Генетикалық терминдер мен символдар

Өзгергіштік — ағзалардың жаңа белгілерді иемдену қабілеті.

Ген — ДНҚ молекуласындағы нәруыз молекуласы туралы ақпарат таситын ДНҚ-ның тізбегі.

Фенотип — ағзаның ішкі және сыртқы белгілерінің жиынтығы. Мысалы: тұқымның түсі мен пішіні, гүлінің реңі, сабағының ұзындығы т.б.

Генотип — ағзаның гендерінің толық жиынтығы. Генотип фенотипті анықтайды.

Моногибридтік будандастыру — бір-бірінен тек 1 ген аллельдері ғана жауап беретін альтернативті белгілер жұбымен өзгешеленетін түрлерді будандастыру.

Дигибридті будандастыру — екі жұп қарама-қарсы белгілері бойынша айырмасы бар түрлерді будандастыру.

Полигибридті будандастыру — бір-бірінен бірнеше белгі бойынша өзгешеленетін түрлерді будандастыру.

Доминатты (басым) белгі — гибридтерде бірінші ұрпақта бірден фенотипке көрінетін белгі. Оларды үлкен әріппен белгілейді.

Рецессивті (басылыңқы) белгі — гетерозиготаларда фенотипке көрінбей қалған белгі. Оларды кіші әріппен белгілейді. Фенотипте рецессивті гендер гомозиготты күйінде (аа) болса ғана көрінеді.

Гомозигота — генотиптің (тұқымқуалаушылық материалы жиынтығының) гомологиялық хромосомаларында гендердің бірдей түрлері (аллелдері) болатын зигота (ұрықтанған біржасушалы ағза) немесе ағза.

Гетерозигота — генотиптің (тұқымқуалаушылық материалы жиынтығының) гомологиялық хромосомаларында гендердің түрлі формалары (аллелдері) болатын зигота (ұрықтанған біржасушалы ағза) немесе организм.

Модификациялық өзгергіштік — генотиппен байланысы жоқ, ағзаның сыртқы ортаға бейімделуінде фенотипте орын алатын өзгерістер.

Мутация — ағзаның генотипінің, яғни хромосомалар мен олардың гендерінің өзгеруі. Бұл кездейсоқ пайда болатын, тұқым қуалайтын өзгеріс.

Полиплоидия — хромосома санының гаплоидты жиынтыққа еселеніп көбеюі.

Дупликация — хромосоманың бір бөлігінің екі еселенуі.Генетикада қолданылатын белгілер.

Генетикада қолданылатын белгілер:

P — ата-ана (лат. parental — ата-ана)

F — ұрпақ (лат. filia — ұрпақ)

F1 — бірінші ұрпақ, яғни олар P-ның ұрпағы

F2 — реті бойынша екінші ұрпақ, яғни олар F1-дің ұрпақтары

♀ — аналық жыныс

♂ — аталық жыныс

X — шағылыстыру белгісі — ұрпақтардың фенот