаңа Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді Еліміздің еркін елге айналып, тілдік аясы кеңейіп, қазақ Педагогикалық ақыл-ойдың озық тәжірибелерін, жаңа ұғымдар мен терминдерді ӘлФараби,А.Қунанбаев,Ш.Уалиханов,Ы.Алтынсарин,Ш.Қудайбердиев,А.Байтурсунов,М.Жумабаев,Н.Кулжанова т.б.қарастырып еңбектерінде негізгі мәселелерін атап көрсеткен.Қазіргі қоғамда ұлттық тәлім-тәрбиенің өз ерекшеліктерін анықтау; халық педагогикасы мұраларын зерттеу; - оқыту мен тәлім-тәрбиенің негізгі Зерттеу жұмысының мақсаты: тәрбие технологиясы туралы тұсінік Зерттеу нысаны: жалпы орта мектептегі педагогикалық үрдіс. Зерттеу пәні: Бастауыш мектепте тәрбие технологиясының ерекшеліктерін,мазмұнын,әдістерін,жүйесін Зерттеу міндеттері: -тәрбие үрдісіне теориялық сипаттама беру, - технология туралы анықтама беру, - жалпы тәрбие технологияның ерекшеліктерін айқындау, -тәрбие мазмұнының бағыттарын атап көрсету. Зерттеу жұмысының әдіснамалық негіздері: таным теориясы, жеке тұлғаның Зерттеу әдістері: зерттеліп отырған мәселеге қатысты философиялық, педагогикалық, психологиялық және ғылыми әдістемелік әдебиеттерге теориялық талдау Зерттеудің ғылыми болжамы: Тәрбие мазмұнын оқу-тәрбие үрдісінде тиімді Зерттеудің теориялық негіздері таным теориясы, ТМД және Зерттеу көздері: Педагогика-психология ғылымының жетістіктері,Қазақстан халқының рухани мәдениеті, Зерттеу базасы: №39 жалпы орта білім беру мектебі,бастауыш Диплом жұмысы екі тараудан тұрады, қорытынды,қосымша,сондай-ақ әдебиеттер тізімі Бірінші тарау «Тәрбие үрдісіне теориялық сипаттама» екі бөлімнен 1.тарау Тәрбие үрдісіне теориялық сипаттама беру. 1.1 Тұтас педагогикалық үрдісте тәрбиенің алатын орны. Тәрбие үрдісінің мәнін ашуда П.П. Блонский, С.Т. Сонау ежелгі дәуірден бері көптеген ойшылдар тіпті бәрі Ежелгі Грекияда[3,8] адамның өзін-өзі тануынан тұрмыс шешуін философиялық Грек философияеы мен өнерінде адам табиғаты, оның кескін Көрнекті ойшылдардың Келесісі адамның христиандық тұжырымдамасын Моисей мен мен Христостың - өзіңе идеал жасама; - құдайыңның атын бекерге атама; - әкең мен шешеңді құрметте; - тірі жан иесін өлтірме; - менменсіме, күпірлік етпежәнет.с.с. Олар адам идеалы — басқаның арына тимеу, даналықпен Чарльз Дарвин[3], дін мен медицинаны зерттеп, зерделей келе, Шығыс ғұламалары оқыту мен тәрбиенің ажырамас байланысын терең Имам Ғазали адамгершілік бастауы өзіи-өзі тәрбиелеу мен дана Тәрбие ісімен айналыспас бұрын алдымен оның мазмұнын анықтап Сондықтан тәрбие үрдісінің мазмұнын анықтағанда педагогтар бір жағынан Ш.Амонашвили[5] мұғалім өзі мүмкін, бірақ руханилықтың қайнар көзі Саяси конъюнктураға байланбайтын мәңгілік әрі қарапайым құндылықтар бар. Тәрбие мазмүнының тағы бір ортақ белгісі - бұл Орыс мәдениетінде Ф.М.Достоевский[3,81] "жаңа гуманизмді" негіздеген ойшыл ретінде Орыстың қайта өрлеу кезеңіндегі діни-философиялық мұраларында Н.О.Лосский, Н.АБердяев, Мұндай тұжырымдамалар туралы түсінігіміздің болуы тәрбиеге жеңіл —желпі Біздегі тәртіпті адам деп Макаренконың[2] сөзімен: «… қашан Халқымыздың кемеңгер ұлы М.Әуезов[7] былай деген: «Адам баласының Жас буынды жақсылап тәрбиелеуді отбасынан бастап және осы Балалардың мінез- құлқына адамгершілік қарым-қатынас тәжірибесі жеткіліксіз болуына Сонымен, баланың өзара қарым-қатынасы, өзіндік әрекеттері, өзгелермен бірлесіп 1.2.Тәрбие технологиясы туралы түсінік. Технология педагогикалық үрдісте оның жалпы әдіснамасы мақсаты Педагогикалық технология технологиялық үрдісте нақты жүзеге асады. Технологиялық Тәрбие теориясында технологиялық үрдістер болып, мысалы ұжымды ұйымдастыру Педагогикалық технология мен технологиялық үрдістің тікелей міндеттері болып: әр әрекетті түрлі білім, білік, дағдыны қалыптастыру; әлеуметтік құнды формалар мен мінез-құлық дағдысып бекіту; технологиялық инструменттарийлы әрекеттерін дағдыландыру; технологиялық ойлауды дамыту, өз бетімен жоспарлау, Педагогикалық технологияның маңызы ерекшелігі – оның психологиямен тығыз Технологиялық үрдістің нәтижесінде әр баланың жалпы дамуы, Көптеген жылдар бойғы практика тәрбиелік жүйені моделдеуді технологияландырудың Тәрбиелік технологияларды таңдауда төмендегілерді есепке алудың маңызы зор[9,11] технологияның осы мектепте жүзеге асып жатқан тәрбие тұжырымдамасына өз мектебінің тәрбие үрдісімен технологияның жүйелі үйлесуі; жеткілікті басқарылымдылық, даигностикалық инструментарийдің болуы; бұрынғымен жаңа технология нәтижесі бойынша салыстырмалы болуы; басқа білім беру мекемелері тәжірибелерінде осы технологияның өнімділігі Н.Е.Щуркова, В.М.Кларин, А.М.Кушнир, В.Д.Симоненко, Г.К.Селевко, Л.Гребенкина және т.б. 1. Технология нақты педагогикалық ойлаудан шығады, оның негізінде 2. Педагогикалық әрекеттердің технологиялық тізбегі, операциялар, коммуникациялар нақты 3. Технология адам және технологиялық мүмкіндіктердің оңтайлы іске 4. Технология элементтері бір жағынан кез-келген педагог тудыра 5. Педагогикалық технологияның жанды бөлігі болып әрекет нәтижесін Тәрбиелік үрдістің жалпы педагогикалық технологияларына (педагогикалық жүйелер): 1. Ш.А.Амонашвилидің ерекше мақсаттық бағдары бар, яғни мақсаты 2. В.В.Сухомлинскийдің Павлышев мектебіндегі тәрбие жүйесін; 3.А.С.Макаренконың коммуна жүйесі бойынша құрылғантұжырымдамалық идеяларын: еңбек – 4. Балалардың өзін-өзі басқаруы және өзін-өзі бақылауын дамыту 5. Мектепті тәрбиелік жүйе ретінде қарастыратын В.А.Караковскийдің моделін; 6. Мақсаттық бағдары: жоғары адамгершілікті, білімді, рухани, еңбек 7. Халық аралық балалар орталығы «Артек» тәрбиелік жүйесін Жеке-әдістемелік тәрбиелік технологияларға: 1. И.П.Ивановтың ұжымдық шығармашылық іс әрекет жағдайында қоғамдық 2. С.Д.Поляковтың тұлғаға-бағдарланған ұжымдық шығармашылық әрекет технологиясын; 3. О.Г.Газманның балаға педагогикалық қолдау көрсету технологиясын; 4. А.И.Шемшуринаның (1-9 сыныптар) «Этикалық грамматика» курсы арқылы Модулдік тәрбиелік технологиялар. Сонымен қатар педагогикалық қарым-қатынаста арнайы Ойын технологиялары. Адам әрекетінің еңбек, оқу сияқты негізгі Тұлғаның әрекеті ретінде ойын құрылымына келесі: Мақсаткерлік; Жаспарлау; Мақсатты іске асыру; Тұлға өзін субъект ретінде толық көрсететін нәтижелерді талдау сияқты кезеңдер жатады. Ойын әрекетінің түрткісі оның еріктілігімен, таңдау мүмкіндігі, Үрдіс ретінде ойын таңдаған рөлдері; Ойнаушының іске асыру құралы ретіндегі ойын элементтері; Сол рөлдерді іске асыру құралы ретіндегі ойын элементтері; Нәрселелердің ойындық қолданылуы, яғни шынайы нәрселердің шартты түрде не ойын түріне ауыстырылуы; Ойнаушылар арасындағы шынайы қарым-қатынастар; Сюжет (мазмұн) – ойын барысында шартты түрде алынатын саласы. С.А.Шмакова[4,73] бойынша көптеген ойындарға тән ортақ белгілер Тек қана нәтижесінен ғана емес, әрекет үрдісінің өзінен үшін баланың тілегімен ғана қабылданатын, еркін дамытушы әрекет Елеулі мөлшерде суырып салмалық, шығармашылық, осы әрекеттің белсенді сипаты («шығармашылық аясы»). Әрекеттің эмоционалды көтеріңкілігі, бәсекелестік, жарыс («эмоционалдық қуат»). Ойын мазмұнын, оның дамуын логикалық және мерзімдік, уақыт тұрғысынан бейнелейтін тікелей және жанама ережелердің болуы. Ойындық әрекет бағдарламасын зерттеген ғалымдар пікірінше ойын педагогикалық Әлеуметтендіру қызметі. Өйткені, ойын – баланы күшті қоғамдық қатынастар жүйесіне Ұлтаралық қатысым құралы қызметі. Себебі, ойын – балаға жалпы адамзаттық құндылықтарды, түрлі Ойында бала «адамзат тәжірибесі аясында» өзін-өзі көрсету қызметін көрсетеді. Өйткені, ойын бір жағынан баланың практикада өмірлік Ойынның қатысымдық қызметін – балаға шынайы күрделі адамдық қатысым аясына енуге мүмкіндік беретін дерегі айқын көрсетеді. Ойынның диагностикалық қызметі педагогқа баланың әр қырынан: интеллектуалдық, шығармашылық, эмоционалдық және т.б. көрінуін диагностикалауға мүмкіндік Ойынның емдік қызметі – баланың қарым-қатынаста, оқуда, мінез- құлқында туындайтын әр түрлі қиындықтарды жеңу құралы ретінде Ойынның түзеу қызметі деп – баланың тұлғалық құрылымының көрсеткішіне жағымды өзгерістер, толықтырулар енгізуі түсініледі. Ойын әрекетінде Ойынның дамытушылық қызметі, оның ең маңызды қызметтерінің бірі. Сонымен бірге, ойын – баланың қызығұшылықтан дамуға ұласатын, Педагогикалық ойындар – педагогикалық үрдісті ұйымдастырудың кең тараған Педагогикалық ойындар. Мақсатына қарай; Ұйымдастырылу құрылымына қарай; Олардың жас ерекшелік мүмкіндіктеріне сай пайдалануына қарай; Мазмұнының өзіндік ерекшелігіне қарай жеткілікті дәрежеде алуан түрлі Ойын – тәрбие әдісі ретінде ежелден бері қолданылып Белгілі педагог ғалым Г.К.Селевко[11] педагогикалық ойындарды төмендегідей классификацияға Әрекет саласына қарай: Дене; Интеллектуалдық; Еңбек; Әлеуметтік; Психологиялық; Педагогикалық үрдіс сипатына қарай: Білімдік, тренингтік, бақылаушылық, қорытындылау; Танымдық тәрбиелік, дамытушылық; Репродуктивті, продуктивті, шығармашылық; Қатысымдық, диагностикалық, кәсіптік бағдарлық, психотехникалық деп; Ойын әдістемесіне қарай: Пәндік; Сюжеттік; Рөлдік; Іскерлік; Имитациялық; Драмалық; Пәндік саласына қарай: Математикалық, химиялық, биологиялық, физикалық, экологиялық; Музыкалық,театрлық, әдеби; Еңбек, техникалық, өндірістік; Дене шынықтыру, спорттық, әскери-қолданбалы, туристік, халықтық; Қоғамтану, басқарушылық, экономикалық, коммерциялық деп; Ойнау ортасына қарай: Нәрселік-нәрсесіз; Үстел үстінде, бөлмеде, көшеде ойналатын, жергілікті; Компьютерлік, теледидарлық, ОТҚ; Техникалық, қозғалыс құрылдарымен ойналатын ойындар деп жіктеледі. Осы ойындардың ішінде орта буын оқытушысынан бастап педагогикалық Іскерлік ойындарды педагогтардың кәсіби шеберлігін дамытуда, құзырлығын анықтауда Психодраманың туып, дамуына ерекше үлес қосқан Джекобу Леви Сергіту сәті (даярляқ фазасы); Психодрамалық әрекет фазасы (қойылымның жүзеге асуы); Кіріктіру фазасы, қатысушылар өз пікірлері мен әсерлерімен алмасады. Психодрамалық әрекеттер кульминациялық нүктесіне жеткенде, топтың эмоционалдық қуаты Психодрамаға қатысушылар әрекетке түсу барысында ішкі қайшылықтар мен Психодрамаларда сезімге қатысты мәселелер қарастырылса, әлеуметтік драмаларда өзара Тәжірибеде теория технология көмегімен іске асады. «Технология» Технология әзірге жасалынбаса, онда жеке шеберлік үстем алады. Соңғы кезге дейін «ой шығармашылығы», оның ішінде адам Мектеп тәрбиесі мен өндіріс түсініктері бір-бірінен алыс емес. Мектептегі тәрбие жүйесі сонымен бірге өндіріс секілді қоғамдық Бірақ адам тәрбиелеу технологиясының өзіндік ерекшеліктері болатынын ескеру 1. Тәрбие процесінің өндірістік процестен айырмашылығы оның біртұтас 2. Сапаларды қалыптастыру әдістемесін, яғни «технологиялық операцияларды» игеруші 3. Тәрбие технологиясы барлық тәрбиеленушілерге ортақ, ол тұлғаны Қазіргі тәрбие тәжірибесі өзінің өтпелі кезеңінде тұр. Тәрбиеленушілердің Тәжірибелік технологиядағы біртұтас тәрбие процесі оның құрылым бірліктерін Комплексті қажеттік тәрбие теориясы мен мектептегі тәрбие жұмысы Қазіргі тәрбие технологиясы комплексті бағыт мәселесін шеше отырып 1. Тәрбиеленушілерге үш бағытта, яғни сапасына, сезіміне және 2. Тәрбие және өзіндік тәрбие бірігуі арқылы дұрыс 3. Тәрбиеге қатысты барлық факторлардың бірлігі мен реттелуі 4. Тұлғада берілген қасиеттер тәрбие істерінің жүйесі арқылы 5. Тәрбиеге комплексті қарау тәрбие процесінің және оны Негізгі факторлар қатарына жататындар: 1) оқушының өмір сүру қалпы; 2) әртүрлі аймақтардың Тұлғаны толық қалыптастырудағы комплекстік осы жағдайлардың біріккен сипаты Тәрбие комплекстігінің маңызды шарты – тәрбие мақсаттарының, мазмұнының, Тәрбиенің жүйелілігі, комплекстілігі, бірізділігі, үздіксіздігі «тәрбие ісі» деген Тәрбие процесі үздіксіз жалғасты Тәрбие ісінен тұрады. Тәрбие ісі ұжымдық және шығармашылық сипатта болатындықтан және Тәрбие ісі өз құрамында адамгершілік, эстетикалық, саяси, ақыл-ой Тәрбие ісі білім жүйесіне сәйкес, негізінен сабақтас құралады. Тәрбие ісінің мақсаты мен жоспарлауының негізгі көздері: 1) қоғамдық жағдайларға негізделген әлеуметтік ситуациялар; 2) белгілі Осындай негізгі көздердің бәрі Тәрбие ісінің өмірлік күшін а) Тәрбиелік ықпал бағытталатын ұжым сипаты қандай? б) Оның осы бағыттағы даму деңгейі қай дәрежеде? в) Істерді орындау барысында неге қол жеткізу керек? г) Жоспарланған нәтижеге қандай тәрбие құралдар жүйесі арқылы ТІ Тәрбие ісі педагогикалық тәжірибесін жалпылау арқылы 1. Тәрбие ісінің міндеттерін терең түсіну. 2. Тәрбие ісі, педагогикалық іс-әрекетке нақты және комплексті 3. Тәрбие үрдісінде тәрбие ісінің міндеттері шешімінің баламалылығын 4. Тәрбие ісінің міндеттері мен жағдайларына қарай мазмұнын 5. Тәрбие ісі әр кезеңіндегі істер мен 6. Тәрбие ісі дайындық кезінде мейлінше ұйымдастыру 7. Тәрбие ісі көптүрлілігі міндетті. 8. Тәрбие ісі оқушылар көңілінің ең әсерлі қозғаушы 9. Тәрбие ісі «сіңірлі» дәстүрге көнбейді, икемділік Жоспарлау кезеңі мақсаттық кезеңнен кейін келеді. Ол мақсаттық Тәрбие істерін жоспарлауда оқушылар да ат салысып, жұмыс Тәрбие ісінің ұйымдастыруда мұғалімдер басшылыққа алатын 6 теориялық 1) мақсатты айқын түсіну; 2) әрбір оқушының міндетін дәл анықтау; 3) мақсат пен нәтижеге қол жеткізу үшін барлық 4) нәтиже өзгерісіне орай орындалатын қосымшаларды белгілеу; 5) ТІ-не жауапкердің есеп беру сәтін белгілеу; 6) орындаушыларға түсініктеме-нұсқау беру. Тәрбие ісінің – ұйымдастыруға қатысу тұлғаның төмендегідей маңызды а) мақсатқа жетуде шаршап-шалдықпау; б) жауапкершілік; в) бастаған жұмысын аяғына дейін жеткізу; г) тәртіптілік; д) орындаушылық. ТІ-нің барлық процестерін орындау кезінде, ескерілетін жәйттер: 1) тәрбиеші бастаған ісін оның аяғына дейін назардан 2) ТІ-і кезінде тәрбиеші дұрыс бағыт-бағдар ұстануы қажет; 3) байқалған қателіктер дер кезінде түзелуі шарт. Істің қорытындылау кезеңі ұжымдық талқылау мен жеке педагогикалық Технология педагогикалық үрдісте оның жалпы әдіснамасы мақсаты Педагогикалық технология технологиялық үрдісте нақты жүзеге асады. Технологиялық Тәрбие теориясында технологиялық үрдістер болып, мысалы ұжымды ұйымдастыру Педагогикалық технология мен технологиялық үрдістің тікелей міндеттері болып: әр әрекетті түрлі білім, білік, дағдыны қалыптастыру; әлеуметтік құнды формалар мен мінез-құлық дағдысып бекіту; технологиялық инструменттарийлы әрекеттерін дағдыландыру; технологиялық ойлауды дамыту, өз бетімен жоспарлау, Педагогикалық технологияның маңызы ерекшелігі – оның психологиямен тығыз Технологиялық үрдістің нәтижесінде әр баланың жалпы дамуы, Көптеген жылдар бойғы практика тәрбиелік жүйені моделдеуді технологияландырудың Тәрбиелік технологияларды таңдауда төмендегілерді есепке алудың маңызы зор: технологияның осы мектепте жүзеге асып жатқан тәрбие тұжырымдамасына өз мектебінің тәрбие үрдісімен технологияның жүйелі үйлесуі; жеткілікті басқарылымдылық, даигностикалық инструментарийдің болуы; бұрынғымен жаңа технология нәтижесі бойынша салыстырмалы болуы; басқа білім беру мекемелері тәжірибелерінде осы технологияның өнімділігі .Ұлттық тәрбие деп жеке тұлғаның ұлттық сана сезімі - белсенді қарым-қатынас: оқушы мен мұғалімнің әрбір - индивидтік: мұғалімнің әр жеке оқушының ерекшелігін дамытуы, - өзіндік тәртіп: өзіндік бақылау мен бағалауды, шешім - шыдамдылық: әр түрлі пікірлерді қабылдай алу, бір-бірінің «Адам мен адамның бір-бірімен араласу,өзара қарым-қатынасында ғана адамның Сонымен бірге сыни ойлау арқылы тұлға бойында рефлексиялық Оқушы бойында рефлексиялық сапалардың қалыптасуы білім беруді - өз тәжірибесін пайдалана отырып, - өзге адамдардың ұсынатын идеяларына - өзіне қарама-қарсы идеяларды жоққа - өз біліміндегі олқылықтарын көре Рефлексиялық әрекеттер барысында оқытудың жолдары талданады, өзіндік шешім Сонымен бірге оқушы тұлғасына шоғырланған білім беру мұғалім 1.3 Тәрбие технологиясындағы тәрбие үрдісінің ерекшеліктері. Тәрбие технологиясындағы тәрбие үрдісінің ерекшеліктері орасан зор болып Тәрбие үрдісінің бірқатар ерекшеліктері бар. Ең алдымен ол Тәрбие үрдісі қозғалмалы, үнемі өзгерісте болады. Тәрбие үрдісі – узақтылығымен сипатталады. Ол өз мәнінде Тәрбие үрдісінің тағы бір ерекшелігі – үздіксіздігі. Мектептегі тәрбие үрдісі ол тәрбиеші мен тәрбиеленушінің жүйелі, Тәрбие үрдісі кешенді үрдіс кешенділік дегеніміз-мақсаты, Тәрбие үрдісінің кешенді сипаттамасы бірталай Тәрбие үрдісіне тән ерекшелік бұл мағынасыздық және нәтиженің Сызба 1. Тәрбие үрдісі Мақсатты бағытталғандық ( ылтымақтастық); • Көпфакторлылық (тәрбиеші әрекеті тек заңдылықтармен гана байланысты -Нәтиженің алыстығы; -Динамикалылық (қозғалмалы және өзгермелі, бойындағы жағымсызды жағымдыға ауыстырады); - ұзақтығы; - үздіксіздігі; - вариативтілігі; - қайшылықтылығы; Тәрбие тұлғаны қалыптастырудың тұтастық идеясына бағынатын, тәрбие үрдісінің Тәрбие технологиясында тәрбие үрдісі екі жақтылы болып келеді. Тәрбие қоғамдық құбылыс, онсыз ешбір қоғамның алға дамуы, Еліміздің әлеуметтік - экономикалық дамуын жеделдету Жас ұрпақтарға аға буынның жинақтап берген әлеуметтік бай Сонымен тәрбие үрдісі дегеніміз - жеке адам Тәрбие үрдісінің құрылысы өз ерекшеліктеріне байланысты алдына Сонымен қорыта келгенде, тәрбиенің негізгі қызметі: • Мәдениетті сақтау және жалғастыру; Тұлғаны әлеуметтендіру; Тәрбие технологиясында тұлғаның шығармашылық қабілетін дамыту, баланы қорғау Тәрбие — бұл өмірлік шығармашылық. Сондықтан мұнда бала Түрлі авторлар тұлға өзегі ретінде әртүрлі қасиеттерді атайды. - өзін- өзі тану; - өзін- өзі көрсету; - өзіне- өзі сену; - өзін - өзі анықтау; - өзін - өзі іске асыру; - өзін- өзі реттеу және т.с.с үрдістердің мәні Осыдан келіп қазіргі педагогикалық ойлаудың мәні — яғни - мәдени құбылыс ретінде; - педагогикалық ықпал ретінде; - балалар әрекетін ұйымдастыру ретінде; - қарым-қатынас ретінде; - ынтымақтастық ретінде; - оқушылардың бір-бірімен шығармашылығы ретінде; - жалпы өмірлік шығармашылық ретіндегі үрдіс болып табылады. Демек, тәрбие технологиясында тәрбие — Заңдылық ретінде біз тәрбие үрдісіндегі тұрақты құбылысты Тәрбие технологиясында тәрбие үрдісінің заңдылығы[16] деп педагогикалық құбылыстар Оқушылардың сапасы, мінез-құлқы, сана-сезімедері, талап-тілектері мен мұқтаждықтарының қалыптасуы Заңдылықты айқындау дегеніміз-педагогикалық үрдісті (идеалдық) мүлтіксіз жоспарлау, Практикада тәрбиеге төмендегідей амалдар түрғысынан келу кең таралған. Түлғалық (жеке бастық) амал — педагогтың тәрбиеленушісіне тұлға Әрекеттік амал — тұлғаны дамытуға ықпал ететін әрекет Тәрбие технологиясында тұлғалық-әрекеттік амал мектептің тұлға қалыптасуын, адам Шығармашылық амал тәрбие үрдісінде педагог пен бала шығармашылығына "Қатынастық" амалды әрекеттік амал ретінде де және өзінше Оқиғалық амалды да әрекеттік амалдың бір қыры ретінде Саралау амалы — баланың жеке бас ерекшеліктерін, "көшбасшылық" Құндылық (аксиологиялық) амал - тәрбиенің басты мақсаты етіп Таптық амал — социалистік қоғамға тән, тәрбие мақсаты Орталық амал — қоршаған орта шегіндегі қоғамның барлық Дихотомиялық амал — бұл грек тілінен аударғанда тұтасты Философияда мақсат ойға алған мұрат ретінде анықталады, оған Тәрбие мақсаты мен нәтижесінің арасындағы сәйкессіздік тәрбиешілер әрекетінің Тәрбие тұлғаны адамзат мәдениетіне үйлестіру, шынайылықты “адам әлемі", Л.С.Выготский[2,19] пікірінше, тәрбие мақсаты бұл жағымды қызығушылықтарды ояту Тәрбие технологиясында тәрбие мақсаты жүйе ретінде құрамды бөліктерге Сонымен тәрбие мақсатын анықтау оңай шаруа емес. Егер Максаткерлік — үздіксіз үрдіс. Мақсаткерліктің қалай жүзеге асырылатындығына • Диагностикалылық, яғни, педагогикалық үрдіс • Шынайылық, яғни, нақты жағдаяттарды есепке ала отырып - Сабақтастық, яғни тәрбие үрдісінің барлық мақсаттары мен міндеттерінің арасындағы педагогикалық әрекеттің әр кезеңіндегі мақсатты ұсыну және негіздеу; - Мақсаткерлік үрдісіне әрекетке қатысушылардың барлығын • Нәтижеге бағыттылығы, мақсатка жету нөтижесін айқындау, ал Педагогикалық практикада көбіне мақсаттар процессуалдық және нәтижелілік деп - балалардың бойында көргіміз келетін мінез-құлық сапасының көрінісі (сыпайылық тәрбиелеу, жағымды қылықтар және т.б.) ретіндегі мақсаттар; - бала тұлғасында көргіміз келетін қасиеттер жиынтығы ретіндегі мақсаттар (бұл әр кезеңге сәйкес әр түрлі болып заманында басқа, кеңестік дәуірде басқа); - тұлғаның бойында көргіміз келстін терең қасисттерінің көрінісі ретіндегі мақсаттар ("Мен" бейнесі, тұлғалық мағыналар және т.б.). Білім беру мекемелеріңде тәрбие мақсаттарын анықтау оның тұжырымдамасынан, ҚР білім беру ұйымдарындағы Тәрбиенің кешенді бағдарламасынан қазіргі Педагог-ғалымдарымыздың [2,22] пікірлерінше, мақсаттарға қатысты төмендегідей талаптарды сақтаган • бала тұлғасына • мектеп қоғамдастығы мүшелерінің мүддесіне, • мақсаттың уақытылы • мақсатқа жету үшін материалдық, кадрлық, қаржылық және • мақсаттардың түзеуте икемділігі мен мүмкіндігі; • диагностикалылығы. 2.тарау Тәрбие технологиясының мазмүны және негізгі бағыттары . 2.1. Тәрбие технологиясында тәрбие жүйесінің моделі Соңғы жылдары тәрбиенің ресми стратегияларында өзгерістер болды. Мектептің Тәрбиелік жүйе ұғымы педагогикалық терминологияда салыстырмалы түрде жаңа - мектепішілік басқару құрылымы педагогикалық кеңес, мектеп кеңесі, педагогикалық, аналар мен оқушылардың қоғамдастық кеңесі және т.б. - жалпы мектептік дәстүрлер, негізгі істер, жалпы мектептік ұйымның, бірлестіктердің қызмет етуі; - педагогикалық үрдістің әрбір тәрбиелік қызметтері; - қазіргі мектептегі күнтізбектік); - оларды практикаға ендіру нәтижесінің талдауы; - мектептің тәрбиелік жүйе қамтамасыз етілуі.[23,42] Жоғарыда аталған ғалымдар мектептің - мақсаттар, яғни, идеялардың жиынтығы; - оның іске асуын қамтамасыз ететін әрекеттер; - әрекеттер субъектілері, яғни және оған қатысатын тұлғалар; - әрекет пен қарым қатынас барысында туындайтын қатынастар; - мектеп ұжымы игерген орта; - құрауыштарды тұтас жүйеге кіріктіруді ететін басқару; - осы жүйенің дамуын жаткызады. Тәрбие үрдісі нәтижссі тәуелді болатын барлық факторларды өзіне Мәселен, өткен ғасырдың соңында тұлғаға бағдарланған гуманистік типтегі А.С.Макаренко[17] тәрбие технология жүйесі - бұл тұлғаны АС.Макаренко тек шығармашыл адамды емес, сонымен қатар бақытты - мақсат тәрбиеленуші бойында қызығушылық иен құлшыныс тудыруы керек; - тәрбиеші тәрбиеленушілерінің қызығушылық білдіруі қажет; - тәрбие еңбек үрдісінде жүзеге асатындықтан, онда міндетті түрде жарыс болуы әрі жарыс тең дәрежелі болуы - мақсаттың тәрбиеленушіге түсінікті және шамасы жетерліктей, сонымен бірге кәдімгідей еңбектенуін қажет ететіндей болуы тиіс. Сондай-ақ АС.Макаренко ұжымның даму кезеңдерін төмендегідей жіктеді: - ұжымда бірден емес, кезең-кезеңмен өзара талапшылдықты тәрбиелеу; - ұжымды басқарудың демократиялық органын қалыптастыру - ауыз біршілік пен бірлікгі, қоғамдық сананы қалыптастыру; - ұжым дәстүрлерін қалыптастыру, адам дарынын көрсету. Ф.Ф.Брюховецкий[23,24] тәрбие технология жүйесі В.А Сухомлинский [6,28] тәрбие технология жүйесі 50 В.А.Караковский[40,23] тәрбие технология жүйесі - бүл Москваның Сонымен тәрбиелік жүйе дегеніміз - тұлғаның рухани-адамгершілік, шығармашылық - мақсаттар; - жиынтық субъект; - әрекет және қарым-қатынас; - өзара қатынас; - игерілген орта; - басқару. Мұнда мақсаттар жүйе бейнесі мен оның моделін анықтайды. Тәрбие технология жүйесінің өзегі тәрбиелеуші ұжым болып Сондай-ақ педагогикалық ұжым -басқарушы ішкі жүйе, ал оқушылар Кез келген мектептің тәрбиелік жуйесі келесі қүрауыштардан Қазіргі мектептегі тәрбиелік жүйе Оқу үрдісіндегі тәрбие мектеп ұжымындағы қарым-қатынас стилі, әрекет моральдық-психологиялық ахуал Сыныптан тыс тәрбие Мектептен тыс тәрбие жұмысы жұмысы жұмыс Сызба 2. Мектептің тәрбиелік жүйесі Мектептегі тәрбие жұмысының мазмұнын, әдістемесі мектеп технологиясын оның Мектептің тәрбиелік жүйеснің негізгі қызметтері: - кіріктіруші; - реттеуші; - дамытушы. КІріктіруші қызметі бұрын бөлек-салақ, стихиялы сипаттағы, келісілмеген тәрбиелік Соңгы жылдарғы педагогикалық бақылаулар мектептің тәрбиелік жүйесінің өміріміздің - қорғау; - түзеу; - компенсациялау. Кез келген мектептің тәрбиелік жүйесі ең алдымен педагогикалық Мектеп практикасында біз педагогикалық кеңестегі қызметкерлердің көп дауысымен Екшшіден мектеп ұжымы игерген әлеуметтік мүмкшдігінің ауқымын кеңейтеді. Үшіншіден, тәрбиелік жүйе құру әр жақты дамыған толық Төртіншіден, тэрбиелік жүйеде оқушы, мұғалім, ата-ана тұлғасы өзін-өзі Педагогикалық жүйе секілді тәрбиелік жүйеде басқарылады, оны басқару - тәрбие үрдісі мен оған қатысушылар әрекетін психологиялық- педагогикалық диагностикалау; - тұтас оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру (мақсат, мазмүн, форма әдістердің бірлігі); - мектеп, қоғам, дамытушылық әрекеттері, ынтымақтастығы. - ересектер мен балалар арасында гуманистік қарым-қатынастын дамуы және т.б атауға болады. Тәрбиелік жүйе ұйымдасатын құрылым ретінде өзінің қалыптасу кезеңін, Тәрбиелік жүйе бір жағынан психологиялық-педагогикалық екінші жағынан әлеуметтік-педагогикалық - Мақсаттар, бастапқы тұжырымдамада көрсетілген (демек, идеялар жиынтығы); - Олардың іске асуын қамтамасыз ететін әрекеттер; ' - Оны ұйымдастыратын және оған қатысушы әрекет субъектілері; - Әрекет барысында, оқыту үрдісінде туындайтын, субъектілерді бір коғамдастыққа кіріктіретін қарым-катынас; - Субъектілер игерген жүйенің ортасы мен құрауыштарын тұтас жүйеге кіріктіретін және осы жүйенің дамуын қамтамасыз ететін басқару. Кез келген мектептің тәрбиелік жүйесі - туындайтын, жетілдірілетін, Мектептің тәрбиелік жүйесін Бірінші кезең - тәрбиелік жүйе құру Тәрбиелік жүйенің қалыптасу кезеңіндегі басым әрекет бұл оның Бұл кезеңде: Мақсаттық қағиданың қалыптасуы, тәрбие үрдісін ұйымдастырудың басты бағдарлары - Жүйе құрушы әрекетті таңдау жүзеге асады (жүйенің Мектеп бейнесінің құрылымы мен тәрбиелік жүйенің құрылымының өзара байланысы Таблица 1 Мектеп бейнесінің құрылымы Мектеп бейнесі құрылымы Мектеп тәрбиелік жүйесінің құрылымы Мектеп түлегінің бейнесі; мектеп тәрбиелік жүйесіндегі жекелеген топтар мен жеке бастаң мектеп өмірінің бейнесі,ондағы әрекеттің құрылуы,оқу-тәрбие үрдісіне қатысушылардың қарым-қатынасы Білім мекемесінің табиғи және әлеуметтік ортамен өзара әрекеті тәрбие мақсаты мен міндеттерін жүзеге асыратын адамдар қоғамдастығы; әрекет пент қарым-қатынастың ішкі жүйесі; мектеп ұжымы игерген табиғи және әлеуметтік орта. Педагогикалық үрдіс субъектілерінің бірлескен шығармашылық әрекеті мектептің қазіргі - Кәсіби құзырлығы - Кәсіби құзырлығы - Шығармашылық белсенділігі Таблица 2 Тәрбиелік жүйенің құрылымы Кәсіби құзырлығы Тұлғалық мәнділігі Шығармашылық белсенділігі Қоғам, адам, табиғат туралы ғылыми білім. Педагогикалық басқарудағы білім,білік,дағдысы. Оқу пәнін оқытуға және қызметтік міндетін орындауға дайындығы. тәрбиелік жүйе теориясын білуі, оларды модельдеу және құру Осы үрдіс пен оның нәтижесінің бала тұлғасының дамуына тәрбиелік жүйе құру үрдісі мен оның нәтижесінің өз Модельдеу үрдісінде педагогтың нақты рөлді шығармашылық пен орындауы. педагогтың рефлексивтік әрекеті, тәрбиелік жүйесінің жұмыс істеу өлшемдері Екінші кезең - тәрбиелік жүйенің калыптасуы, құрылым мен - жүйе құрушы әрекет саласында оның барлық түрлері соңғы рет бекітіледі, нақтыланады, тәрбиелік ықпалдың неғұрлым тиімді формалары мен әдістері айқындалады; - біртұтас тәрбиелік ұжым дамытумен; - жүйенің сыртқы ортамен өзара әрекетін жасаумен байланысты. Бұл кезеңде мектептің тәрбиелік жүйесін багалаудың басты өлшемі Үшінші кезен — корытындылаушы кезең. Жүйе нақты рәсімделеді, Төртінші кезең - жүйені жаңарту мен қайта қүру Енді осы тәрбиелік жүйенің қалыптасу кезеңдерін анығырақ түсіну Мектептің тәрбиелік жүйесінің деңгейлері Тұлғаның қалыптасуы 3-деңгей Аудандық деңгей Мектептік деңгей Бейресми Тұлғаның қалыптасуы 2-деңгей Қоғам институттары Қоғамдық білім беру жас ерекшеліктері Қарым-қатынас ортасы жеке бастық Тұлғаның қалыптасуы 1-деңгей Макро Мезо Микро отбасы,мектеп, Субьективтік (табиғи Қоғам,мемлекет Көршісі,көше нышаны,тұлға Сызба 3. Мудрик А.В. бойынша тәрбиелік жүйе денгейлері. Мектеп ұжымы жаңа сапалық күйге ауысқанда: тұтастық, бірлік, Педагогикалық ұжымда жаңа сапалық күйге ауысады да өзіндік Е.В.Бондаревская[37] тұжырымдаманың негізгі сұрағы - тәрбие мақсаты қандай - қазіргі әлеуметтік-педагогикалық жағдайды талдау; - қазіргі тәрбие міндеттерін сын тұрғысынан қайта қарау; - тәрбие мазмұнының базалық құрауыштарын анықтау; - тәрбие технологиясы мен әдістерін негіздеу; • оқушылардың тәрбиелілігінің өлшемдерін айқындау. - мектептегі оқу-тәрбие үрдісінің - тәрбиелік жүйені құру ұстанымдары (білім мекемесі дәстүрлері, негізгі ережелері); - міидеттері немесе мақсатты жүзсге асыру бағыттары (кейбір тұжырымдамалара бұл бөлімде мақсатқа жетуге мүмкіндік беретін шешілуі тиіс мәселелер айтылады); - тәрбиелік жүйеріің қызмет етуінің құрушы әрекеттер түрлерін жобалар, тәрбиелік кешендердің болуы; жүйенің негізгі ішкі жөне сыртқы техникалық базасының дамуы және т.