Xx-xii ғасырлардағы Монғолия жоспар кіріспе XI-XII ғасырлардағы моңғолия

айналды . Онда бұрын тұрған түркі тілдес халықтар қоныс аударды: жалайыр, керей

жүктеу/скачать 1,11 Mb. бет 2/2 Дата 28.11.2022 өлшемі 1,11 Mb. #53307

Бұл бет үшін навигация:

• Меркіт, найқын, алқұнауыт, оранар, ұранқой, сүкегін, тайшыжұт, т.б тайпаларымен аралас Құралас тұрып жатты. Моңғолдар Байкал көлінен Ұлы Қытай қабырғалары, Енесай өзені
• Орман-тоғайдағы моңғолдар аң, балық аулаумен шұғылданса, оңтүстігіндегілер мал бағып, көшпелі өмір сүрді.
• МАНЧҰРАН ЦИН ӘЛЕУЕТІНДЕГІ МОНГОЛ
• Моңғолдар – ең көне халықтардың бірі және мыңдаған жылдардан бастау алатын бай тарихы бар. 2006 жылы Моңғолияда Моңғол мемлекетінің құрылғанына 800 жыл, Шыңғыс ханның 840 жылдығы тойланады.

айналды . Онда бұрын тұрған түркі тілдес халықтар қоныс аударды: жалайыр, керей, Қоңырат, найман, қоралас тайпалары моңғолдың арулат, барулас, бесут, маңғуыт, Меркіт, найқын, алқұнауыт, оранар, ұранқой, сүкегін, тайшыжұт, т.б тайпаларымен аралас Құралас тұрып жатты. Моңғолдар Байкал көлінен Ұлы Қытай қабырғалары, Енесай өзені мен Ертіс өзендері аралығында көшіп-қонып жүрді. Моңғол жері орман, дала, құба болып бөлінді. Солтүстігіндегі моңғолдар орман –тоғайларда , ал оңтүстігіндегі моңғолдар-ашық далада, құмда қоныс өзгертіп отырды. Орман-тоғайдағы моңғолдар аң, балық аулаумен шұғылданса, оңтүстігіндегілер мал бағып, көшпелі өмір сүрді. Әлеуметтік экономикалық және мәдени даму деңгейі жағынан солтүстіктегі моңғолдар оңтүстіктегі моңғолдардан артта қалып қойған. Олар алғашқы қауымдық қоғамнан таптық қоғамға енді. Олардың үйлері ағаштан, киімдері аң терілерінен жасалатын. Бірте-бірте солтүстіктегі моңғолдар мал бағумен де айналыса бастады.Мал басының көбеюі оларды тоғайдан шығуға мәжбүр етті. МАНЧҰРАН ЦИН ӘЛЕУЕТІНДЕГІ МОНГОЛ XVII ғасырдың басында. қазіргі Қытайдың солтүстік-шығысында өмір сүрген маньчжурлар кенеттен тез күшейе бастады. Олар бытыраңқы моңғол тайпаларына шабуыл жасап, алым-салық төлеуге мәжбүр етті. 1636 жылы маньчжурлар Ішкі Моңғолияны басып алды. 1644 жылы Пекинді басып алғаннан кейін олар Цин патшалығын құрып екі жылдың ішінде бүкіл Қытайды біріктірді. Содан кейін олар солтүстікке қарай Моңғолияға бұрылды. Халхтар мен ойраттар арасындағы қақтығыстар, сондай-ақ Тибеттің шеберлікпен тартысты қоздыруы нәтижесінде манчжурлар 1696 жылы Моңғолияны өзіне қосып алды. Құбылай хан Жапонияны басып алуға әрекет жасады. Корея қазірдің өзінде Моңғол ханының билігінде болды және ол 1274 және 1281 жылдары сол жерден Жапонияға шабуыл жасауға әрекеттенді. Бірінші шабуылда моңғолдарда 900 кеме және 40 мың әскер болды. Екінші рет 4400 кеме және 140 000 жауынгер болды. Бұл Құбылай хан тұсындағы ең үлкен флот болды. Алайда, моңғолдардың Жапонияны басып алу әрекеті тайфунға ұшырап, барлық кемелер суға батып кетті. Құбылай хан Юань мемлекетін 34 жыл билеп, 1294 жылы қайтыс болды. Ол өлгеннен кейін Моңғол Юань әулетінің мемлекеті Тоғон-Тұмыр хан тұсында бүлікші қытайлар құлатқанға дейін тағы 70 жылға созылды. Моңғол ханының астанасы Қарақорымға қайта көшірілді. Шыңғыс хан ұрпақтары Жошы мен Бату құрған тағы бір мемлекет – Алтын Орда. Уақыт өте империя бірнеше шағын мемлекеттерге ыдырап кетті. Осылайша, Алтай тауларынан Қара теңізге дейінгі аумақта башқұрттар, татарлар, черкестер, хакастар, ноғайлар, хабардтар, қырым татарлары сияқты көптеген түркі тектес ұлттар пайда болды. Хан Бағдадтан Қытайға дейінгі аумақтарды басып алды, бірақ да ыдырап кетті. Хулагу Илхандарының империясы Газан хан тұсында аз ғана көтерілді, бірақ көп ұзамай Парсы, Араб мемлекеті, Түркия жанданып, Осман империясының 500 жылдық билігі орнады. 13 ғасырда моңғолдар үстем халық болғаны сөзсіз, Моңғолия бүкіл әлемге танымал болды. 1207-1211 жылдары моңғолдар якут, қырғыз, ұйғыр жерін жаулап алды, яғни Сібірдің барлық дерлік негізгі тайпалары мен халықтарын бағындырды, оларға алым салды. 1209 жылы Шыңғыс хан Орта Азияны жаулап алып, оңтүстікке қарады. Қытайды жаулап алғанға дейін Шыңғыс хан 1207 жылы Қытай императорлары Сун әулетінен Солтүстік Қытайды жаулап алған және өз мемлекетін құрған Си-Ся таңғұттар мемлекетін басып алып, шығыс шекараны қамтамасыз етуді ұйғарды. оның меншігі мен Джин мемлекеті арасында. Бірнеше бекіністі қалаларды басып алып, 1208 жылдың жазында «Нағыз егемен» сол жылы құлаған адам төзгісіз аптапты күтіп, Лонгжинге шегінді. Осы кезде оған ескі жаулары Тоқта-беки мен Кучлюк онымен жаңа соғысқа дайындалып жатқаны туралы хабар жетеді. Олардың шапқыншылығына жол бермей, мұқият дайындалған Шыңғыс хан Ертіс жағасындағы шайқаста оларды мүлде талқандады. Юань әулеті құлағаннан кейін ол жерде өмір сүрген моңғолдар атамекеніне оралып, маньчжурлар басып алғанша емін-еркін өмір сүрді. Бұл уақыт тарихта бірде-бір хансыз, моңғолдар жеке хандықтарға бөлінген шағын хандар дәуірі ретінде белгіленеді. Шыңғыс хан тұсында болған қырық түменнен, яғни хандықтардың бұл кезде алтауы ғана қалған. Сондай-ақ 4 ойрат түмендері болған. Сондықтан бүкіл Моңғолияны кейде «қырық төрт» деп те атаған. Ойраттар, ең алдымен, барлық моңғолдарды өз қолына ұстағысы келді, сондықтан билік үшін үздіксіз күрес болды. Осыны пайдаланған қытайлар моңғолдарға үнемі шабуыл жасап, бірде Қарақорымға жетіп, оны қиратты. XVI ғасырда. Даян хан моңғолдарды қайтадан біріктірді, бірақ ол қайтыс болғаннан кейін тақ үшін күрес басталды. 10 жылдың ішінде бес хан тағына ауысып, ақырында мемлекет өмір сүруін тоқтатты. Моңғолдар – ең көне халықтардың бірі және мыңдаған жылдардан бастау алатын бай тарихы бар. 2006 жылы Моңғолияда Моңғол мемлекетінің құрылғанына 800 жыл, Шыңғыс ханның 840 жылдығы тойланады. Көптеген миллиондаған жылдар бұрын қазіргі Моңғолияның аумағы папоротниктермен жабылған, ал климаты ыстық және ылғалды болды. Динозаврлар жер бетінде 160 миллион жыл өмір сүрді және олардың гүлдену кезінде жойылды. Бұл құбылыстың себептері әлі нақты анықталған жоқ және ғалымдар әртүрлі гипотезаларды алға тартты. жүктеу/скачать 1,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу: