«Тұтқыр серпімді материалдар. Фойхт моделі. Максвелл моделі. Тұтқыр серпімді материалдардың қолданылу аясы» Орындаған: Болатбекұлы Ә

Жалпыланған Максвелл моделі 
 
 

10 
Жалпыланған Максвелл моделі Максвелл-Вихерт моделінің диаграммасы 
Жалпыланған Максвелл моделі, сонымен қатар Wiechert моделі ретінде 
белгілі, сызықтық тұтқыр серпімділік моделінің ең жалпы түрі болып 
табылады. Бұл жағдайда релаксация уақыттың бір мезетінде емес, уақытты 
бөлумен жүретіні ескеріледі. Молекулярлық сегменттердің ұзындықтары 
әртүрлі болғандықтан, қысқалары ұзағырақтарға қарағанда азырақ үлес қосады, 
уақыттың әртүрлі таралуы бар. Wiechert моделі мұны үлестіруді дәл көрсету 
үшін қажет болғанша көп серіппелі сөндіргіш Максвелл элементтерінің болуы 
арқылы көрсетеді. Оң жақтағы суретте жалпыланған Wiechert моделі 
көрсетілген.Қолданылуы: абсолютті балқу температурасының төрттен бірінен 
төмен температурадағы металдар мен қорытпалар (К-де көрсетілген). 
3. Тұтқыр серпімді материалдардың қолданылу аясы 
Материалды әдетте қатты немесе жай ғана сұйық деп қарастырады. Тұтқыр 
серпімді дене белгілі бір дәрежеде екі қасиетке де ие болуы мүмкін. 
Техникалық тұрғыдан дұрыс болмаса да, материал белгілі бір жағдайларда 
сұйықтық сияқты ағып, басқаларында қатты зат сияқты әрекет етеді. Тұтқыр 
серпімді деп есептелетін бірнеше түрлі материалдар бар, олардың әрқайсысы 
бірдей немесе ұқсас әрекет етеді. 
20-шы ғасырдың соңында табылған және дамыған тұтқыр серпімді 
материалдар көптеген әртүрлі қолданбаларда, соның ішінде ауыр жүктемелер 
кезінде буфер ретінде, сол заттарды жылжыту немесе оларды орнында 
пайдалану кезінде пайда болатын зақымдарды болдырмау немесе азайту үшін 
пайдаланылды. Sarbotan компаниясы әзірлеген материал 1980-ші жылдардың 
басында пайда болып және сұйықтық сияқты жүктеменің астында ағуға 
арналған. 
Материалдардың қосарлы әрекеті оның ығысу ағынына, сондай-ақ 
деформацияға қарсы тұруға мүмкіндік береді. Мысалы, серпімділік созылған 
 
 
 
 
 
 
 
 

11 
кезде кернеуге ұшырауы мүмкін, бірақ одан кернеу факторы жойылғаннан 
кейін өзінің қалыпты, тыныштық күйіне оралады. Тұтқырлық, керісінше, 
материалға біршама тұрақтылық береді және ағуға қарсы тұрады. Қосымша 
синтетикалық полимерлер материалды тұрақтандыруға және оны бір қалыпты 
ұстауға көмектеседі. 
Sorbotan компаниясы 1982 жылы жасаған тұтқыр серпімді полимерлі 
материалдар машина дірілінен болатын зақымдарды азайту үшін және жұмыс 
істейтін машина бөлшектерінен туындайтын соққыдан зақымдануын азайту 
үшін қолданылады. Мысалы, NASA ғарыш кемесін ұшыру кезінде сынғыш 
камераны әртүрлі соққылардан, тербелістерден және оған түсетін басқа 
күштерден қорғау үшін осы материалдың нұсқасын пайдаланды. Дәл осы 
материал Әуе күштері мемориалының қауіпсіз салынуы үшін де пайдаланылды. 
Ауада 600 метрден астам биіктікте көтерілген бұл құрылым жел энергиясын 
ығыстыратын арнайы демпферлерді біріктірді, бұл бүкіл нәрсені құлатуы 
мүмкін. 
Тұтқыр серпімді полимер материалдары шуды өткізуді азайтады, бұл 
зауыттардағы жұмысты қызметкерлер үшін қауіпсіз және ыңғайлы етеді. Шуды 
азайту сонымен қатар зауыттағы жұмыс уақытын қысқартуы мүмкін, бұл 
өнімділік пен тиімділікті арттыруға және жалпы жұмыс күшінің артуына әкелуі 
мүмкін. Бұл зауыттың, қызметкерлердің және оның маңайындағы 
атмосфераның жақсаруын әкеледі. 

12 
Қолданылған әдебиеттер тізімі 
1. Седов Л.И. Механика сплошной среды. Том 1 М.: Наука, 1970 г., 492 
стр. 
2. Малкин А.Я., Исаев А.И. Реология: концепции, методы, приложения 
Перевод с английского. СПб. Профессия. 2007. 560 с. 
3. Аскарова Ә.С.,Бөлегенова С.Ә. Реологиялық сұйықтардың 
жылуфизикасы. –Алматы: КазНУ, 2010. – 154 б. 
4. 
https://www.monographies.ru/ru/book/section?id=282
 
5. 
https://www.sorbothane.com/visco-elastic-materials.aspx
 
6.  
https://www.ngpedia.ru/id138551p1.html
 
7. McCrum, Buckley, and Bucknell (2003): "Principles of Polymer 
Engineering," 117-176.