Вестник евразийского национального университета имени Л. Н. Гумилева. Серия Филология bulletin of L. N. Gumilyov Eurasian National University

ВЕСТНИК Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева. Серия Филология 
BULLETIN of L.N. Gumilyov Eurasian National University. PHILOLOGY Series
 
№ 3(140)/2022 
159 
ХҒТАР 16.21.51
О.Қ. Рақымжан* 
Б. Шалабай
Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті, Көкшетау, Қазақстан
(E-mail: oralsyn90@mail.ru, bshalabai@mail.ru)
*Байланыс үшін автор: oralsyn90@mail.ru
 
Ғаламның концептуалдық-тілдік бейнесіндегі «жалғыздық» 
концептісі (С.Жүнісов шығармалары негізінде)
 
 
Аңдатпа. Көркем мәтіндерді талдау белгілі бір жазушының концетуалдық жүйесінің 
ерекшеліктерін анықтау арқылы әлемді танудың ұжымдық, ұлттық тәжірибесінің 
құрамдас бөлігін сипаттауға мүмкіндік береді. Мақалада жазушы С.Жүнісов шығарма- 
ларындағы «жалғыздық» концептісінің коммуникативті-дискурсивті бірлік ретінде 
зерттеу барысында концептінің әртүрлі дискурстардағы көріністері талданды. Оның 
мазмұны мен санадағы көрініс нысандары анықталды, өзектендірудің тілдік және ког- 
нитивті тетіктері анықталды,
 
Жазушының когнитивтік жүйесінде сақталған ақпараттың көркем интерпретация- 
лануы және түсіну ерекшелігін анықтау арқылы көркем концептінің семантикалық 
өрісі ашылады. Яғни, «жалғыздық» ұғымының концептуалды өзегі анықталады.
 
«Жалғыздық» ұғымы барлық уақытта сыйымды мәдени нышан болып көрінді, сонымен 
қатар әлеуметтік, моральдық және метафизикалық дағдарыс дәуіріндегі адамның 
жағдайының символы, сонымен бірге жалпы әлемдегі адамның нақты жағдайы болды. 
Шынында да, адам өмірінің негізгі мәселелерінің бағыты бола отырып, жалғыздық мәсе- 
лесі, шын мәнінде, адамның проблемасы болып табылады және оны шешу талаптары 
соңғысын шешу ниетімен салыстырылады. Бұл зерттеу мәдениетаралық стилометри- 
ялық қолтаңба, негізгі концептуалды метафоралар және экзистенциалды жалғыздықты 
анықтау қиынға соғатын әрбір лингвистикалық метафораның дайындалуы туралы қо- 
рытынды жасау үшін романистер, ақындар мен жазушылар зерттеген экзистенциалды 
жалғыздықтың тақырыптық қамтылуын зерттейді.
 
Зерттеу жұмысында жалғыздық ұғымы эмоционалды, әмбебап, реттеуші, негізгі кон- 
цептінің қасиеттеріне ие екендігі талданады. Зерттеу перспективаларын біз дискур- 
стың басқа түрлеріндегі концептінің одан әрі зерттеуде, зерттеу материалын кеңей- 
туде, дискурсты және концептіні олардың өзара байланысын тереңдетуде көреміз. 
Сонымен қатар, жалғыздық ұғымын зерттеу семантикалық мазмұны жағынан оған 
жақын, бірақ қамтылған құбылыстардың тар ауқымы бар ұғымдарды зерттеуге негіз 
бола алады.
 
Кілт сөздер: когнитивтік лингвистика, концепт, фрейм, когнитивтік модель, семан- 
тикалық өріс, концептосфера, таным.