б); - төрбиелік жүйенің көрсеткіштері.Тәрбиелік жүйені құру бағдарламасы тұжырымдамаға тіркеледі және оны Мектептің тәрбиелік жүйесінің - деректер өлшемі; - сапа өлшемі деп екі топқа бөледі. Деректер өлшемі мектепте жүйенің бар екенін дәлелдейді. Сапа Деректер өлшеміне: - мектептің реттелген мақсатты бағытталған ықпалдардың уақытқа және кеңістікке байланысты орынды орналастырылуы; барлық мектептік тәрбиелік іс-шараларды үйлестірілгендігі, олардың педагогикалық орындылығы, қажеттілігі мен жеткіліктілігі; мектеп - мектепте өзіндік заңы, дәстүрі мен ережесі бойынша өмір сүретін қалыптасқан біртұтас ұжымның болуы; - тәрбиелік ықпалдардың кешендермен клубтар, түйінді істер, тақырыптық бағдарламалармен кіріктірілуі. Сапа өлшемдеріне: - жүйенің алға қойылған мақсаттарға, мектеп ұжымының педагогикалық тұжырымдамасын лайықтылығы; - мектептегі жалпы психологиялық ахуал, ондағы қарым- қатынас стилі, баланың өзін-өзі сезінуі, оның әлеуметтік қоргалуы және ішкі ахуал; - түлектердің тәрбиелілігі жатады. Сонымен қатар қазіргі кезде білім беру мекемелерінің тәрбиелік Бүған Г.Н.Сибирцова[23] пікірінше, неғүрлым маңызды 3 себеп бар Тэрбие теориясының әдіснамалық негізі елеулі өзгерістерге ұшырады. Тәрбие туралы ұзақ жылдар бойы қалыптасқан теориялық қағидалар партиялық көзқарастармен байланысты болды және ол мектептің тәрбие үрдісінің диагностикалаудың мазмұндық құрылымына белгілі бір дәрежеде әсер етті. Тәрбие практикасы соңғы онжылдықта едәуір өзгерді. Тәрбие үрдісін құруға деген сипаты бағыттылығы бойынша элеуметтік орталықтық амал орнына гуманистік тәрбие парадигмасы келді, жүйесінің тиімділігін диагностикалауға түзетулер енгізуді талап етеді. Диагностикалық әдістемелердің кең көлемі пайда болды, тәрбиелік жүйенің тиімділігін зерттеудің диагностикалық құралдарын жетілдіруге мүмкіндік берді. Тәрбиедегі әдіснамалық амал және тәрбиелік жүйелерді моделдеудін әдіснамалық - біріншіден, іргелі философиялық, жалпы ғылыми және нақты-ғылыми қағидалар мен ұғымдар; - екіншіден, ұстанымдар, ягни, практикалық әрекетті жасаудың негізгі ережелері; - үшіншіден, тәрбие үрдісін құру немесе қайта құрудың әдістері мен тәсілдері. Мектептің тәрбиелік жүйесін моделдеуде әдіснамалық негізін жүйелі, тұлғаға Таблица 3 Жүйелі амалдын негізгі күрауыштары Бастапқы жағдайы Негізгі ұғымдары Жүйелі зерттеу әдістері тұтастық Қатысымдылық Құрылымдылық басқарылымдылық және мақсатты бағаттылық Даму “Жүйе” Жүйенің ішкі құрылуын сипаттаушы (“элемент, “жиын”, “ішкі жүйе”,) Нысанның жүйелік қасиеттерін бейнелеуші( “кіріктіру”, “басқару”, “тұтастық” Жүйе әрекетін сипаттаушы (“бейімделу”, “орта”, “даму”) жүйелі талдау Жүйелі жинақтау жүйелі модельдеу Жалпы ғылыми және нақты ғылыми әдістер. Таблица 4 Тұлғаға бағдарланған амал құрауыштары Негізі қалаушы идеялар Негізгі ұсыныстар әдістері Адамның өзін-өзі белсендіруге қажеттілігі. Жеке бастық адамның жүйе құрушы қасиеті ретінде Оқыту мен тәрбие мақсаты баланың жеке бастық және Фасилитация және педагогикалық қолдау. Баланың сенімі мен нанымы. Педагогикалық үрдіске қатысушылардың теңдігі. “Субьект” Жеке бастық Еркіндік Шығармашылық Өзін-өзі белсендіру Өзін-өзі анықтау Педагогикалық қолдау Фасилитация Диалог әдісі Ойын әдістері Рефлексивтік әдістер Фасилитация және педагогикалық қолдау әдістері Диагностикалық әдістер табыс жағдайын құру әдісі Таблица 5 Синергетикалық амал элементтері мен олардың өзара Синергетикалық ойлау идеялары Синергетиканың негізгі ұғымдары Синергетика әдістері Жүйенің біркелкі еместігі, ашықтығы мен салмағының теңсіздігі Хаостың коструктивтік рөлі Орнықтылықпен орнықсыздықтың, қажеттілік пен кездейсоқтықтың мәні. Толық және дәл болжаудың мүмкін еместігі Резонастық әрекет “Өзін-өзі ұйымдастыру”, “Ашықтық”, “Біркелсіздік”, “салмақ Сценарилық ойлау әдісі Рефлексивтік әдістер Диагностикалық әдістер | Тәрбиелік жүйенің қалыптасқандығын және нәтижелілігін диагностикалаудың Нақты бір білім беру мекемесінің тәрбиелік жүйесінң тиімділігін Тәрбиелік жүйенің өміршеңдігі мен оның тиімділігін бағалау үшін - экологиялық қозғалыс, - жалпы мектептік тәрбиелік және қоғамдық пайдалы істерге -аналар мен оқушылардың қатысу дәрежесі; - оқушылар жасаған қылмыстар әрекеттер саны; ► ала-бөтен тәртібі үшін әкімшшік есепке алынған балалар Авторлар бұлай бағалау үшін оның алдында, одан соң 2-3 жыл сайын жүйелі өткізіп есептейді. Әрине диагностикалық көрсеткіштерді отыру үшін өлшем ретінде алынған көрсеткіштер де, оны Даму ұғымына - білім қорымен; - әрекеттер амалының алуан түрлілігімен; - шешілетін мәселенің қиындық дәрежесімен. - өнімді ойлай білетін; - нені болса да тез үйренетін; - білімін түрлі жағдайда қолдана білетін; - меңгерілген тесілдерді жаңа жағдайларға ауыстыра алатын; - әрекет амалдары мен білімін түзей алатын; - әрекеттің жаңа амалдарын таба білетін; • жаңа білім мен әрекет түрлерін қалыптастыруға дене Тәрбиелік жүйе тиімділігін сапалық талдауды түрлі әдістермен Таблица 5.Тәрбиелік жүйе өлшемдері (М.И. Шилова бойынша) Бағалау өлшемі Тәрбиелік белгілері Эрудиция Білімнің беріктілігі мен тереңдігі. Қосымша білім көздерін Ынтасы Ұмтылысы. Жауапкершілігі. Оқу жұмысының жүйелілігі мен бірізділігі. Өзіндік әрекеттілігі. Өзара көмек Зейіні. Еңбек сүйгіштігі Жинақтылығы мен ұйымдасқандығы . Нәтижесін жетілдіруге ұмтылу. Аялы көзқарас. Өзіне өзі қызмет ету әдеті. Еңбек мәдениеті мен эстетикасы. Жұмыс барысында еңбек қауіпсіздігі ережесін сақтау. Табиғатқа қатынасы Жерге, өсімдікке, жануарларға, деген аялы қатынасы.Табиғатқа Күнделікті өмірі мен еңбегіңде табиғатты сақтауы Адамгершілік қасиеттері мен саналы тәртіптілігі Оқушылардың мінез-құлық ережесін Мектептің ішкі тәртіп ережесін сатау. Адамдық қарым-қатынас ережесі мен нормаларын ұстауы. Басқалардың кемшіліктерімен әлсіздіктеріне төзімділігі. Мейрімділігі.. Сынып және мектеп Эстетикалық талғамы Ұқыптылығы мен жианқтылығы. Мәдени әдеттері. Өз өміріне эстетика элементтерін енгізу. Өмірдегі сұлулықты қабылдауы. Мәдени мекемелер мен орталықтарға баруы. өзін-өзі жетілдіру дағдылары Мінез-қөұлқын өзі реттеуі. Өз уақытын ұйымдастыра білу. Санитарлық – гигиеналық ережелерді сақтауы. Денсаулығын күтуі. Жағымсыз әдеттерінің болмауы. Сыныптың тәрбиелілік деңгейін анықтау үшін алдымен барлық оқушының Төрбиелілік жүйенің тиімділігін сапалық бағалауда О.С.Газман оқушыларды үш Мұғалім әр оқушының тәрбиелілік деңгейін жеке-жеке шығара алады. Қасиеттердің қалыптасу деңгейін бағалау 5 баллдық жүйемен бағаланады. —қасист байқалмайды; ~қасиет барлық кезде тәрбиеші ықпалымен байқалады; 4—қасиет барлық кезде де байқалады, бірақ ол әлі қажетсінеді; —қасиет ылғи байқалады. Бұл әдістегі кейбір нәрселермен әрине 2.2 Оқушы бойында ұлттық құндылықтарды қалыптастыруда мектеп пен отбасының рөлі. Бүгінгі таңда ХХІ ғасыр табалдырығын еркін аттаған азат Олай болса, басты мақсат – жас ұрпақты ұлттық Ұлттық құндылықтарымызды әлемдік деңгейге шығаруға қабілетті тұлға тәрбиелеу - - - - Ұлттық тәрбие қазір елімізде орын алып отырған көптеген Қазақ халқының ғасырлар тұңғиығынан бері тарихымен біте қайнасып Әр адам өзінің ұлттық тамырын, әдет-ғұрпын, мәдениетін түсіне Қазақ отбасы тәрбиесінің өзіне тән ерекшеліктері оның халықтық Қазақ отбасында дене, еңбек, ақыл-ой, адамгершілік, экономикалық, экологиялық, Қазақ отбасында балаға тілі шығып, анық сөйлей бастаған Қазақ халқының салт-дәстүрінің ұрпақ тәрбиесіне қосар үлесі аса Қазақ отбасының осындай өнегелері жеке бастың мінез-құлқы мен Сонымен , қазақ отбасы тәрбиесіндегі мәдени құндылықтары деп 1. Жетілген адам, яғни «Сегіз қырлы, бір сырлы 2. Отанды, халқын, жерін,елін сүю. «Атаның ұлы емес, тәрбиелеу. 3. Адал, арлы азамат тәрбиелеу, яғни «Малым жанымның арымның садағасы». 4. Жеті атсын білуге тәрбиелеу. «Жеті атасын білмеген 5. Отбасы шежіресі және Оқу мен тәрбие егіз. Оны бір-бірінен бөліп қарауға Қазіргі кезде халықтық педагогика элементтерін бастауыш сыныптарда қазақ Әр мектепте өзінің тәрбие жүйесі бар. Өзінің бағыт Сондай-ақ ұлттық құндылықтарды оқушы бойына сіңіруде ақын-жазушылар мен Қоғамның белгілі қайраткері, ақын М.Шахановтың «халықта ең бірінші Елімізде тәрбие беру ісінде бұқаралық ақпарат құралдарының (БАҚ) Радио мен телеарналарда біраз ұлттық болмысымызға сай бағдарламалардың Сонымен қатар, бала тәрбиесінде өзіміздің ұлттық дәстүрімізде жасалған Өскелең ұрпақ білім мен ұлттық тәрбие негіздерін өзінің «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны аласың» демекші, ата Қазақтың айтулы қоғам қайраткері Мұстафа Шоқай былай дейді: Елдің туын көтеріп, тәуелсіздік талаптарын орындау ісіне батыл Ұлттық тәрбие – біздің ұрпақтан-ұрпаққа жеткізетін асыл қазынамыз. Өмірден қымбат нәрсе бар ма адамда, Орындыға жұмсасаң өлмес дәрі. Қасиетін өмірдің білу керек, Басында ми бар болса, бетінде ары, - деп Сонымен қорытындай келе, осындай халқымыздың маңдайына біткен ұлттық Мектеп практикасында сынып ұжымы кейде мектеп ұжымы шегінде Қажеттілік - бұл адамның бір нәрсеге немесе біреуі Табиғи қажеттіліктердің қанағаттандырылуы жаңа қажеттіліктерді туғызады. Жаңа қажеттіліктер А.Н.Леонтьев[39] мотивті аздап басқаша түсіндіреді. Ол қажетгілік бұл Сыртқы мотивтер: кең әлеуметтік мотивтер, қоғам, ата- ана, Екінші топқа: тар жеке мотивтер: баға алу және Ішкі мотивтсрден бірінші топқа: 1) мазмұнды мотивтер -жаңаны Соңғы үшінші мотивті, егер бұл әрекет оқушыларды дамыту 1.Саналылық деңгейіне қарай: саналы мотивтер және санасыз мотивтер, оқушы әрекетті не үшін жасап жатқанын білмегей кездегі, кейде өзінің ұмтылысында шатасуы мүмкін. 2.Оқу-тәрбие үрдісіндегі қызметіне қарай мотивтер: туғызушы ұйымдастырушылық және мағына беруші деп бөлінеді. Мотивация құрылымындағы орнына қарай: кез келген әрекеті бірнеше мотивтермен ынталандырылады, сондықтан оның бірі жетекші, бірі болады да олардың иерархиясы пайда болады. Ықпалдылық дәрежесіне қарай мотивтер: шынайы етуші жәие жалпы мотивация деп бөлінеді. Сонымен қорыта келгенде, мотивация ұғымы екі мағынада қолданылады Өз қабілетін өз бетімен дамыту бойынша әрекеті. - Өзінің жағымды Өз-өзінің кәсіби бағдарын Ғылымда оларды қалыптастырудың төмендегідей бірнеше жолдары анықталған. Бірінші жолы — оларды қажеттілік пен керек мотивацияларды Екіншісі - сендіру, түсіндіру, нандыру, үлгі-өнеге, ақпараттандыру әдістері Мотивациялық компонент –оқушыларды тәрбиелеуде халық педагогикасы материалдарындағы ой-пікірлері,тұжырымдамаларды,өсиет-өнегелерді,нақыл Технологиялық компонент- бұл бағытта оқушылар құндылықтың мәнін түсініп, Нәтижелік –бағалаушылық компоненті -оқушыларды тәрбиелеуде халық педагогикасы материалдарындағыұлттық компоненттері белгілері Көрсеткіштері Мотивациялық Ынталылығы,құндылықты игеру, сапалық қасиеттерді қабылдауға талпыныс жасау мазмұндық Адамгершілік эстетикалык ақыл ой ұғымдарды жүйелі түрде Технологиялық өзін өзі тәрбиелеу,дамыту жетілдіру Іс-әрекеттерді ізгілікке бағыттау, Нәтижелік бағалаушылық Мінез-құлқын өзі реттеуі. Өз уақытын ұйымдастыра білу. Санитарлық – гигиеналық ережелерді сақтауы. Денсаулығын күтуі. Жағымсыз әдеттерінің болмауы. Тәрбиелік қасиеттерді меңгере отырып, өзіндік Таблица 6 Тәрбие үрдісінің моделін теориялық тұрғыдан қарастыру Осы жасалған теориялық модель негізінде тәрбие үрдісінде ойын,жарыс,талқылау,бақылау,үлгі Жоғары деңгей: тәрбие құндылықтары туралы түсінігі жеткілікті, халықтық Орта деңгей: жасаған іс әрекетінде және қарым қатынасында Төмен деңгей: халықтық тәрбие мұрасын жете түсінбейді,өз шешімі Мақсаты Оқушылардың тәрбиелік деңгейін анықтау, жалпы адамзаттық құндылықтарды принциптері Ғылымилық, жүйелілік, көрнекілік,еңбексүйгіштік мазмұны Тәрбие урдісінің ерекшеліктері (адамгершілік,эстетикалық,ақыл-ой,еңбек) әдістері ойын,жарыс,талқылау,бақылау,үлгі өнеге көрсету,талап қою,жаттығу,мадақтау,дебаттар,тестәдісі,сауалнамалар,тренингтер құралдары Жазба мұралар,халықтық педагогика материалдары формалары Тәрбие сағаты,іскерлік ойындар,спорт ойындары,пікір талас,шерулер,саяхат жасау,кеш өткізу. Нәтижесі өзін- өзі тәрбиелей білген,өзін - өзі дамытқан,шығармашылығы Таблица 7- Оқушылардың тәрбиелік деңгейінің құрылымдық моделі. 2.3 Тәрбие технологияның халық педагогикасында алатын орны. М.Жұмабаев[31] өзінің «Педагогика» атты еңбегінде былай деп жазады: Қазіргі кезде әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлерді тәрбиеде қолдану Сонымен қатар, мезгілді баспасөздегі ӘТабылдиев, С.Бөлеев, С.Қалиев, Біздің мақсатымыз – осыншама ұшан-теңіз халық мұрасын, салт-дәстүрлерімізді Қоғамымыздың ертеңгі болашағын – мектеп жасындағы жас Сондықтан балалардың кіндік қаны тамған жердің қасиетті тарихымен, Қай заманда болсын есті де еңбек сүйгіш, қайырымды Қазақ халқының да бала тәрбиесі жөнінде атам заманнан Қазіргі қоғамымызда болып жатқан тарихи өзгерістер ғасырлар Тәрбиенің мақсаты – дені сау, ұлттық сана-сезімі оянған, Білім негізі – бастауыш мектепте деген қағидаға сүйенсек, Бұл міндеттерді жүзеге асыру үшін төмендегідей мәселелер шешімін халықтық педагогиканың қайнар көздерін жалпы орта мектептегі оқу-тәрбие әрбір пән тақырыбы бойынша қолдануға болатын әдет-ғұрыптар Білім беру саласында ұстаздар, балабақшалар мен мектептен мекемелердің қызметкерлері оқу-тәрбие ісіне ұлттық сипат беруге, оны Бала тәрбиесіне орай әр халықтың өзіне тән ұлттық Халық педагогикасын дәуіріміздің өркениет ұғымымен үйлестіру, өркениеттілік ұғымына Ұлттық дәстүр мен әдет-ғұрыптар және рәсімдер халық педагогикасының Дәстүрлердің құндылығы тұрмыстағы, күнделікті өмір барысындағы қадір-қасиетіне, жаңа Дәстүр – ұрпақтан-ұрпаққа көшетін, тарихи қалыптасқан әлеуметтік Ата-ананы құрметтеу, үлкенді сыйлау, аламдық әділеттік сезімдер барлық Дәстүр – қоғам өмірінің дамуына сәйкес өзгеріп, кейбіреулері Халық дәстүрінің танымдық-тәрбиелік мәні ұлан-ғайыр ұлы дүние. Ол Ол – халықтың кәсібімен, салт-дәстүрімен, тілімен, тарихымен, адамгершілік Қазақ халқының ғасырлар бойы жинақталған дәстүрлерінің ішінде Адамның туған күнінен бастап барлық өмір жолын Сонымен, қайй халықтың болса да ұлттық үрдісі, білікті Әрине, әр халықтың өзіне тән салт-дәстүрі, әдет-ғұрпы болады. Қазақ халқының салт-дәстүрлері: бала тәрбиесіне байланысты салт-дәстүрлері, тұрмыс Бала тәрбиесіне байланысты салт-дәстүрлерге баланың дүниеге келген күнінен Ал тұрмыс-салт дәстүрлеріне қазақтың киіз үйі, киіз үйдің Сондай-ақ әлеуметтік-мәденисалт-дәстүрлерге: қазақ ауылы, ауыладамдарыныңтуыстық қарым-қатынасы, шешендік Қазақ халқында тәрбие ісі негізінен сегіз түрлі мәселені Тәрбие басы алдымен әдептілікке үйретуді көздеген, әке-шеше Олар баланы қайырымды, иманды болуға тәрбиелеген; Тіл алғыш, елгезек болуға баулыған; Адал, шыншыл болуға үйреткен; Өнегелі ұстаз бен көпті көрген қарияның сөзін тыңдап, Үлкенді, ата-ананы сыйлауға үйреткен; Әдемі бол; Батыр болуға, халыққа қызмет етуге тәрбиелеген. Бұл мәселелердің барлығы да халқымыздың әдет-ғұрыптарында көрініс тапқан. Ұлттық салт-дәстүр, әдет-ғұрып негізінде тәрбиелеудегі І. Имандылық, адамгершілікке,ізгілікке тәрбиелеу. Ұлттық ерекшеліктерді ескере отырып, бұл тарау бойынша берілетін ІІ. Ұлттық мінез-құлық пен әдет-ғұрып негізінде тәрбиелеу. Бұл тақырыпта қазақ халқының мінез-құлқына тән негізгі қасиеттер: ІІІ. Халықтың салт-дәстүрлері жайында толық мағлұмат бере отырып, Осы бағыттар бойынша ұсынылатын тақырыптар: Ата салтым – кең пейіл дарқан далам. Дәстүріңді білесің бе? Құда түсу, қыз ұзату, той, Өлген адамды ақырғы сапарға жөнелту рәсімдері. Қазақ халқының тұрмыс-салты, үй-жәйі, киім-кешегі, неке және Айт, наурыз – халық мейрамдары. Бесік жыры – тәрбие басы. Халық дәстүрлерінің тәлімі. Біз тәрбие жұмысын жүргізу кезінде әдет-ғұрыптардың өзіндік ерекше тәрбие жүргізу құралы екенін естен шығармауымыз қажет. Өкінішке орай, ұзақ жылдар ұлттық салт-дәстүр атаулыны аяқ Соңғы кезге дейін тәрбиеде халықтық педагогикаға , өз Халық дәстүрлері мен оның үлгілерінің жоғалуы қоғамның рухани Жалпы тәрбие үрдісінде қазақ халқының әдет-ғұрып, салт-дәстүрлері арқылы Халықтың айтқан өсиет сөздерінің, ырымдарының, дүниетанымдық болжамдарының, өнерінің, Ұрпақ тәрбиесіндегі ежелден қалыптасқан халқымыздың жақсы дәстүррлері мен Ұлттық салт пен дәстүрдің озық үлгілері ұрпақтан-ұрпаққа көішіп, Халықтық салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрып қоғамның рухани, мәдени және «Халқым қандай десем, салтымнан сынап біл» демекші, салт-дәстүрлерден 2.4 Эксперимент бөлімі Эксперименттік зерттеу жұмысын біз №39 орта мектеп бастауыш қазақ халқының тарихын білу; қазақ халқының ұлттық құндылықтарын мәдениетін және дәстүрлерін түсініп қазақ халқыныңи ұлттық құндылықтарын әдет-ғұрыптары мен дәстүрлерін сақтай Эксперимент жүргізу барысында әңгімелесу,түсіндіру,үйрету,дағдыландыру, ойын әлементтерін, тренинг,сұрақ-жауап, пікірлесу Эксперимент кезінде жүргізілген жұмыстардың соңғы нәтижесінде оқушылардың тәрбиелік Сонымен, оқушылардың іс әрекеті ол қайырымдылық, басқаларға көмек № Іс әрекет көрсеткіші Жауаптар саны 1 Оқуда 20 2 Өзін-өзі тәрбиелеуде 12 3 Жануарларды қорғай білуде 15 4 Көркем өнер іс әрекетінде 10 5 Спорт 10 6 Еңбекте 10 7 Басқаларға көмек жасауда 20 Таблица 8 Оқушылардың іс әрекет көрсеткіштері Жалпы оқушылардың саны әртүрлі деңгейде көрсеткіш беріп тұр. Ал табиғатты қорғау, жануарларды қорғау дегенді, ашыққан күшікті Тәрбиенің негізгі мәні оның дамытушылық ықпалында болғандықтан, бастауыш Өлшемдері Көрсеткіштері Түлек тұлғасының танымдық күш-қуатының қалыптасуы. Оқушының білімділігі Ойлауының дамуы Танымдық белсенділігі Түлек тұлғасының адамгершілік күш-қуатының қалыптасуы Адамгершілік бағыттылығы Түлек тұлғасының Отанға, отбасына, мектебіне, өзіне, оқуына, табиғатқа, Түлек тұлғасының дене күш-қуатының қалыптасуы Денсаулық жағдайы. Дене қасиеттерінің дамуы. Тұлғаның эстетикалық күш-қуатының қалыптасуы Сұлулық және т.б. Эстетикалық сезімдердің дамуы. Таблица 9. Тәрбие технологияның адамгершілік өлшемдері Адам, баласының бойы толған құпия. Психолог мамандардың пікіріне Қозғап отырған мәселеміз оқушылардың жеке басының қасиеттерін зерттеу Міне, гисторгаммалық сұрақтар арқылы оқушының жағымсыз жақтарын анықтап № Гистограмма мазмұны Ә.А. С.М. Т.М. Оқушы білімі, белсенділігі 3 2 0 Оқушы ата-анасының мектеппен қарым-қатынасы 3 0 0 Оқушының жеке басының тәрбиелік деңгейі 3 2 1 Үлгі алу, өнеге көрсету дағдысының қалыптасуы 3 2 Қоғамдық орында, көпшілік ортасында өзін-өзі ұстауы 3 3 Құндылықтарды атап айта білуі 3 2 2 Сабаққа қатысуы, күнделікті дайындығы 3 2 1 Оқу құралдарының ұсталуы, күтімі 3 2 0 Жеке басының тазалығы 3 2 0 Отбасы мәдениеті, тәрбиесі 3 2 1 Ұжымдағы орны, беделі 3 2 1 Адамгершілік, ізеттілік, инабаттылық, т.б. қасиеттері 3 3 2 Намысшыл. Сезімтал. Еңбекқор. Көпшіл. Ұқыпты 3 3 2 Жағымсыз қылық. Тәкәппар. Менсінбеу. Қызғаншақ. Мақтаншақ. 2 3 Қызба. Өркөкірек. Дөрекі. Мылжың. Қиқар. 3 3 2 Жағымсыз қылық. Темекі шегу. Ұрлық жасау. 3 3 Жалқау. Салақ. Еріншек. Өтірікші. 3 2 0 Өзара жолдастық көмек. аяушылық сезім. 3 2 Өнерге бейімділігі. Спорт. Домбыра. Ән айту. т.б. 3 Басқа пән иелерінің берген бағасы 3 2 Әр оқушының жиған балы 2,8 2 0,9 Гистограмма 1. Оқушылардың тәрбиелік деңгейін анықтау Адамның ең басты қасиеті – оның адамгершілігі деп Кел балалар, оқылық, Оқығанда көңілге Ықылыспен тоқылық. Надандықтың белгісі- Еш ақылға жарымас; Жайлап жүрген айуандай Ақ, қараны танымас -деп қазақ балаларын осылайша Білімге үгіттеген Ыбырай Алтынсарин адамгершілікке жеткізетін қарапайымдылық, ұрлықтан Бәріміз бір адамның баласымыз, Жігіттер, бір-біріне қарасыңыз! Өмір деген бес күндік кетер өтіп, Атаң барған орынға барарсыңыз! – деп шақырған Ыбырай Адал еңбек, қанағат, мейірімділік, әділік т.б. қасиеттер өмірдің № деңгей Бақылау тобы Эксперимент тобы 1 Жоғары 10/24,5пайыз 17/46 пайыз 2 орта 20/57.5 пайыз 14/40 пайыз 3 Төмен 5/18 пайыз 6/14 пайыз Таблица 10. Оқушылардың тәрбие деңгейінің көрсеткіштері (алғашқы көрсеткіш)% № деңгей Бақылау тобы Эксперимент тобы 1 Жоғары 28% 52% 2 орта 59% 42% 3 Төмен 13% 6% Таблица 11. Оқушылардың тәрбие деңгейінің көрсеткіштері(сонғы көрсеткіш)% Сонымен, қазақ халқының ұлттық құндылықтарын әдет-ғұрыптарын, дәстүрлерін сақтай Қорытынды Оқушылардың адамгершілік қасиетін нығайтуда қоғамдық көзқарасқа сенімін арттыруда Қазіргі уақытта жастарға өзі шыққан тегін, түп-тамырын жете Диплом жұмысында педагогтар А.Мудрик,М.И.Шилова В.Г.Сибирцеваның тәрбие жүйесінің моделі ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР Сухомлинский В.А. Балаға жүрек жылуы Алматы,1998,230бет Макаренко А.С. Педагогическая поэма.М.,1998г.624с. Бержанов К, Мусин С. Педагогика тарихы Алматы Мектеп Иманбекова. Б.И Тәрбиеге жетекші. Алматы, 2004. Амонашвили Ш.А.Воспитательная и образовательная функция учения школьников.М.,1984.,175с Сухомлинский В.А. О воспитании. М.,1981 Әбішқызы С., Сарманов Ж.. «Ұлттық тәрбие – құндылығы Щуркова Н.Е.Диагностика воспитанности. Краснодар 1993 Педагогикалық ізденіс Алматы 2003 Подласый И.П. Педагогика начальной школы М.:2001.-400с. Селевко Г.К. Социально-воспитательные технологии М.: Народное образование,2002.176с Керімбаева М.С.. «Ұлттық мәдениетті қалыптастырудағы мектептің қызметі». Астана, Кішібеков С., Сыздықов Ұ. Философия. Оқулық. Алматы. 2000. Тұрғанбаев Т. Философия. А, 2002. Ғабитов Т.Х., Құлсариева А.Т. Философия және мәдениеттану. А, Нысанбаев Ә., Әбжанов Т. Ойлау тарихының белестері. – Макаренко А.С. «Мои педагогические воззрения». – Москва, 1960 Алтай Ж., Қасабек А. Философия тарихы. Алматы, 1999. Советхан Ғаббасов «Халық педагогикасының негіздері». Алматы,1995. Жарықбаев Қ., С.Қалиев. «Қазақ тәлім-тәрбиесі». А.лматы, 1995. Оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеуде педагогикалық жағдаяттар. (мұғалімдерге арналған көмекші Воспитательная система школы.Под ред Л.И.Новиковой М.,1999г Иманбекова Б.И.Тәрбие хрестоматиясы. Алматы.,2004., 223бет Бабанский Ю.К.. Педагогика. Москва, 1988. Жарықбаев Қ Психология.Алматы-2003. Сластенин В.А.,В.П.Каширин. «Психолоия и педагогика».-Москва, 2004. Амонашвили Ш.А., И.Г.Шаталов, С.Н.Лысенкова. «Педагогикалық ізденіс» М, Жұмаханов К, Б.Айтмағанбетова, К.Бозжанова. «Жанұяда баланы адамгершілікке тәрбиелеу» АйтманбетовaБ.. «Тәрбие процесінің мәні, мазмұны». Жұмабаев М. Педагогика. –Алматы: Рауан, 1994. Төлеубековa Р. Бала тәрбиесіндегі халықтық педагогика. – Алматы:1994. Жарықбаев Қ,Қалиев С.,Қазақтың тәлімдік ой-пікір антологиясы. – Алматы: Оразбекова К.. Иман және инабат. –Алматы: Ана тілі, Қалиев С., М.Разаев, М.Смайылова. қазақ халқының салт-дәстүрлері. – Қалиев С., Қ.Жарықбаев. Қазақ тәлім-тәрбиесі. –Алматы, 1995. Мудрик А Воспитание личности в коллективе. М.,1985.126с. БондаревскаяЕ.В. Гуманистическая парадигма личностно-ориентированного образования/ Педагогика 1997№4 Жарықбаев Қ Ә.Табылдиев. Әдеп және жантану. –Алматы: Атамұра, Есламғалиұлы М.. Сан қилы сауал. –Алматы, Ана тілі, Караковский В.А. Воспитательная система школы:М, 1992. Кенжеахметов С.. Қазақтың салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. –Алматы:Жалын, 1993. Жумабаев М Педагогика А.,2000 Табылдиев Ә.. Өзіңе өзің қызмет ет әдеппенен. // Қалиев С., Ә.Ашайұлы. Халықтық тәлім-тәрбие негіздері. // Бастауыш Қалиев С., Ә.Ашайұлы. Ұлттық педагогиканың негізгі қағидалары. // Салт-дәстүрлеріміз санаға сіңбей тұрып… // Қазақстан мектебі, №8 Табылдиев Ә. Дәстүрге адалдық. // Бастауыш мектеп, 1997, Қалиұлы С.. Ұлттық тәрбие аясы. // Егемен Қазақстан, Халықтық педагогика дәстүрлерін оқу-тәрбие үрдісінде пайдалану жөніндегі жұмыстардың Усманов. Асыл қазына: халықтық тәрбие. // Қазақстан мұғалімі, Қалиұлы С.. Игі дәстүр: Халық педагогикасы. // Қазақстан Қалиев С.. Халықтық педагогиканы оқу-тәрбие жұмысына енгізудің ғылыми-экономикалық Ата дәстүріміз – асыл қазынамыз. // Семей таңы, Жакупов М. Халықтық педагогика – тәрбие қайнары. Дәулетов М. Халықтық тәлім-тәрбие. // Қазақ әдебиеті, 1996, Дүйсенов. Халық дәстүрі – тәрбие негізі. // Қазақстан Ақтанова Ә.. Ұл көргенді, қыз әдепті болсын десек… .Бөлеев Қ. Терең тәрбие тамыры. // Қазақстан мектебі, Қалиев С., Д.Итемирова. Тамыры –ұлттық, танымы-ғылыми тәрбие. // Кенжеахметұлы С. Дана дәстүр. // Қазақстан мектебі, 1997, Сарбасов Қ.. Тәрбиенің түп-тамыры. // Бастауыш мектеп, 1994, Қосымша А Тәрбие сағаты: «Әдептілік әлемінде». Мақсаты: Оқушыларға адамгершілік-эстетикалық тәрбие беру. Оларға әдеп салттарын Көрнекілігі: Плакаттарға жазылған нақыл сөздер, мақал-мәтелдер. Жоспар: 1.Ұйымдастыру. 2. Кіріспе сөз. 3. Сәлем – сөздің анасы. 4. Әдептен озбайық. 5. Қорытынды. Типі: әңгімелеу. Кіріспе сөз. Халықтардың ғасырлар бойы қойнауынан жалғасып келе жатқан әдет-ғұрып Жас ұрпақты әдептілікке, кішіпейілдікке тәрбиелеу тұрғысындағы озық дәстүрлер Сәлем – сөздің анасы. Үлкен қарттармен амандасқанда, Ассалаумағалейкум! – деп амандасу керек. Сондай-ақ, «Кеш жарық», «Қайырлы таң» - деп амандасады. Көпшілік отырған жерге кііргенде олармен ауызша жалпылай амандасады. Сен алдымен амандасқалы тұрған адаммен оны менсінбей тұрғандай Әдептен озбайық. Бұл бөлімде «Үлкенді сен сыйласаң, кіші сені сыйлайды», балаларға мынадай Жәйттерді айтамын. Қыздар ұлдардан гөрі, ол төменгі сынып оқушылары сендерден Үлкендермен, қыздармен сөйлескенде түзу, дұрыс жауап беру керек. Олар төменгі сынып оқушыларына қандай үлгі болар еді? Сонымен қатар, мектебімізде, сыныпта үлгі тұтарлық әдепті оқушылар Қосымша Б «Ақылды болу дегенді қалай түсінесің?» Мақсаты: Адамгершілік адамгершілік қасиеттерді күнделікті өмірде қолданылуын әдет дағдыға айналдыруына тәрбиелеу. Міндеттері: - Мұғалім мен оқушылар - Оқушыларды әртүрлі адамгершілік қасиеттермен таныстыру; - Оқушыларға мейірімділік пен қатігездікті айыра білуге,жақсы қылықтарды үйренуге,жаман қылықтардан аулақ болуға үйрету. Кіріспе. Эпиграф. Жақсылыққа-жақсылық әр кісінің ісі, Ал жамандыққа жақсылық ер кісінің ісі. Ашық әңгіме. Жетекші топ мүшелеріне арнап сұрақ даярлайды. Топқа әдістемесі бойынша сөйлемді аяқтау тапсырылады. Топтың әрбір мүшесі «Жақсы қасиет» деп қандай қасиетті түсінесің? «Жаман қасиет» деп______________________? Адамдардың бойындағы қасиеттер______________________? Ақылды болу деп______________________? Ақылсыз болу деп______________________? Түйін. Оқушылар өз ойларын айтуға дағдыланды,өзіндік ой-пікірі қалыптасты.Тез ойлап,шешім 2. «Ой қозғау». Жақсы адам деп қандай қасиеттерге лайық адамды айтады?Күн сәулесінің шуағына жақсы адам деп қандай адам туралыайтатындарын жазу. Мысалы:мейрімді,ақкөңіл,сыпайы,т.б. Түйін. Жақсы адам Күндей айналасына жылу береді. 3. «Мен және айна» жаттығуы. Бұл ойында оқушылар бір-біріне қарап отырады. Әр жұптағы Мысалы:жалқау- еңбекқор,ұялшақ-батыл,т.б. Түйін. Бұл ойында жаман қасиеттерден аулақ 4. Жағдаят талдау. Түзеймін деп бұзып алма. Сен мектепте жаман баға алдың, сен ол туралы Топ мүшелерінің өз пікірлерін тыңдау.(шыншылдық,адалдық қасиеттерді айту). Сенен парталас көршің көрші түрде сызғыш сұрады,сенің әрекетің? (ізеттілік,сыпайылық қасиеттер туралы айту). Даладан сен қанаты сынған құс көрдің,сен не 5. «Бірге ән айту». Біз тамшымыз2мұхиттағы, Біз теңіздің2 толқыны. Біз келіңіз2 Сен және мен Екеуміз бір жанұя боламыз. Бір жапырақ2 бір бұтақпыз Бір бақшаның 2 гүліміз. Топтың мүшелері бір-бірінің қолдарынан ұстап дөңгеленіп тұрады 6.Ауызша волейбол ойны. «Менің жақсы Балалар бір-біріне допты лақтырып жібереді де,өзінде бар жақсы айтады. Түйін. Топ мүшелері бір-бірінің жақсы қасиеттерін білуге,бір-бірін жақсы тануға 7.Құпия сурет. Ақ кеңістікті көрмей көбі қара нүкте көріп тұрмыз берді. Дұрысы: ақ кеңістіктегі қара ноқат.Ақты аңғармай,қараны тез қабылдайды. Адам бойынан әрдайым кез-келген жағдайда жақсыны таба білуден гөрі,адамның кемшілігін көре білу Топ мүшелерін адамның жақсылығын көре білуге,жақсы қасиеттерді дарыта білуге үйрету. 8. «Адамгершілік жүрегі». Әр топ мүшелері өздерінің қолындағы жүрекке «ақылды болуымыз үшін не істеуіміз керек,қандай қасиетттерді бойымызға дарыту керек?» деген сұраққа Жауап жазып,адамгершілік жүрегіне ілу. 9.Күн шуағына жылу береді,ал адам жылы сөз айту береді. Шын жүректен бір-біріне жақсы тілек айтып Қорытынды Қазіргі заманғы мектептердің өсіп келе жатқан тұлғаны қандай Мектеп оқушысының жеке тұлғасының дамуы негізгі проблема бола Өсіп келе жатқан ұрпақ – адамзаттың болашағы, жалғасы. 3 . Жақсы адам. жүктеу/скачать 45,44 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|