* М.Каратаев. Социалисток реализмнщ казак прозасында калыптасуы. А., 1965,193-бет

Эдеби сын тарихы
127
Отызыншы жылдардьщ алгашында кенес эдебиетшде «романтизм керек пе, жок па?» 
деген сауалдьщ тещ регш де п ш рталас болды. Кей эдебиетшшер романтизм басты эд1с 
болуга тшс десе, РАПП-тыц теоретиктер1 оган карсы болып, тек кана шындыкты жазу керек 
деген максатпен реализмд1 тар келемге тыгып койды. Романтизмд1 буржуазия философиясы 
тудырган идеализмнщ Kepinici деп укты. Кецес эдебиетшщ Heri3ri шыгармашылык эдгсш- 
деп романтизмнщ роел1 туралы кептеген кернекп калам кайраткерлер1 де кайшы пшрлерде 
болды. Олар керкем эдебиеттеп кетерщю кецшмен эс[релей, шабытпен жырлау шыгармага 
эр берет in жанды элeмeнттepiнiц 6ipi екендкш тусше бермедк Осы орайда 1933 жылы
А.В.Луначарский мьшадай niicip айтты. Ол: «б1здщ романтизм социалистк реализмнщ курамдас 
6ip б о л т . Социалиспк реализм романтикасыз мумкш емес. Оныц калай болса солай жаза 
салушылыктан басты айырмашылыгы да осында. Бул дегешм1з реализм косу куштарлык, 
реализм косу кетерщю кещл»242.
Казакстан кецес жазушыларыныц уйымдастыру комитетшщ I-nii пленумында жасаган 
баяндамасында F.MycipenoB жазушылардыц н еп зп шыгармашылык э д ш жайлы айтканда 
социалиспк романтизм туралы токталып еткен. «Екшпп, социалдык романтизм. Бул социал­
дык; нагызшылдьщка кайшы келмейдь Социалдык романтизмнщ мазмуны жазушы шын 
eMipfli жазганда ж елкпрш , шынды 
KOTepin, 
Kasipri 
кушмен келешектеп жайын байланыс- 
тыра жазудыц, алга суйреудщ эд!с1»243. Мунда ертецп куннщ, болашактыц шындыгын су- 
реттеуде ушкыр киялдыц, романтикалык желшшстщ аса кажет екендгп нактьшы айтьшган. 
Сонымен 6ipre бул пш рде социалдык (революциялык Д.Ы.) романтизмд] жеке эдеби багыт 
деп караушылык ыцгай да бар.
1.Жансупров поэзияда шарыктаган акындык киялдыц, кетерщ ю кецш дщ , шабытты 
желшшстщ аса зэрутгш айтып жазган болатын. Оныц «эдебиет жалац уптпен жасалмайды. 
Акында ушкыр киял, сергек сез!м, толкынды ой, куш п n k ip , желд1 калам, тэтп, ащы тш 
болуы керек. Буларсыз аягы уйкаскан кеп олецде кещлщ селт етпейд1, окушыныц ce3iMi 
селт етпесе, елец кылып отырган ойыц жетпейд!» деген 
niKipi 
ocipece, поэзияда романти­
калык лептщ каншалыкты мацыздылыгын кереетедР44. Казакстан жазушыларыныц 6ipinnii 
курылтайында жасаган баяндамасында эдебиепм1здеп н еп зп кемшшктерге токтала келш, 
жаца эдште революциялык романтизм элементтершщ болуын куптайды. Акын сол кездеп 
эдебиегпм
1
зде «тецкерюшш романтизм» жоктыгын улкен кемш ш к репнде керсеткен245.
ГКабыловтыц революцияшыл-романтизм жайлы nkipnepi де осы арнадан шыгып жатады. 
Сыншы кецес эдебиетшщ н еп зп эдасше романтизмд1 карсы коюшьшык эрекеттерд
1
батьш 
сынайды. «Социалиспк реализм кейб!р шалагай казак эдебиетшmepi айткандай, тецкерштк 
романтикага карсы емес, кайта ол социалдык керкем эдебиетгщ мацызы зор Kepeicri 6ip 
бел!г1» деп табады246.
Курылтайда казак эдебиен туралы 1.Жансупровпц, С.Мукановтыц баяндамаларында 
социалистк реализм мэселелер1 эдеби туындыларды багалау успнде практикалык жагынан 
карастырылып отырса, ГКабыловтыц «Маркс-Ленин эдеби сыныныц сабакты мэселелерЬ> 
жайлы баяндамасында жаца эдкгтщ теориялык жактарына дэу1р терендецюреп багындырган.
Кабыловтыц ойынша, «керген)н гана керген кушнде суреттеу керкем эдебиет емес»247. 
Жазушыларга жаца eMipfli керкем дкпен бейнелеуде 6epiK суйенетш, кемектееетш кеп 
мумющцктер тугызатын - социалистк реализм тэсш . Сыншы каламгерлерд! жаца э д к п
жете уйренуге, ол ушш басты шарттардыц 6ipi марксизм-ленинизм теориясымен карулануга 
шакырды.
1.Кабыловтыц кетерген мэселесшщ 

жүктеу/скачать 31,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: