«Вітчизняна наука: сучасний стан, актуальні проблеми та перспективи розвитку»

78 
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
 
 
Все  это  следствие  несоответствия  между  фронтально
-
групповым  способом  бучения  и 
индивидуальным  характером  усвоения  информации.  Успешность  современного  образования 
невозможна  без  пересмотра  традиционного  образовательного  процесса:  его  содержания,  форм, 
методов  обучения, организации деятельности  учащихся. Отсюда не случаен повышенный  интерес к 
современным педагогическим технологиям, которые больше ориентированны на обучаемого, чем на 
учебную  дисциплину,  строятся  с  учетом  интересов,  склонностей,  возможностей  ученика,  и 
гарантируют  минимальный  уровень  обученности,  обеспечивают  повторяемость,  воспроизводимость
 
результатов.
 
Все  современные  педагогические  технологии  предполагают  признание  индивидуальности 
ученика, которая определяется в значительной мере направленностью его развития
 [3]. 
При  использовании  современных  педагогических  технологий  в  учебно
-
воспитательном 
процессе мы наблюдали:
 
-
повышение уровня мотивации учения;
 
-
ребенку легче учиться, так как задания составляются соответственно его уровню знаний;
 
-
повышение  уровня  «Я  –
 
концепция»:  сильные  утверждаются  в  своих  способностях,  слабые 
получают возможность испытывать учебный успех, избавляются от комплекса неполноценности;
 
-
у учителя появляется возможность помочь слабому, уделять внимание сильному;
 
-
нет необходимости в снижении общего уровня преподавания;
 
-
появилась  возможность  более  эффективно  работать  с  трудными  учащимися,  плохо 
адаптирующихся к собственным нормам;
 
-
повысился уровень активизации учащихся на уроках, а также непосредственно к предмету
 [4]. 
Если  ранее  учитель  был  главным  источником  все  различных  истин  и  правд,  ученик  в  этом 
случае воспринимал,
 
так сказать только разумом. Сейчас необходимо чтобы учитель был как маяк в 
море наук, к которому  ученики стремились более самостоятельно, при этом воспринимая знания не 
голым разумом, а пропуская все через себя.
 
Для  этого  необходимо  развивать  и  внедрять  различные  технологии,  отходить  от 
традиционной  формы  ведения  урока  и  подачи  информации,  то  есть  более  заинтересовывать 
учащихся и делать материал доступным.
 
Все  современные  педагогические  технологии  предполагают  признание  индивидуальности 
ученика, которая определяется в значительной мере направленностью его развития. Главной целью 
современных  педагогических  технологий  является  преодоление,  сглаживание  противоречия  между 
усредненным подходом ко всем учащимся и индивидуальностью каждого ребенка.
 
Система  образования,  являясь  социальным  институтом  общества,  во  многом  отражает 
уровень развития этого общества и требования, которые оно к ней предъявляет [
1]. 
Последние годы характеризовались значительными изменениями в области науки и техники, 
экономики  и  политики,  в
 
демографических  и  социальных  структурах  как  в  нашей  стране,  так  и  за 
рубежом. Определенные изменения происходили и в образовании, согласно традиционной практике 
реформирования,  направленной  главным  образом  на  совершенствование  и  модернизацию 
образовательного процесса
 [2]. 
С  начала  90
-
х  годов  казахстанская  система  образования  подвержена  значительным 
реформам,  связанным  с  изменением  индивидуального  сознания,  рынка  труда  и  спроса  на 
образовательные 
услуги. 
Реконструкция 
социально
-
политической 
системы 
настоятельно 
потребовала 
организационно
-
структурных 
изменений, 
пересмотра 
социального 
заказа, 
идеологических и стратегических установок
 [4] 
Обусловленные  объективными  и  субъективными  причинами,  структурные  изменения, 
образовательной  системы  Республики  Казахстан  отмечены  основными  тенденциями:  во
-
первых, 
появлением  новых  видов  образовательных  учреждений;  во
-
вторых,  появлением  негосударственных 
образовательных  учреждений,  особенно  гибко  реагирующих  на  образовательный  спрос  населения
 
[7]. 
Традиционная  школа  в  большинстве  своем  претерпела  значительные  изменения.  Для 
современной школы реформирование складывалось по организационно
-
правовым формам в:
 
1. 
провозглашение лицеев, гимназии, бакалавриата;
 
2. 
государственных и негосударственных образовательных учреждений;
 
3. 
специализации  по  программам  эстетического,  лингвистического,  технического  и  другими 
направлениям.
 
Ключевой фигурой реформирования образовательной системы выступает учитель как творец 
педагогического  процесса,  как  носитель  и  субъект  общей  и  профессиональной  культуры.  Так 
возникает  проблема  обновления  педагогического  образования,  его  идеологии,  содержания, 
технологии.
 
Учитель как субъект педагогического процесса является главным действующим лицом любых 
изменений  в  системе  образования.  Процессы  кардинальных  преобразований  в  современной  школе 
требуют  от  учителя  переориентации  его  деятельности  на  новые  педагогические  ценности, 
адекватные характеру педагогического творчества.
 

«Проблемы и перспективы развития
 
науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
79 
 
 
В  условиях  быстроменяющегося  мира  и  увеличения  потоков  информации  фундаментальные 
предметные  знания  являются  обязательной,  но  не  достаточной  целью  образования.  Обучающиеся 
должны  овладевать  не  просто  суммой  знаний,  умений,  навыков,  на  что  была  направлена  система 
образования  (знаниецентризм).  Гораздо  важнее  и  сложнее  привить  обучающимся  умения 
самостоятельно  добывать,  анализировать  информацию  для  максимальной  самореализации  и 
полезного участия в жизни общества (компетентность)
 [4]. 
В  «Государственной  программе  развития  системы  образования  в  Республике  Казахстан  на 
2005-
2010  годы»  отмечается,  что  казахстанская  система  образования  продолжает  развиваться  в 
условиях  устаревших  методологической  базы,  структуры  и  содержания,  не  позволяющих  ей  занять 
достойное место в мировом образовательном пространстве
 [1]. 
Целью  программы  является  модернизация  национальной  системы  многоуровневого 
образования на основе приоритетов Стратегического плана развития Республики Казахстан до 201
5 
года  для  повышения  качества  подготовки  человеческих  ресурсов  и  удовлетворения  потребностей 
личности и общества.
 
Новыми подходами системы
 
образования в современных условиях являются:
 
 
–
 
обеспечение доступности качественного образования для всех слоев населения;
 
 
–
 
совершенствование нормативной правовой базы функционирования национальной системы 
образования на основе дальнейшей демократизации управления образованием;
 
 
–
 
воспитание  казахстанского  патриотизма,  толерантности,  высокой  культуры,  уважения  к 
правам и свободам человека;
 
 
–
 
приоритетное развитие государственного языка;
 
 
–
 
обновление  содержания  и  структуры  образования  на  основе  отечественных  традиций, 
мирового опыта и принципов устойчивого развития;
 
 
–
 
переход  на  12
-
летнее  среднее  общее  образование,  реструктуризацию  системы 
профессионального образования и подготовки кадров;
 
 
–
 
создание  целостной  трехступенчатой  модели  подготовки  кадров  (бакалавриат  –
 
магистратура –
 
докторантура), основанной на аккумулирующей кредитной системе обучения;
 
 
–
 
повышение качества подготовки высококвалифицированных и конкурентоспособных кадров 
для всех отраслей экономики;
 
 
–
 
интеграция с мировым образовательным пространством;
 
 
–
 
создание национальной системы оценки качества образования;
 
 
–
 
формирование единой образовательной информационной среды;
 
 
–
 
совершенствование  учебно
-
методического  и  научного  обеспечения  образовательного 
процесса;
 
 
–
 
укрепления материально
-
технической базы системы образования;
 
 
–
 
интеграция образования, науки и производства;
 
 
–
 
создание механизмов привлечения ресурсов секторов экономики для повышения качества 
образования;
 
 
–
 
повышение  социального  статуса  педагогических  работников,  совершенствование 
финансового, кадрового обеспечения системы образования, подготовка менеджеров образования;
 
 
–
 
обеспечение баланса государственного, общественного и личностного интересов в системе 
многоуровневого непрерывного образования
 [2]. 
Учебный процесс должен быть направлен на:
 
 
–
 
формирование  потребности  и  умение  самостоятельно  добывать  и  применять  знания  на 
практике, целенаправленное и систематическое приобщение к научным способам познания;
 
 
–
 
развитие  ученика  как  личности  и  субъекта  деятельности,  формирование  ценностных 
жизненных ориентиров;
 
 
–
 
воспитание  уважения  к  национальной  культуре,  формирование  открытости  по  отношению 
другим культурным
 
истокам;
 
 
–
 
формирование основных понятий рыночной экономики и качества, умения их применять на 
практике;
 
 
–
 
обеспечение  предпрофильной  подготовки  на  ступени  основного  общего  и  профильного 
обучения на ступени среднего общего образования.
 
Новый государственный общеобразовательный стандарт среднего общего образования будет 
устанавливать  систему  национальных  целей  образования,  ориентированного  на  результат  в  виде 
базовой компетенции выпускников.
 
Для  реализации  вышеперечисленных  новых  подходов  в  системе  образования  одним  из 
необходимых  условий  является  внедрение  новых  педагогических,  информационных  и  здоровье 
сберегающих технологий обучения.
 
Следовательно, 
современные 
педагогические 
технологии 
являются 
личносто
-
ориентированными  и  способствуют  не  только  успешному  усвоению  предмета,  но  и  развитию 
Личности в духовном и творческом плане.
 
 

80 
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
 
 
Литература:
 
1. 
Государственная программа «Образование» УК. №41
-
42. от 20.11. 2000.
 
2. 
Концепция развития системы образования Республики Казахстан до 2015 года. –
 
Астана
, 2004. 
3. 
Концепция педагогического  образования.  //Сост. Садыков Т.С., Хмель Н.Д.  и  др. АГУ им.  Абая.  –
 
Алматы: Изд
-
во АГУ им.Абая, 
2001. 
4. 
Нургалиева  Г.К.  Психолого
-
педагогические  основы  системы  ценностного  ориентирования 
личности. //Дисс. Док. Пед. наук. –
 
Алматы. 1993. –
 375
с.
 
5. 
Педагогика. Курс лекций. // Авторский коллектив АГУ
 
им. Абая. –
 
Алматы
, 2003. 
6. 
Селевко Г.К. Современные образовательные технологии./ Творческая педагогика. –
 2002 
–
 
№3.
 
7. 
Хмель Н.Д. Теоретические основы профессиональной подготовки учителя. –
 
Алматы
: 
Галым
, 1998. 
–
 320 
с.
 
 
 
Нәзгүл Әужанова
 
(Талдықорған, Қазақстан)
 
 
«ДАРЫНДЫЛЫҚ», «ДАРЫНДЫ ОҚУШЫЛАР» ТҮСІНІКТЕРІ ТУРАЛЫ
 
 
Бүгінгі  таңда  дарынды  балалар  мәселесін  зерттеуге  қатысты  біршама  философиялық, 
психологиялық,  педагогикалық,  әдістемелік  әдебиеттер  жарық  көрді.  Бұл  мәселенің  түп  тамыры 
ғасырлар тереңінде жатқаны да белгілі. Адамның психикалық ерекшеліктері жөніндегі идеялар, оның 
ішінде  қабілеттілік  туралы  ойлар  сонау  ертедегі  грек  философтарының  еңбектерінде,  қайта  өрлеу 
дәуірі  ғалымдарының  және  алдыңғы  қатарлы  әр  елдің  озық  ойлы  педагогтарының  еңбектерінде 
кездеседі [1, 2].
 
Таланттылық  пен  данышпандық  туралы  құнды  пікірлер  ерте  грек  философтарының 
еңбектерінде  көптеп  кездеседі.  Бірақ,  адам  психикасы  танымдық  құбылыстың  ішіндегі  танып  білуге, 
ұғынуға  өте  қиын  мәселелердің  бірі  болғандықтан,  жекелеген  адамдардың  табиғи  ерекшелігі  мен 
оларда  ерекше  табиғи  қабілеттіліктің  болуы  құдыреті  күшті  құдайдың  жарылқағаны  деп  есептеген. 
Платонның  пікірінше,  ақын  туындылары  өзінің  өнерлігі  мен  білімінен  емес,  құдайдың  құдыретінен, 
оның  әркімге  даруынан  дейді.
 
Ерте  грек  философтары  дарындылықты  құдайдың  құдыретінен  дей 
келе, оны дамытуда білім мен тәрбие берудің маңызын да жоққа шығармайды.
 
Қайта  өрлеу  дәуірінен  бері  ғылымдағы  педагогика  мен  психологияның  дифференциациясы 
негізінде адам психикасы мен қабілеттілігі жөніндегі көптеген ғылыми зерттеулер жүргізілді
. 
XIX  ғасырда  қазақ  халық  ағартушылары  да  халықты  сауаттандыру,  жеке  тұлғаның  қабілетін 
дамыту  мәселелерін  көтере  бастады.  Ағартушы  Ы.Алтынсарин  «Табиғи  ақыл  өзін  қоршағанды  ғана 
құшағына  ала  алса,  оны  дамытып,  өзі  көрмегенді  де  танып  білуге  мүмкіндік  жасайтын  тек  қана 
өркениетке жетелейтін озық білім» дейді.
 
Абай  Құнанбаев  адамды  қоршаған  орта  ‒  табиғаттың  бір  бөлігі  дей  келе,  табиғаттың  адам 
баласына берген керемет сыйы ‒ туылғаннан бастап білуге, түсінуге деген ұмтылысы деп есептейді. 
«Кей қасиет туа бітеді, ал, кейбірі еңбек арқылы қалыптасады» дейді.
 
Дарындылық  мәселесі  туралы  зерттеушілердің  еңбектері  көп  болғанымен,  дарындылықтын 
мән
-
мағынасы жөнінде олар ортақ бір пікірге келе қойған жоқ. Сондықтан біз баланың дарындылығы 
деп, оны өз құрдастарымен салыстырғанда бірдей жағдайда білімді игеру деңгейінің жоғарылығы мен 
аса ерекше көзге ұрып тұрған шағармашылық қабілетінің байқалуы деп түсінеміз.
 
«Дарындылық»  ұғымы  «сый»  («дар»)  деген  сөзден  шыққан,  дамудың  қолайлы  ішкі 
алғышарттарын  білдіреді.  Бүл
 
ұғымға  педагогикалық  энциклопедияда  төмендегінше  анықтама 
берілген:  «Дарындылық  ‒  белгілі  бір  іс
-
әрекет  саласында  ерекше  жетістікке  жеткізетін  адам  қабілеті 
дамуының жоғары деңгейі».
 
Дарынды балаларды ерекшелендіретін белгілер [3, 6].
 
Ең бірінші мектеп кезіндегі ерекшеліктерді анықтауға тоқталайық.
 
1. 
Белгілі  уақытта,  белгілі  ортада  оқушы  өз  мүмкіндіктерінің  жоғары  даму  деңгейіне  жетеді, 
соған байланысты өз қатарластарынан биік деңгейде болады.
 
2. 
Мүмкіншіліктерді  дамыту  шеңберінде  жеткен  жетістіктер,  оқушының  зейіні,  оның  икемдігі 
бар  пәнге  тереңірек  бағытталса,  орташа  мүмкіндіктерді  дамыту  деңгейіне  қарағанда,  ол  үлкен 
жетістіктерге жетер еді, деген тұжырым жасалған.
 
3. 
Оқушы
 
өз икемдігі  бар салада интенсивті жүмыс істеу үрдісінде жоғары нәтижелерге жете 
алады, сонымен қатар оның басқа пәндерден үлгерімі орташа да болуы мүмкін.
 
Дарынды  балалар  өз  іс
-
әрекеттер  ерекшелігімен  мүғалім,  жаттықтаушыларының  т.б.  көзіне 
ерекше  түседі.  Мұндай  балалардың  дарындылық  жақтарын  зерттеген  мүғалім  кейіннен  басқа 
балалардың қасиеттерін бірден ажырата алатындай болады. Бұл келесі ерекшеліктер:
 
1. Дарынды балалар әр уақытта қимыл
-
қозғалыста болып, бір нәрсеге қызығып отырады. Олар 
басқаларға  қарағанда,  көп  жұмыс  жасап,  сабақтан  тыс  та  жұмыстармен  айналысады.  Сырттай 
қарағанда олардың белсенділігі барлық пәнге жетпейтіндей көрінеді. Оларға ерекше бақылау  қажет, 

«Проблемы и перспективы развития
 
науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
81 
 
 
тым шаршатып алмай, белгілі бағдармен жұмыс істетіп отыру керек. Оқушының белсенділігін арттыру 
мақсатында, олардың өзіне деген сенімсіздігін тудырмау қажет.
 
2. 
Дарынды балалар алдына  қойған мақсатына тезірек  жетуге ұмтылады.  Бұл
 
ерекшелігімен 
олар  мұғалімнің  жақтыртпаушылығын  тудыруы  мүмкін,  себебі,  олар  барлығынан  қосымша  ақпарат 
білгілері келеді. Бұл жағдайда ең, аз дегенде, қажетті әдебиеттерге сілтеме жасап отыру
 
керек.
 
3. 
Олар  оқып,  нақты  жетістіктерге  жеткілері  келеді.  Оқу  оларды  қанағаттандырады  және  де 
олар оқу үрдісін өзіне деген тежеу деп сезінбейді.
 
4. 
Өз  ерекшеліктеріне  байланысты,  олар  басқалармен  салыстырғанда  өзіндік  жұмыстармен 
айналыса  алады.  Бұл
 
әсіресе  әдебиеттермен  жұмыста
, 
эксперимент  жүргізуде,  ұйымдастырушылық 
шараларда анық көрінеді.
 
5. 
Олар қоршаған ортасына сын көзбен қарай алады және заттар мен құбылыстардың нақты 
түсінігіне  жетуге  тырысады.  Қатарластарына  бұл  түсініктер  жеткілікті  болса  да,  жалпы  түсініктер 
оларды қанағагтандырмайды.
 
6. 
Олар  көптеген  сұрақтар  қойып,  оларға  толық  жауап  күтеді.  Сабақта  зерттеушілік  әдісі 
қолданғанда,  сабақ  оларды  ерекше  қызықтырады.  Оған  қарағанда  басқа  оқушылар  жақсы  құралған, 
дайын материалды оқуды ұнатады.
 
7. 
Өз заман жаналықтарын жақсы білгендіктен, олар тез арада керекті деген мағлұматтарды 
бірден ажырата алады.  Өз қатарластарымен салыстырғанда, олар  индуктивті және дедуктивті түрде 
ойлап,  логикалық операцияларды жүргізе білу  және
 
жүйелеу  арқылы  өздерінің білім  деңгейін  көтере 
алады.
 
Мұндағы  берілген  белгілер  ғалымдардың  өмірбаянынан  және  де  педагог,  психологтардың 
ғылыми  зерттеулерінен  алынған.  Дарынды  баланың  тұлгасында  бұл
 
белгілер  кей  уақытқа  дейін 
білінбеуі  де  мүмкін,  немесе  әртүрлі  белгілермен  комбинацияларда  болуы  да  мүмкін  [5].  Бұл белгілер 
дарындылықтың себептері де болуы мүмкін, бірақ оны толығымен дәлелдемейді. Оларға жататындар:
 
‒
 
Ойлау,  іс
-
әрекетінің  қызығушылығы,  себеп
-
салдар,  түсініктемелер  ізденісі  жананы  ашып, 
зерттеуге ынталылығы, кең ауқымды білімі, жақсы есіне сақтаушылық қабілеті, фантазия байлығы;
 
‒
 
қиын  ережелері  бар  және  де  ерекше  зейінді  қажет  ететін  ойындарға  қызығушылығы 
(шахматы);  өз  бетімен  ойнап,  жұмыс  істей  алу,  тілдің  байлығы,  оқу  үрдісіне  шыдамдылығы;  оқуға 
қосымша шараларға қатысуға
 
дайындығы, әртүрлі әдебиеттерді зерттеу (атлас, сөздік, т.б.);
 
‒
 
ғылыми  жаңалықтарға,  зерттеулерге  терең  қызығушылығы,  кәсіби  біліктілігі,  әділеттілікке 
бейімділігі;  жинақтаушылығы  (коллекция),  үй  жағдайында  эксперимент  жүргізу,  ұымдастырушылыққа 
қабілеті қалжыңды жақсы түсінушілігі, жауапкершілік сезімі.
 
Қалай  мұғалім,  ата
-
анасы  және  де  ең  басты  оқушының  өзі  дарындылығын  дамыта  алады. 
Келесі кеңестердің жасөспірімдерге және ересек адамдарға қатысы бар [6].
 
