Түркістан өлкесінде туып- өскен ұлы даналардың Ислам өркениетіне қосқан үлестері үш топта көрініс тапты

• Бірінші тобы- шығармаларын араб тілінде жазғандар. Олар: Мұхаммед ибн Мұса Харезми(770-850),   Әбунәсір Әл- Фараби (870-940), Әбу Рейһан әл-Бируни(973-1048/50), Әбу Әли ибн Сина(980-1037).
• Екінші тобы- туындарын парсы тілінде жазып мұра қалдырғандар. Олар: Низами Гәнжи(1141-1209), Маулана Жәлаледдин Руми(1207-1273), Мырза Хайдар Дулат(1499-1551),

• Үшінші тобы- еңбектерін Түркі тілінде жазған түркі ақындары мен ғалымдары. Олар: Жүсіп Баласағұн «құтты білік», Махмұд Кашғари  «диуан лұғат түрік», Қожа Аһмет Йасауи(1041-1167) «хикмет», Әлішер Науаи(1441-1501),  Зәһиреддин Мұхаммед Бабыр(1483-1530).  Сондықтан IIX-XV ғасырлар арасында Ислам өркениетінің ұлы жетістіктері араб, парсы және бүгінгі түріктектес халықтарының ортақ рухани қазнасы болып саналады.

"Корольдік Анналдар" 793 жылы христиандардың үлесіне түскен екі ауыр сынақ ретінде сакстардың көтерілісі мен Сарацинның Септиманияға ұшырауы туралы баяндайды. Алайда, 854 жылы кордовский епископ Алвар жас христиандар араб тілінде латын жазуына қарағанда жақсы түсініледі, Араб өлеңдері мен ертегілерін оқиды, мұсылман философтары мен діншілдерінің шығармаларын зерттейді.

Орта ғасырлардың соңында Ислам еуропалықтар Елеулі интеллектуалды қарсылас ретінде қабылдамады. Мартин Лютер тіпті Еуропалық христиандардың Ислам туралы соңғы көзқарастарына алаңдаулы, оларды қарапайым "папалық суевериялар мен предрассудкалардың" үлгісі ретінде санады. Бірақ түріктер-Османға 1529 жылы Венаға жақындап, оның тоны күрт өзгерді. Ескі стереотиптер тірілді:

"Ислам-бұл зорлық-зомбылық, Антихрист дін", "мұсылмандар ақылдан айрылды, сондықтан оларға тек қылыштың күшімен ғана қарсы тұруға болады".