Дағдыландырыу. Әр етістен әр түрлі сөздер алыб, осы үлгі бойынша ашық ырайдың өткен шағы мен жіктетіу.
Келер шақ.
Болымды түрлері:
Жекеше:
жаз
жыла
күрес
жұуын
қаздыр
жатқыз
жегіл
атыстыр
шабқыла
алыңқыра
Көбше:
жаз
жыла
күрес
жұуын
қаздыр
жатқыз
жегіл
атыстыр
шабқыла
алыңқыра
|
1-жақ
жазармын
жылармын
күресермін
жұуынармын
қаздырармын
жатқызармын
жегілермін
атыстырармын
шабқылармын
алыңқырармын
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
|
2-жақ
жазарсын
жыларсын
күресерсін
жұуынарсын
қаздырарсын
жатқызарсын
жегілерсін
атыстырарсын
шабқыларсын
алыңқырарсын
жазарсындар
жыларсындар
күресерсіндер
жұуынарсындар
қаздырарсындар
жатқызарсындар
жегілерсіндер
атыстырарсындар
шабқыларсындар
алыңқырарсындар
|
3-жақ
жазар
жылар
күресер
жұуынар
қаздырар
жатқызар
жегілер
атыстырар
шабқылар
алыңқырар
жазар
жылар
күресер
жұуынар
қаздырар
жатқызар
жегілер
атыстырар
шабқылар
алыңқырар
|
Болымсыз түрлері:
Жекеше:
жазба
жылама
күресбе
жұуынба
қаздырма
жатқызба
жегілме
атыстырма
шабқылама
алыңқырама
Көбше:
жазба
жылама
күресбе
жұуынба
қаздырма
жатқызба
жегілме
атыстырма
шабқылама
алыңқырама
|
жазбасбын7
жыламасбын
күресбесбін
жұуынбасбын
қаздырмасбын
жатқызбасбын
жегілмесбін
атыстырмасбын
шабқыламасбын
алыңқырамасбын
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
|
жазбассын
жыламассын
күресбессін
жұуынбассын
қаздырмассын
жатқызбассын
жегілмессін
атыстырмассын
шабқыламассын
алыңқырамассын
жазбассындар
жыламассындар
күресбессіндер
жұуынбассындар
қаздырмассындар
жатқызбассындар
жегілмессіндер
атыстырмассындар
шабқыламассындар
алыңқырамассындар
|
жазбас
жыламас
күресбес
жұуынбас
қаздырмас
жатқызбас
жегілмес
атыстырмас
шабқыламас
алыңқырамас
жазбас
жыламас
күресбес
жұуынбас
қаздырмас
жатқызбас
жегілмес
атыстырмас
шабқыламас
алыңқырамас
|
Дағдыландырыу. Осы үлгі бойынша әр етістен сөз алыб, ашық ырайдың келер шағы мен жіктетіу.
Сыпайы жіктеу.
Осы шақ.
Болымды түрлері:
Жекеше:
жаз
жыла
күрес
жұуын
қаздыр
жатқыз
жегіл
атыстыр
шабқыла
алыңқыра
|
1-жақ
жазамыз
жылаймыз
күресеміз
жұуынамыз
қаздырамыз
жатқызамыз
жегілеміз
атыстырамыз
шабқылаймыз
алыңқыраймыз
|
2-жақ
жазасыз
жылайсыз
күресесіз
жұуынасыз
қаздырасыз
жатқызасыз
жегілесіз
атыстырасыз
шабқылайсыз
алыңқырайсыз
|
3-жақ
жазады
жылайды
күреседі
жұуынады
қаздырады
жатқызады
жегіледі
атыстырады
шабқылайды
алыңқырайды
|
Көбше: 2-нші жағы ғана өзгеше болады, басқа жақтарының мұнан бөтендігі жоқ.
2-нші жақтары бұлай болады: жазасыздар, жылайсыздар, күресесіздер, жұуынасыздар, қаздырасыздар, жатқызасыздар, жегілесіздер, атыстырасыздар, шабқылайсыздар, алыңқырайсыздар.
Болымсыз түрлері:
Жекеше:
жазба
жылама
күресбе
жұуынба
қаздырма
жатқызба
жегілме
атыстырма
шабқылама
алыңқырама
|
1-жақ
жазбаймыз
жылаймыз
күресбейміз
жұуынбаймыз
қаздырмаймыз
жатқызбаймыз
жегілмейміз
атыстырмаймыз
шабқыламаймыз
алыңқырамаймыз
|
2-жақ
жазбайсыз
жыламайсыз
күресбейсіз
жұуынбайсыз
қаздырмайсыз
жатқызбайсыз
жегілмейсіз
атыстырмайсыз
шабқыламайсыз
алыңқырамайсыз
|
3-жақ
жазбайды
жыламайды
күресбейді
жұуынбайды
қаздырмайды
жатқызбайды
жегілмейді
атыстырмайды
шабқыламайды
алыңқырамайды
|
Көбше: 2-нші жағы ғана басқаша болады. Өзге жақтары осы күйінде болады.
2-нші жақтары бұлай болады: жазбайсыздар, жыламайсыздар, күресбейсіздер, жұуынбайсыздар, қаздырмайсыздар, жегілмейсіздер, атыстырмайсыздар, шабқыламайсыздар, алыңқырамайсыздар.
Өткен шақ.
Болымды түрлері:
Жекеше:
жаз
жыла
күрес
жұуын
қаздыр
жатқыз
жегіл
атыстыр
шабқыла
алыңқыра
|
1-жақ
жаздық
жыладық
күрестік
жұуындық
қаздырдық
жатқыздық
жегілдік
атыстырдық
шабқыладық
алыңқырадық
|
2-жақ
жаздыңыз
жыладыңыз
күрестіңіз
жұуындыңыз
қаздырдыңыз
жатқыздыңыз
жегілдіңіз
атыстырдыңыз
шабқыладыңыз
алыңқырадыңыз
|
3-жақ
жазды
жылады
күресті
жұуынды
қаздырды
жатқызды
жегілді
атыстырды
шабқылады
алыңқырады
|
Көбше: 2-нші жағы ғана мұнан басқаша болады, өзге жақтары осы күйінде айтылады.
2-нші жақтары бұлай болады: жаздыңыздар, жыладыңыздар, күрестіңіздер, жұуындыңыздар, қаздырдыңыздар, жатқыздыңыздар, жегілдіңіздер, атыстырдыңыздар, шабқыладыңыздар, алыңқырадыңыздар.
Болымсыз түрлері:
Жекеше:
жазба
жылама
күресбе
жұуынба
қаздырма
жатқызба
жегілме
атыстырма
шабқылама
алыңқырама
|
1-жақ
жазбадық
жыламадық
күресбедік
жұуынбадық
қаздырмадық
жатқызбадық
жегілмедік
атыстырмадық
шабқыламадық
алыңқырамадық
|
2-жақ
жазбадыңыз
жыламадыңыз
күресбедіңіз
жұуынбадыңыз
қаздырмадыңыз
жатқызбадыңыз
жегілмедіңіз
атыстырмадыңыз
шабқыламадыңыз
алыңқырамадыңыз
|
3-жақ
жазбады
жыламады
күресбеді
жұуынбады
қаздырмады
жатқызбады
жегілмеді
атыстырмады
шабқыламады
алыңқырамады
|
Көбше: 2-нші жағы ғана мұнан басқаша болады, өзге жақтары осы күйінде айтылады.
2-нші жақтары бұлай болады: жазбадыңыздар, жыламадыңыздар, күресбедіңіздер, жұуынбадыңыздар, қаздырмадыңыздар, жатқызбадыңыздар, жегілмедіңіздер, атыстырмадыңыздар, шабқыламадыңыздар, алыңқырамадыңыздар.
Келер шақ.
Болымды түрлері:
Жекеше:
жаз
жыла
күрес
жұуын
қаздыр
жатқыз
жегіл
атыстыр
шабқыла
алыңқыра
|
1-жақ
жазармыз
жылармыз
күресерміз
жұуынармыз
қаздырармыз
жатқызармыз
жегілерміз
атыстырармыз
шабқылармыз
алыңқырармыз
|
2-жақ
жазарсыз
жыларсыз
күресерсіз
жұуынарсыз
қаздырарсыз
жатқызарсыз
жегілерсіз
атыстырарсыз
шабқыларсыз
алыңқырарсыз
|
3-жақ
жазар
жылар
күресер
жұуынар
қаздырар
жатқызар
жегілер
атыстырар
шабқылар
алыңқырар
|
Көбше: 2-нші жағынан басқа жағы осы күйінде айтылады.
2-нші жағы бұлай айтылады: жазарсыздар, жыларсыздар, күресерсіздер, жұуынарсыздар, қаздырарсыздар, жатқызарсыздар, жегілерсіздер, атыстырарсыздар, шабқыларсыздар, алыңқырарсыздар.
Болымсыз түрлері:
Жекеше:
жазба
жылама
күресбе
жұуынба
қаздырма
жатқызба
жегілме
атыстырма
шабқылама
алыңқырама
|
1-жақ
жазбасбыз
жыламасбыз
күресбесбіз
жұуынбасбыз
қаздырмасбыз
жатқызбасбыз
жегілмесбіз
атыстырмасбыз
шабқыламасбыз
алыңқырамасбыз
|
2-жақ
жазбассыз
жыламассыз
күресбессіз
жұуынбассыз
қаздырмассыз
жатқызбассыз
жегілмессіз
атыстырмассыз
шабқыламассыз
алыңқырамассыз
|
3-жақ
жазбас
жыламас
күресбес
жұуынбас
қаздырмас
жатқызбас
жегілмес
атыстырмас
шабқыламас
алыңқырамас
|
Көбше: 2-нші жағынан басқа жағы осы күйінде айтылады.
2-нші жағы бұлай болады: жазбассыздар, жыламассыздар, күресбессіздер, жұуынбассыздар, қаздырмассыздар, жатқызбассыздар, жегілмессіздер, атыстырмассыздар, шабқыламассыздар, алыңқырамассыздар.
4) Шартты ырай.
Істің істеліуіне шарт көрсететүн сөздің түрін шартты ырай дейміз. Мыйсалы: «Берсең аларсын, ексең орасын». Алыуға беріу шарттығын, орыуға егіу шарттығын «берсең», «ексең» деген сөздер көрсетіб тұр. Сөздің осындай түрі шартты ырай болады. Жоғарыда бійлік ырай жана ашық ыраймен айтылған сөздерді шартты ыраймен айтыб көрейік.
Анайы жіктеу
Болымды түрлері:
Жекеше:
жаз
жыла
күрес
жұуын
қаздыр
жатқыз
жегіл
атыстыр
шабқыла
алыңқыра
Көбше:
жаз
жыла
күрес
жұуын
қаздыр
жатқыз
жегіл
атыстыр
шабқыла
алыңқыра
|
1-жақ
жазсам
жыласам
күрессем
жұуынсам
қаздырсам
жатқызсам
жегілсем
атыстырсам
шабқыласам
алыңқырасам
1-жақ
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
|
2-жақ
жазсаң
жыласаң
күрессең
жұуынсаң
қаздырсаң
жатқызсаң
жегілсең
атыстырсаң
шабқыласаң
алыңқырасаң
2-жақ
жазсаңдар
жыласаңдар
күрессеңдер
жұуынсаңдар
қаздырсаңдар
жатқызсаңдар
жегілсеңдер
атыстырсаңдар
шабқыласаңдар
алыңқырасаңдар
|
3-жақ
жазса
жыласа
күрессе
жұуынса
қаздырса
жатқызса
жегілсе
атыстырса
шабқыласа
алыңқыраса
3-жақ
жазса
жыласа
күрессе
жұуынса
қаздырса
жатқызса
жегілсе
атыстырса
шабқыласа
алыңқыраса
|
Болымсыз түрлері:
Жекеше:
жазба
жылама
күресбе
жұуынба
қаздырма
жатқызба
жегілме
атыстырма
шабқылама
алыңқырама
Көбше:
жазба
жылама
күресбе
жұуынба
қаздырма
жатқызба
жегілме
атыстырма
шабқылама
алыңқырама
|
1-жақ
жазбасам
жыламасам
күресбесем
жұуынбасам
қаздырмасам
жатқызбасам
жегілмесем
атыстырмасам
шабқыламасам
алыңқырамасам
1-жақ
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
|
2-жақ
жазбасаң
жыламасаң
күресбесең
жұуынбасаң
қаздырмасаң
жатқызбасаң
жегілмесең
атыстырмасаң
шабқыламасаң
алыңқырамасаң
2-жақ
жазбасаңдар
жыламасаңдар
күресбесеңдер
жұуынбасаңдар
қаздырмасаңдар
жатқызбасаңдар
жегілмесеңдер
атыстырмасаңдар
шабқыламасаңдар
алыңқырамасаңдар
|
3-жақ
жазбаса
жыламаса
күресбесе
жұуынбаса қаздырмаса
жатқызбаса
жегілмесе
атыстырмаса
шабқыламаса
алыңқырамаса
3-жақ
жазбаса
жыламаса
күресбесе
жұуынбаса қаздырмаса
жатқызбаса
жегілмесе
атыстырмаса
шабқыламаса
алыңқырамаса
|
Достарыңызбен бөлісу: |