Сонымен:
 
1. 
Баланың  осы  уақытқа  дейін  танытқан  қабілеттіліктерін  ескеру  керек.  Бірақ  та 
баланың,  мысал  үшін,  биологиядан  аздаған  түсінігі  бар  болса,  оның  болашақта  атақты  биолог 
болатынына дәлел емес. Кей жағдайларда  бала жеке немесе қоғамдық себептерге байланысты  осы 
уақытқа  дейін  танытқан  қабілеттеріне  қызығушылығын  жояды,  ондай  жағдайда  баланың 
қызығушылығын  басқа  жаққа  бұру  керек.  Бірақ  та  оның  айналысатын  жұмысы,  бірінші 
ізденушіліктерімен  байланыста  болуы  керек.  Егер  де  мұндай  тікелей  байланысты  орнату  мүмкін 
болмаса, онда тұлғаның басқа да қасиеттерін дамытуға бағыттау керек.
 
2. 
Қызығушылық  деген  алтын кілтті барынша пайдалану.  Баланың дарындылығының 
дамуы оның жеке іс
-
әрекеттерімен байланысты. Ол белгілі жетістіктерге жету үшін, алдына мақсат қоя 
білу  керек.  Осыған  байланысты  ғалымдар  бір  тәжірибе  жүргізді.  Олар  ересек  адамдарға  белгілі 
мәтінді балалар оны жаттап алғанша оқытылды. Содан соң балалармен қоса, ата
-
аналарынан да ол 
қайталанып сұранды. Соңғылары мәтінді жаттамағаны
 
көрінді, себебі
, 
олардың мәтінді  оқыған кезде 
қойған мақсаттары басқа болды. Бұл
 
тәжірибеден: алдына қойған мақсаты болмаса, істеген іс
-
әрекеті 
нәтижесіз болатыны көрінді. Сузуки деген жапондық,  балалар скрипка  оркестіріне, бұл инструментте 
ерекше қасиеттеріне байланысты емес, барлық
 
балаларды алады.
 
Сонымен қатар, балалар бірнеше апта скрипкадан басқа инструменттермен танысады. Сузуки 
бірнеше айдан кейін де скрипкаға қызығушылығы байқалмаған
 
балаларды оқытпаған. Ал, қалғандары 
оқу үрдісінде
 
жақсы нәтижелерге жеткен.
 
3. 
Үлкен  жетістіктерге  жету
 
үшін  мотивация  қажет.  Белгілі  аумақта
 
ерекше 
жетістіктерге  жете  алатын  және  ол  үшін  қажетті  күшін  салатын  түлғаны  дамыту,  әр  іс
-
әрекетінің 
мақсаты  болу  қажет.  Жас  кезінен
-
ақ  үлкен  жетістіктерге  мотивацияны  дамыту  қажет.  Жасөспірім 
кезіне жеткен кезде ол жеткен жетістіктер нәтижесінде ылғи алға ұмтылуға үйренеді. Ол үшін әртүрлі 
олимпиада, спартакиада, байқаулар
 
ұйымдастыру кажет.
 
4. 
Өзінің  қоғамдық  мағынасын  түсіндіру.  Тарихтан  және  қазіргі  заманнан  адам  өзінің 
қоғам болашағына елеулі үлес қоса алатынын
 
сезінсе, оның жұмысқа деген күш
-
жігері арта түседі.
 
5. 
Қабілетіліктердің  даму  үрдісін
 
тұрақты  түрде
 
бағыттап  отыру.  Дарынды  тұлғаны 
тәрбиелеу барысында ешқандай үрдіс
 
байқалмайтын кезең болады. Осы кезде баланың жанында оны 
түсініп, көмектесетін адам болса, ол осы кезеңен қиналмай шыға алады.
 

82 
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
 
 
6. 
Қабілеттіліктердің  дамуын  ұйымдастырып,  кәсіп  түріне  орай
 
бағыттау  керек. 
Баланың  өмірінің  бірінші  кезенінде  оның  іс
-
әрекеттері  белгілі  бір  бағытқа  бағыталмау  керек.  Оның 
барлық сұрақтарына толықтай жауап беруге тырысу керек. Ол өмірлік тәжірибесін жинақтап, өз кәсібін 
өзінің қызығушылықтарына сәйкес таңдауы
 
керек.
 
Дарынды  оқушылармен  жұмыс  жүйесінде  мұғалім  маңызды  орын  алады.  Оқушының 
болашақтағы мамандығына байланысты, яғни кәсіби тағдыры  тек қана жақсы мұғалімге байланысты. 
Өкінішке орай дарынды баланы анықтау, дамыту, оған қолдау көрсету қазіргі уақытта білім жүйесіндегі 
қолға  алынып  жатқан  өзекеті  мәселе  екеніне  қарамастан
, 
еліміздегі  жоғары  оқу  орындары  осындай 
категориялы  оқушылармен  жұмыс  істейтін  мұғалімдерді  даярлау  мәселелері  нақты
, 
әрі  мақсатты 
қарастырылмаған.  Мектепте  мұғалімдер  мен  психологтердің  дарынды  оқушылармен  жұмыс  істеу 
тәжірибелері  жеткіліксіз.  Дарынды  оқушыны  анықтау,  дамыту  және
 
оқытуға  арналған  ғылыми
-
әдістемелік  оқулықтар тапшы. Сондықтан  әрбір мұғалім  өзінің жинақтаған  және семинарларда  алған 
тәжірибесі деңгейінде ғана оқушымен жұмыс жасайды. Ал
, 
бұл дарындылық мәселелерін
 
толық шеше 
алмайды [5].
 
Дарынды  оқушылармен  жұмыс  істейтін  мұғалімге  қойылатын  педагогикалық
-
психологиялық 
талаптарды мынадай бөліктерге бөлуге болады.
 
1. Мұғалімнің бағыт
-
бағдарына байланысты талаптар [4]:
 
-
 
дарынды  окушымен  жұмыстың  әлеуметтік  қажеттілігін  сезінуі;  оқушыны  жақсы  көруі  және 
қабілеті жоғары оқушылармен жақсы қарым
-
қатынаста болу;
 
-
 
дарынды оқушымен жұмысқа түрақты қызығу танытуы және нәтижелі әдіс
-
тәсілдерді талмай 
іздеу; дарынды оқушының ата
-
анасымен тығыз байланыс орнату;  дарынды оқушымен жүмыс кезінде 
жоғары нәтижелерге жетуге ұмтылуы.
 
2. 
Мұғалімнің біліміне қойылатын талаптар:
 
- 
өзінің сабақ беретін пәнін мемлекеттік  стандарт  деңгейінен жоғары деңгейде білуі; қызмет 
нысанын, яғни біріңғай педагогикалық үрдісті білуі;
 
-
 
оқушы  дарындылығының  моделін  білуі;  жеке  тұлға  теориясын,  оны  қалыптастырудың  әдіс
-
тәсілін білуі;
 
- 
дарынды оқушыны анықтаудың психодиагностикалық әдіс
-
тәсілін білуі; қазіргі заманға сай 
оқытудың жаңа технологияларын білуі;
 
- 
дарынды  оқушыны  оқыту,  тәрбиелеу  үрдісінде  үлгеріміне  ғана  көңіл  бөлмей,  оның  басқа 
көрсеткіштерімен байланысына да көңіл бөлуі;
 
- 
дарынды  оқушылардың  ерекшелігін  ескере  отырып,  оларға  шығармашылықпен  жұмыс 
жасайтын тапсырмалар дайындай білуі.
 
3. 
Мұғалімнің іскерлігіне қойылатын талаптар:
 
- 
дарынды  оқушыны анықтау әдістерімен жұмыс жасай алуы;  дарынды  оқушыларды оқытуға 
арналған тереңдетілген бағдарлама құрастырып, сонымен тұрақты жұмыс жасай білуі;
 
- 
оқушы  дарындылығын  дамытуға  қажетті  зерттеу  жүмыстарын  жүргізе  алуы;  дарынды 
оқушыны зерттеуге психодиагностикалық күнделік жүргізуі;
 
- 
дарынды  оқушыны  оқытудың  нәтижесін  нақты  бағалай  білуі;  дарынды  оқушының  ғылыми 
ізденіс жұмыстарымен айналасуына жетекшілік етуі;
 
-
 
дарынды  оқушыны  олимпиадалар  мен  сайыстарға  дайындауда  биік  жетістікке  жете 
алатындай  деңгейде  жүмыс  жасауы;  дарынды  оқушының  ата
-
анасына  әр  түрлі  педагогикалық
-
психологиялық кеңестер беруі.
 
Сондай
-
ақ  дарынды  оқушымен  нәтижелі  жұмыс  жасайтын  мұғалімнің  кәсіби  «келбеті» 
мынандай  қасиеттерден  тұрады:  жоғары  кәсіби  біліктілік,  даралық  қасиет,  білімпаздық,  ойлап  табуға 
және ғылыми зерттеу жұмысына қабілеттілік.
 

жүктеу/скачать 4,5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: