Тілі орыс бөлімдері студенттеріне арналған

2.Сілгеу  есімдіктері 
(указательные местоимения)
бүл-это 
сол-тот 
осы-этот 
ол-тот 
мына-этот 
ана-тот 
мынау-это 
анау-тот
З.Сұрау есімдіктері 
(вопросительные местоимения)
кім?-кто? 
кайсы?-который? 
не?-что? 
неше?-сколько? 
қайда?-где?куда?  қандай?-какой?
4.Жалпылау есімдіктері
(определительные
местоимения)
бәрі-все 
барша-все 
барлық-весь 
эр-каждый 
бүкіл-вся 
эрбір-каждый
5,Белгісіздік есімдікгері
(неопределенные местоимения)
біреу-некто,  кто-то 
кейбір- 
некоторый
кей-некоторый 
бірдеме-нечто, 
что-то
б.Болымсыздық есімдігі 
(отрицательные местогшения)
ешкім-никто 
ештеңе-ничто 
ештеме-ничто 
дэнеме-ничто
7.Өздік есімдігі
(определительно-возвратные 
местоимения)
өз-свой 
өзіміз-мы сами 
өзім-я сам 
өздерің-вы сами 
өзің-ты  сам 
өздеріңіз-Вы сами 
өзіңіз-Вы сами  өздері-они  сами 
өзі-он сам, она сама, оно само
әне-«вон»,  міне-«вот», қайда?-«где? куда?»,  неше?  «сколько?»,  әр 
«каждый»,  кей  «некоторый»  есімдіктерінен  басқа  есімдіктердің 
бәрі  септеледі.
жак
Жекеше түр
Көпше түр
I
Мен-я
Біз-мы
II
Сен-ты
Сендер-вы
Сіз-вы
Сіздер-вы
III
Ол-он,опа,оно
Олар-они
Ж іктеу   есім дікгері  деп  сөйлеуші,  тыңдаушы  жэне  бөгде 
ЭДамды  немесе  заттың  атын,  сынын  алмастыратын  есімдіктерді 
атайды  (личные  местоимения  характеризуются  тем,  что 
Указывают  на  определенное  лицо  (1,11,111)  в  единственном  и 
множественном  числе).
  І,П  жақта  кім?  кімдер?  III  жақта  кім? 
және  не?  деген  сұрақтарға  жауап  береді,  септеледі,  жіктеледі. 
№ен,  сен,  ол  жіктеу есімдіктерінен  басқалары  зат есімдер сияқты 
септеледі.
129

Мен,  сен, ол жіктеу есімдіктерінің септелуі:
Атау септік
Мен
Сен
Ол
Ілік септік
Меніц
Сенің
Оның
Барыс септік
Маган
Саган
Оган
Табыс септік
Мені
Сені
Оны
Жатыс септік
Менде
Сенде
Онда
Шығыс септік
Менен
Сенен
Одан
Көмектес септік
Менімен
Сенімен
Онымен
Сілтеу  есімдіктері  сілтеп,  нұсқау  магынасындағы  есімдік 
(указательные 
местоимения 
заменяя 
прилагательное 
ши 
существительное 
указывают 
на 
положение 
объекта 
в 
пространстве и времени).
  Қай? Қайсы? сүрақтарына жауап  беріп, 
жақындагы
  нәрсені көрсету  үшін  бұл,  осы,  мына,осынау,  мынау, 
міне;  алыстагыны
  көрсету  үшін  сол,  ол,  әне,  әнеки,  анау,  сонау, 
ана  сона  түрлері  қолданылады.  Әне,  міне,  сонау,  мынау,  анау, 
осынау сілтеу есімдіктері септелмейді. 
.
септік
бүл
осы
сол
ана
мына
Атау
Бүл
Осы
Сол
Ана
Мына
Ілік
Бұның
Осының
Соның
Ананың
Мынанын
Барыс
Бүған
Осыган
Соган
Анаган
Мынаган
Табыс
Бүны
Осыны
Соны
Ананы
Мынаны
Жатыс
Бүда
Осында
Сонда
Анада
Мынада
Шыгыс
Бұдан
Осыдан
Содан
Анадан
Мынадан
Кемектес
Бұнымен
Осымен
Сонымен
Анамен
Мынамек_
III деңгей
Аударыңыз.
Мой  отец,  его  сестра,  его  родители,  ее  брат,  наш 
родственник,  ваша  мать,  наш  университет,  мой  дом,  ее  книги, 
ваш дедушка,  ваш сын,  это  магазин.
И деңгей
Мәтінді аударып, есімдіктерді табыңыз.
Біз  -  Қазақстандықпыз.  Қазақстан  -   біздің 
Отанымыз. 
Қазакстанның  астанасы  -   Астана  қаласы.  Мемлекеттік 
т іл ім із  - 
қазак  тілі.  Сіздер  -  қонақсыздар.  Біз  сіздердің 
к ел гендерінізге 
қуаныштымыз.  Біздің  елде  мәдени  ескерткіштер  көп.  Оларды^ 
бір-екеуін атап  өтейік.  Мысалы, сақдәуірінен  жеткен алтын  адам- 
Түркі  дэуірінен  жеткен  Күлтегін  ескерткіші. 
XIV  ғасырД3 
салынган  Ахмет  Иассауи  кесенесі  де  бар.  Олар  ЮНЕСКО-нын 
кызыл  кігабына енгізілген.
130

I деңгей
1-тапсырма
Сөздер мен сөз тіркестерін  аудар.
Бүл,  мына,  мынау,  сол,  осы,  бүл  театр,  бұл  менің  әріптесім, 
мынау  парламент  үйі,  анау  ғылыми-техникалық  кітапхана,  осы 
министрлікте,  мына  көшеде,  осы  бөлмеде,  сол  уақытта,  ана  үйде, 
сол банкте.
2 -тапсырма
Сұрақтарға жазбаша жауап  бер.
Сіздің  мамандығыңыз  кім?  Сіз  қызметкерсіз  бе?  Бакытжан 
бағдарламашы  ма?  Ол  бастық  па?  Әлия  хагшы  ма?  Сіз 
оқытушысыз  ба?  Әділ  заңгер  ме?  Оның  мамандығы  кім?  Арман 
кім?
Кітапхана-білім ордасы
Кітапханалар  -  адамзаттың  ғасырлар  бойы  сақталыгі,  ата- 
бабаларымыздан  қалған  білімнің  қоймасы,  мәдениет  орталыгы. 
Тарихи  жэне  мәдени  қүндылығы  бар  үлы  ақын-жазушылар  мен 
галымдардың  қолжазбалары,  қолтаңбалары  ірі  кітапханаларда 
жинақталған.
Кітапханалар  өзінің  атқаратын  міндетіне  сай  бүқаралық 
және  ғылыми,  ортақ  жэне  арнайы  болып  бөлінеді.  Бүқаралық 
түрлеріне  қалалық  және  аудандық  кітапханалар  жатады.  Ортақ 
түрлеріне гылым  академиясының,  университеттің жэне облыстық 
бүқаралық 
кігапханалар 
жатады. 
Арнайы 
түрлеріне 
кәсіпорындардың, 
мекемелердің, 
гылыми 
- 
техникалық 
кітапханалары жатады.
Кітапханадағы 
кітаптардың 
негізгі 
қоры 
кітап 
қоймаларында  сақталады.  Қажет  кітапты  кітапхана  каталогынан 
табуға болады.
Каталог-белгілі 
бір 
жүйемен 
жинақталып 
сақталатын 
кітапхананың эдебиеттер тізімі.  Оның екі  түрі бар:  әліппе арқылы 
жинақталған және жүйелі.
Ірі 
кітапханаларда  пэндік  каталогтар  жэне  мерзімдік 
басылымдар,  журнал  мақалалары,  эдебиеттің  арнайы  түрлеріне 
аРналған 
каталогтар 
болады. 
Біздің 
қаламызда 
ғылыми- 
техникалық,  М .Горький  атындағы  кітапхана,  Ж.Молдағалиев 
атьщдағы 
әмбебап  кітапхана, балалар кітапханасы жұмыс істейді.
131

қолжазба -  рукопись 
мерзімдік басылымдар - 
периодические  издания 
ғылыми -   научный(-ая,-ое) 
қор -  фонд
III деңгей
Мэтін бойынша сұраққа жауап бер.
1.  Кітапхана дегеніміз не?
2.  Кітапхана  атқаратын  міндетіне  қарай  қандай 
түрлерге
бөлінеді?
3.  Каталог деген  не? Оньщ қандай түрлері  болады?
4.  Қаламыздагы кітапханаларды ата.
II деңгей
Сөз тіркестері  мен сейлемдерді  аудар.
1-тапсырма
Кітапханашы,  оқырман,  оқу  залы,  каталог, 
кітапкұмар, 
ұлттық  кітапхана,  гылыми  кітапхана,  балалар  кітапханасы.  жеке 
кітапхана,  уй  кітапханасы,  кітап  қоймасы,  кітап  қоры. 
көркем 
әдебиеттер абонементі,  мерзімді  басылым.
2-тапсырма
Кітапхана  қорында  20  мыңнан  астам  кітап  бар. 
Ғылыми 
кітаптар  кітапхана  корының  негізгі  бөлігін  құрайды.  Кітаптар 
үйге  беріледі  (берілмейді).  Оқу  залына  бес  жүздей  оқырмаи 
сияды. Кіші оқу залы гылыми зерттеушілерге арналған.
Оқу 
залында 
кітаптарды 
пайдалану 
ер еж ел ер ім ен  
танысасыз.
I деңгей
1-тапсырма
Кітапханашы  мен  оқырман  студент  арасындагы 
диалогты 
ауызша айт.
2-тапсырма
Мақалдың 
мәнін 
түсіндір. 
Кітап, 
оқу-білім, 
ғылым 
тақырыбында бес мақал-мэтел жаз.
ғасыр -  век
әмбебап-универсальный(-ая,-ое)
мәдениет -  культура
кітап қой масы- кн и гохран или ще
орталык -  центр
макала -  статья
132

Кітап-алтын  казыпа.
Күш-білімде, білім-кітапта.
3-тапсырма
«Кітапхана  -   білім  ордасы»,  «Менің  сүйікті  кітапханам», 
«Кітапханада»,  «М елщ  ^уйікті  кітабым»  тақырыбында  шагын 
эңгіме жаз.
Сүрау, өздік, жалпылау есімдіктері
(і
вопросительные,  возвратные и определительные 
местоимения)
С у pay  есімдігі  жауап 
алу 
мақсатында 
қолданылады 
(вопросительные местоимения употребляются с целью получить 
ответ).
  Кім?  не?  қайда?  қандай?  қайсы?  неше?  қанша?  қашан? 
т.б.  сұрау  есімдіктері  айтушының  көңіл-күйін  немесе  элдебір 
нәрсені  нақтылау  мақсатында  жұмсалады.  Мысалы:  Қанша 
айтсам д а тыңдамай  қойды. Қайда жүрсең де аман бол!
Сүрау есімдіктерінің септелуі
Септік
кім
не
қандай
қанша
қансы
неше
Атау
кім
не
қандай
қанша
қайсы
неше
Ілік
кімнің
ненің
қандайдың қаншаның қайсының нешенің
Барыс
кімге
неге
қандайға
қаншага
қайсыган
нешеге
Табыс
кімді
нені
қандайды
каншаны
қайсыны
нешені
Жатыс
кімде
неде
қандайда
қаншада
қайсыда
нешеде
Шығыс
кімнен
неден
қандайдан
қаншадан
қайсыдан
нешеден
Көмектес кіммен немен қандаймен
қаншамен
қайсымен
нешемен
Оідік  есімдігі  өз  деген  жалғыз  сөзден  түрады  (возвратное 
местоимение  представлено  в  казахском  языке  одним  словом  оз, 
которое образует  формы  притяжательности,  множественного 
числа,  падежа,  а также прибавляет личные окончания).
Ескерту:  Өздік  есімдіктеріне  септік,  жіктік  жалғаулары 
тәуелдік жалғауларынан  соң ғана жалғанады.
133

Ө здік  ес ім д ік т е р ін ің   с е п т е л у і
Септік
Атау
Ілік
Барыс
Табыс
Жатыс 1 Шығыс Көмекгес
жекеиіе
1
віім
өзімнін
өзіме
өзімді
өзімде
езімнен өзіммен
[I
ӨІІҢ
ӨЗІҢНІҢ
өзіңе
өзівді
өзіңде
өзіңнен өзіңмен
III
ӨЗ)ҢІЗ
взщіздің өзіңізге
ӨЗІҢІЗДІ
өзіңізде эзінізден өзіңізбен
ӨЗІ
ӨЗІНІҢ
езіне
Ө31Н
езінде
өзінен
өзімен
көгпие
I
өзіміз
ӨЗІМІЗДІЦ
өзімізге
өзімізді
өзімізде өзіміз-
өзімізбен
II
өзцерің
ӨВДфІҢҢІҢ
өздеріңе
ӨЗДфІҢДІ
өздері-
ден
ездерің-
III
едаеріңіз өвдеріңіз- өздеріңіз ездфіңіз нде
өздері-
мен
ӨЗДфІ
Дің
ге
Д1
ӨЗДфІ-
ңнен
өздерініз-
өздерінің өзіңе
өздерін
ңізде
ездері-
нде
өздері-
ңізден
өздер-
ңнен
бен
өздерімен
Ж ал п ы л ау   есім діктері  (определительные  местоимения) 
жалпылык үғым береді.  Мысалы:  бэрі,  барлык,  бар,  барша,  бүкіл, 
күллі, бүтін, түгел, тегіс, әр, эрбір.
•УТ/* 
*
Есімдік) 
I / септік
Бэрі 
Бар- 
I 
лык
Барша
атау
1Л1К
барыс
Бәрі
Бэрінің Бэріне
Варлык Барлы- Барлы-
Барша ғыньщ
ғына
Барша- баршага
ның
табыс
Бәрін 
Барпышн| 
баршаны
жатыс
шығыс
көмектес
Бәрінде
Бәрінен
Бәрімен
Барлығы-
Барлығы-
Барлыш-
нда
нан
мен
баршада
баршааан
баршамен
I II  деңгей
Есімдіктерді тауып,  магыналык түрлеріне 
ажыратыныз
1.  Қазақстанда әрбір адам қазақ тілін жақсы білуге тиіс.
2.  Сен нешінші курста оқисың?
3.  Жаттығуды өзің жаздың ба?
4.  Ж иналысқа университет оқытушылары түгел катысты.
5.  Мына тапсырма анадан қиындау
6.  Онда қызық кітап жоқ.
7.  Ол-жүргізуші.
8.  Театрға  өздерің  бара  беріңдер,  менің  кітапханаға  баруь1 
керек.
134

II деңгей
Қазақ тіліне жазбаша  аударыңыз.
1.  Это  наш  дом.  2.  Пишите  сами.  3.  Все  люди  гуляют  на 
улице.  4.  Что  это?  5.  Это  ваше  место?  6.  Как  вы  говорите  по- 
казахски? 7.  Все здесь?
Iдецгей
1-тапсырма
Сөйлемдерді аударып, есімдіктерді табыцыз
1.  Менің  досым  Жамбыл  көшесінде  тұрады.  Бірінші  қабатта 
оның шағын  пәтері бар.
2.  Қазақ  драма  театры  Абай  ескерткішіне  қарсы  орналасқан. 
Біз  досымыз  екеуміз  эр  күн  сайын  сол  театр  маңында 
кездесеміз.
3.  Менің досыммен  танысыңыз.  Ол  - белгілі журналист.
4.  Маған  екінші  оқу  залын  көрсетіңізші,  өзім  іздеп  таба 
алмадым.
2-тапсырма
Есімдіктерді  қагыстырып, сойлем  құра 
Барлық,  мына,  сіз,  озім,  эрбір,  қандай,  неше,  өздері,  осы,  барша, 
сендер.
Университет кітапханасы
Батыс 
Қазақстан  мемлекеттік  университетінің  гылыми 
кітапханасының  тарихы  1932  жылдан  басталады,  ягни  Орал 
педагогикалық  институты  құрылғанда,  бастапқы  кітап  қоры 
жинақталған болатын.  Негізгі  кітап қоры  7500 томды құрады.
¥лы  
Отан 
соғысы  жылдарында  кітапхана  оте  ауыр 
жағдайды  басынан  кешірді.  Институт  оз  ғимаратын  әскери 
емханага  босатып  беріп,  соның  нәтижесінде  бірнеше  рет  көшіп- 
Қонуға мэжбүр болды.
1963  жылы  жоғары  оқу  орнының  тағы  бір  кітапханасы 
ашылды.  1964  жылы  кітапханада  10689  кітап  болды.  Кітапханада 
5  адам  қызмет  етті.  Оқырмандар  70  орындық оқу  залынан,  соған 
Коса  екі  абонементтен  қажетті  оқулықтармен  қамтамасыз  етілді. 
1982  жылы  кітапхана  жаңа  типтік  ғимаратқа  көшірілді.  Үш 
Қабатта  320  орындық  үш  оқу  залы,  200  мың  кітаптан  түратын 
Кітап  коры,  үш  абонемент,  ғылыми  -  библиографиялық  болім, 
акпаРат  бөлімі,  каталог  бөлімі,  эдебиетті  гылыми  сүрыптау  мен 
каталогтау бөлімі  жүмыс жасады.
135

1997  жылдан  бастап  универснтеттің  Ғылыми  Кеңесінің 
бекітілген 
жоспарына 
сэйкес 
барлық 
кіталхана 
жүмысы 
«Кігапхана» 
компьютерлік 
багдарламасы 
бойынша 
жаңа 
технологиямен жүмыс жасауға көшірілді.
Университетгің  ғылыми  кітапханасы  бүгінгі  таңда  1086045 
дана  кітап  қорынан,  500-дей  мерзімді  басылымдардан,  7  оку 
залынан,  6  абонементтен,  ақпарат  секторы  жұмыс  жасайтын 
ғылыми-библиографиялық 
бөлімнен, 
әдебиеттерді 
ғылыми 
сұрыптау  жэне  каталогтау  бөлімінен,  компьютерлендірілген 
бөлімнен, 
Интернет 
жуйесі 
іске 
косылған 
мультимедиа 
қондырғылы оку залыпан тұратын ірі  білім  ордасы.
Кітапхана  қоры  эр  жыл  санын  15-20  мың  дана  жаңа 
әдебиетпен толыгып отырады.
гимарат -  здание 
ақпарат -  информация
оқырман -  читатель 
жүйе -  система
III деңгей
1-тапсырма
Мэтіннен сүракгарға жауап тауып жаз.
1.  БҚМУ-дің  гылыми  кітапханасының 
негізі 
қашан 
қаланды?
2.  Кітапхананың  кітап  қоры  алғашқы  жылдары  канша 
болды?
3.  Кітапхана жаңа типтік ғимаратқа  қашан  көшірілді?
4.  Университет  кітапханасы  қай  жылдан  бері  жаңа 
технология бойынша оқырманға қызмет етіп  келеді'?
5.  Бүгінгі университет кітапханасы туралы  әңгімеле.
2-тапсырма
Сөздіктің  көмегімен  сөздер  мен  сөз  тіркестерін  аудар.  Осы 
сөздер 
мен 
сөз 
тіркестерін 
қатыстырып 
үш 
сөилем 
қүрастырыңыздар.
Кітапхана, 
аудандық 
кітапхана, 
гылыми 
кітапхана, 
кіталханашы,  оқырман,  оқу  залы,  оқырман  билеті, 
абонемент, 
тілші.  әдебиет,  көркем  эдебиет,  ғылыми  эдебиет,  кітал  беру-
Ғылыми Кеңес -  Ученый 
Совет
оқу залы -  читальный зал 
дана -  экземпляр
өңдеу,  сұрыптау -  
обрабатывать 
эдебиет -  литература 
багдарлама -  программа
136

кітапты  қайтару  мерзімі,  таңдамалы  шығармалар,  жинақ,  екі 
томдық,  мазмұны,  кіріспе,  ай  сайын  шығатын  журнал,  газет 
тігіндіеі, 
баспасөз, 
басылым, 
кітап 
сөресі, 
оқулық, 
үй 
кітапханасы,  жеке  кітапхана,  кітап дүкені,  қызықты  кітап,  белгілі 
жазушы,  үлы  ақын,  поэзиялық  шығарма,  эңгімелер  жинағы, 
прозалық  шығарма,  ақын  өлеңдері,  ғылымп  еңбек, 
қазақ 
ертегілері,  мақал-мәтелдер жинағы.
II деңгей
1-тапсырма
Жолдасыңызбен  әңгімелесіңіз.
-Университеттің неше оқу залы бар?
- № 4 оқу 
ғимаратында  кандай 
оқу 
залдары  жүмыс  істейді?
-  Мерзімді  басылымдарды қайдан таба аламын?
- Университет кітапханасында қандай  газет-журналдар бар?
-«Қазақ 
тілі», 
«Ресми-іскери 
қазақ 
тілі», 
«Қазақ 
тілін 
үйренушілерге 
көмек» 
оқулықтарын  қай 
бөлімнен 
табуга 
болады?
-Университеттің  электронды  оқулықпен  қамтамасыз  ету  залы 
нешеге дейін  жүмыс жасайды?
- Қажетті  оқулықтар ұзақ мерзш ге үйге беріле ме?
2-тапсырма 
Сөйлесімді  жалгастыр.
-  Сәлеметсіз  бе!
-  Сәлеметсіз бе! 
Сізді 
тывдап 
түрмын.
-  Кітапхана  (оқу  залына) жазылғым  келіп  еді.  Қалай  жазылуға 
болады?
'  Сіз осы  универси г е п е   оқисыз  ба?
■  Иэ,  мен  осы университеттің  1  курс студентімін.
Олай  болса,  студенттік билетіңіз бар  шығар?  Көрсетіңіз.
137

-  Міне,  студенттік  билетім.  Окырман  бмлеті  үшін  суретім 
қажет пе?
-  Жарайды.  Сәл  күте  тұрыңыз.  Міне.  окырман  билетіңіз 
дайын.
-  Рақмет.  Енді  мен  бұл  оқу  залынан  қажетті  окулықтарды, 
газет-журналдарды үйге алатын болдым  гой.
-  Жоқ,  оқулықтарды  оқу  залынан  алып  шығуга  рүксат 
етілмейді.  Ал  газет-журналдарды  басқа оқу  залынан  аласыз. 
Ол екінші  қабатта.
-  Ә...  Кешіріңіз. Каталог қай жерде?
-  Каталог бірінші  қабатта орналаскан.
I деңгей
/-тапсырма
Студент 
пен 
кітапханашы, 
оқытушы 
мен 
кітапхана 
директоры, екі оқырман студент арасында  болған диалогты жаз.
2-тапсырма
БҚМУ кітапханасы тарихының хронологиялық кестесін жаса.
3-тапсырма
БҚМУ кітапханалары мен оқу запдары туралы әңгімеле.
4-тапсырма 
Сейлесімді жалғастырыңыз.
- Сәлем,  Марат!
- Сәлем, Айбар!  Қош келдің!  Жоғары  шық!
-  Рақмет.  Бүл сенің бөлмең бе?
- Жоқ,  менің бөлмем сол жақта. Бұл -  үй кітапханасы ғой.
- Қандай  керемет!  М ұнтам а көп  кітап  кімдікі?
Бүл  шкафтағы  кітаптың  бэрі  -  көркем  эдеби  шыгармалар.  Ал 
мына сәреде мерзімді баспасвз, ягни газет-журналдар.
- Сен қандаи газет-журналга жазылып тұрасын?
- Жеке  кітапханаңда І.Есенберлиннің  «Көшпенділер»  трилогиясы 
жоқ па?
138

Белгісіздік, болымсыздық есімдіктері
(неопределенные  и отрицательные местоимения)
Белгісіздік 
есімдіктері 
қандай 
сөздің 
орнына 
қолданылатыны  белгісіз  есімдік  (неопределенные  местоішетія 
заменяя  собой  обозначения  предметов,  их  количества,  качества 
и другие признаки,  несут значение неопределенности). 
бір 
кейбір 
әлдекім
бірдеңе 
біраз 
әлдеқайдан
біреу 
кейбіреу 
элденеше
бірнеше 
қайсыбір 
элдеқашан
Белгісіздік есімдіктерінің септелуі
А тау
Ілік
Барыс
Табыс
Жатыс
Шыгыс
Көмектес
бір еу
бір еуд ің
біреуге
бір еуді
бір еуде
бір еуден
біреумен
бірде
бір дем е
бірдем е
бірдем е
бірдем е
бірдем е
бірдем е
ме
нің
ге
ні
д е
ден
мен
кейбір
кейбіреу
кейбіре
кейбіре
кейбіре
кейбіреу
кейбіреу
еу
дің
уге
уді
уде
ден
мен
бірне
бірнеш е
бірнеш е
бірнеш е
бірнеш е
бірнеш е
бірнеш е

жүктеу/скачать 6,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: