Тұжырымдар баяндалады. Тарихи ойдың дамуы үдерісіндегі түркі кезеңінде пайда болған «Ақиқат сыйы» еңбегінің дерек ретінде пайда болу объективтілігі және сақталу формасы қарастырылады

© 2017 Al-Farabi Kazakh National University 
ҒТАМР 03.29.00
Мұхатова О.X.
тарих ғылымдарының докторы, профессор,
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті,
Қазақстан, Алматы қ., e-mail: Orazgul7@rambler.ru
АХМЕД ИҮГІНЕКИДІҢ «АҚИҚАТ СЫЙЫ» ЕҢБЕГІНДЕГІ
НЕГІЗГІ ОЙЛАР
Мақалада тарихнама ғылым саласында тарихи ой және тарихи білім, тарихи таным деген 
ұғымдар басты түсініктер болып саналатындығы, тарихи ой, тарихи білім тарихнама ғылымының 
дамуын және тұрақты қозғалу үрдісін көрсететіндігі жөніндегі ғылымда орныққан ғылыми 
тұжырымдар баяндалады. Тарихи ойдың дамуы үдерісіндегі түркі кезеңінде пайда болған «Ақиқат 
сыйы» еңбегінің дерек ретінде пайда болу объективтілігі және сақталу формасы қарастырылады. 
Ахмед Иүгінекидің өмірбаянына қатысты қысқаша мәлімет беріледі. Автор шығарманың 
мазмұнын ашып, негізгі идеяларын талдайды. Ахмедтің білімнің пайдасы мен надандықтың 
зияны, тіл және соған байланысты әдеп туралы ойлары ашып көрсетіледі. Ойшылдың адамның 
бойындағы жағымды және жағымсыз қасиеттер шығармадан мысал келтіру арқылы айқындалады. 
А. Иүгінекидің дүниенің үнемі өзгеріп тұратын құбылыс және үдеріс ретіндегі танымы мен 
көзқарасына назар аударылады. Еңбектің тәрбиелік маңызына баға беріледі. А. Иүгінекидің 
тарихи ойлары Абай Құнанбайұлының көзқарастарымен салыстырылады.
Түйін сөздер: 
тарихи таным, тарихнама, тарихи ой, көзқарас, мәдени мұра, ойшыл, Ахмед 
Иүгінеки, өмірбаян, ақиқат сыйы, дерек, қолжазба, көшірме, идея, білім, ізгі қасиеттер, үдеріс.
Mukhatova O.H.
Doctor of Historical Sciences, Professor,
Kazakh National University Al-Farabi, Kazakhstan, г. Almaty,
e-mail: Orazgul7@rambler.ru
 The main thoughts in the work of Ahmed Iugineki “The Gift of Truth”
The article represents scientific conclusions about historical thought and historical knowledge as 
the main concepts in historiography, the concept of the moving role of historical thought in the pro-
cess of the constant development of historical science. The objectivity of the appearance and form of 
the preservation of the work “The Gift of Truth” as a historical source in the process of development of 
the national historical thought is considered. Brief information about the biography of Ahmed Iugineki 
is given. The author reveals the content of the essay, analyzes the main ideas. Ahmed’s thoughts are 
determined on the usefulness of knowledge and the danger of ignorance, the role and importance of 
language, as well as the ethical norms associated with it. Positive and negative qualities of the person 
are stated on the example of statements of the thinker. Attention is drawn to the knowledge and views 
of A. Iugineki about the constant variability of the world as a phenomenon and process. The estima-
tion of the educational value of labor is given. The thoughts of A.Iugineki with the historical views of 
AbaiKunanbayevare compared.
Key words: 
historical knowledge, historiography, historical thought, view, cultural heritage, thinker, 
Ahmed Iugenerki, biography, gift of truth, source, manuscript, copy, idea, knowledge, positive qualities, 
process

ISSN 1563-0269 Journal of history. №4 (87). 2017
35
Мұхатова О.X.
Мухатова О.X.
доктор исторических наук, профессор,
Казахский национальный университет им. аль-Фараби, Казахстан, г. Алматы,
e-mail: Orazgul7@rambler.ru