Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
epinniH. Ондай цитатага «мыр- залык» залал екенш, алашордашыларга трибунаны емш-еркш 6epin
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| 6epinniH.
Ондай цитатага «мыр- залык» залал екенш, алашордашыларга трибунаны емш-еркш 6epin койганымды ескермеген- мш. Бул да орасан саяси ката. 3. «XX гасырдагы казак эдебиепнде» эдебиетгану женщ деп механистк эдюке кец epic бершп, эдебиетп экономиканыц жетегшде гана журетш курал деп уккам. Эдебиеттщ эко- номикага да карама-карсы эсер! болатынын тусшбегем. Сондыктан алашордашьш жазушы лардыц реакциялык шыгармаларыныц юнэсш экономикага артып, олардыц контрреволю- циялык iciHe скидка жасагамын». Осы штабы туралы ойын «кыскасы, ютапты таралудан, кпапханалардан алу керек» деп тужырады. «Социалистк Казакстан» газеп С.Мукановты «партиядан уш рет шыккан алашордашыл Аисарищц коргап, контрреволюцияшыл уйымныц Myiiieci Уэлиахметовн жактап, оларды кыз- метке алмакшы болган»; «Муканов жолдас белгш контрреволюционер Магжан Жумабаевты кызметке орналастырган, оган Домсоветген уй эперген. Жумабаевты кызметке алу женшде бастауыш партия уйымы карсылык бищ рсе де Муканов партия мушелершщ niKipiHe кулак коймаган» деп айыптаган. С.Муканов бул «сындарга» да карсылык бшд1рмей мойындаган: «Магжан Жумабаевтыц совет yKiMeTiHeH кылмысыма ьшайык эдш жаза тартып, тузелд1м» деген ce3ine алданьп, оган либералдык жасаганым, казак керкем сез баспасынан немюпн фашизмге карсы жазушысы Фейхтвангердщ «Опенгеим семьясы» деген романьш аудару yuiiH беруге себепкер болганым рас. Бул кател1кп мойынга алып, толык тузетем», «Уэлиахметов деген контрреволюцияшыл жуликтщ маган жанасып журетш! рас едЬ>. «Муным улкен саяси бейкамдьщ болды». Айсарин туралы да осьшай айтады. Мундай кемшшштердщ болуын саяси кырагылыкты элареп п алудыц салдары деп тусшд^рген. Ол кез ушш «халык жаулары» атан- ган азаматтармен байланыста болудыц e3i кылмыскер болумен б1рдей болатын. Сэбецнщ осындай карым-катынастарын жасырмай, шындыгын айтуы да азаматтыгы едк 176 Дандай Ы СКАфЛЫ Казакстан Компартиясыныц органы «контрреволюцияшыл сумырай ултшылдардыц, шпион, диверсанттардыц каскунемдк эрекеттерш эшкерелеу... казак жазушыларыныц ке- цш белмей келе жаткан мэселелершщ» 6ipi деп тагы да ескертед!. С.Мукановтыц жауабыныц соцынан «Редакциядан» деген атпен газеттщ осы жауапка канагаттанбаганын бщщрген nkip коса бершген. Онда «макалада Казакстан Жазушылар уйымы жумысындагы кемшшктер жэне ipi саяси кателер баса айтылып едь Муканов жолдастьщ макаласында айтьшып отырган мэселелер оныц езше гана тш еп жактары. Бул жетюлшпз», «баска жазушьшар женшде эл1 «лэм-мим» деген жок» - сиякты жолдарды окимыз. «Социалиспк Казакстан» газетшщ редакциясыныц атынан айтылган пшрлерд1 «Ленин шш жас» газегп k in алып кетп. Жастар газеп ага газет «жазушьшар уйымыньщ, 9cipece оньщ басшысы Муканов Сэбит жолдастьщ саяси кателерш тагы да болыневикше эшкереледЬ) деп, оган колдау бщщрдо. 03i де осы улпмен С.Мукановты сынауга улес косты. «Тагы да «Адаскандар» туралы немесе Сэбит Мукановтыц эдебиетгеп байшылдыгы» атты келемд1 макаласын басып, аты аталган романынан улкен саяси кателер тапты. «Б1з бул макалада Мукановтыц 6ip шыгармасы туралы сез козгап, Мукановтыц эдебиетке байшылдык, ултшыл дык либералды юрпзгенш айтып етпекшз» деп бастап, бул роман «партия жолына жат ni- ирде» деген тужырым жасайды («Лениншш жас», 16.VII.1937). Шiлдeдeн бастап С.Мукановтыц «ултшылдыгын» эшкерелеген макалалар жш KepiHfli. «Социалистк Казакстан» шщценщ 8-i кунп еанында жазушыны: «Турмыс алдамшы, келеда де кетеда», деп Tycbiyi em 6ip дурыстыкка жатпайды. Бугшп турмыска жала жауып отыр». «... осы eMipfli em 6ip ракаты жок, ылги «бейнет» деп тусшедо», «совет уыметш щ жалпыга б!рдей ецбек icTey уранын Tepic тусшген». «Мукановтыц баска кеп елецдер1 де («Елге барам», 131-бет, «Елдщ KyHi мугайм» 176-бет, тагы баскалары) саяси жагынан кате, аса зиянды, керкемдк жагынан кунсыз» деп жазды. Осы газет шщденщ 17-i кунп нем1ршде С.Муканов баскарып отырган «Жазушьшар уйымында штен r e p i мьшжыц кеп» деп макала жазып, «осы кемшшктердщ барлык ютердщ кебше жауапты Муканов женшде тшт! эцпме болмады» деп, оныц атына айтылган сындарга канагатганбагандык бшдордь Жазушылар арасындагы «ултшылдьщтыц» болуына б1рден-б1р ю н ат С.Муканов деген ойды ацгартты. «Казак эдебие- •п» газеп де «Социалиста Казакстан» жэне «Казахстанская правда» газетгершщ Жазушьшар одагы сынаган макалаларын костап, 6ipHeuie материалдар жариялады. Буларда да басты сок- кы С.Мукановка багытталды. Tinri, жазушы Шуховтыц жеке басындагы кемшшктерге де уйым басшысы кшэланды («Казак эдебиеп», 13.VIII.1937). Кыркуйектщ 7-ci куш казак педагогика институтында Алматы каласы жазушьшарыныц жиылысы болып, онда «керкем эдебиетгеп зиянкеспктщ зардабын жою жэне жастарды тэрбиелеп-ecipin кетеру шаралары туралы» Казакстан Жазушьшар одагыныц жауапты хат- шысы М.Каратаев баяндама жасаган. «Хальщ жауы Тогжанов, Жансупровтердщ жэне олар дыц уялас кушктершщ керкем эдебиетте icrereH зиянкестш женшде баяндамашы ашып айт ты. Казак жазушыларыныц арасында, 3cipece, басты жазушыларда болып келген саяси бейкамдьщ, есуастьщ дертп, либералдыкты айтты» («Казак эдебиетГ 10.IX.1937). Жиында М.Эуезов, Д.Эбшев, К-Эбдкадыров, Т.Малдыбаев, Т.Жароков, Ж.Саин, Х.Есенжанов, Ка лашников, т.б. сейлеген. Сейлеушшердщ катарында С.Муканов жок. Ол бурый жазушьшар уйымыныц басшысы ретшде барлык жиындарда н еп зп баяндаманы 03i жасап журген болса, ецщ Сэкен, Fабиттермен 6ipre жиналыска катыспаган да. Ce6e6i тебеге тенген кара бултгыц айыгуы киын болатын. Шынында да ол осы жиналыста н еп зп сын объекпсше айналган. Мысалы, осы жиында сейлеген Малдыбаев: «Жазушылар уйымында эл1 накты ютен сез ба сым болып келдь ¥йымныц басындагы Муканов жолдас ез басында болган кателктерд1 эл 1 ашып айткан жок», деп, сын семсерш 6ip керсетш койды (сонда). Сонымен, С.Мукановка мынадай кател1ктер тацылды: «Эуезовтщ бул жинагына («Ескш к келецкесвде» Д.Ы.) Kipicne сез жазган Муканов жол дас былай дейдк «Олай болса, идеология жагынан пролетариаттык болганмен, Мухтардыц бул эцпмелер1 аркьшы есю ауылдыц кейб1р шындыктарын, данальщгарын, ецбеюшге icrereH зорлыгын аз да болса керем1з... Осы басып отырган эцпмелер болсын, баска ецбектер1 болсын, идеологиясын былай койганда Мухтардыц ipi суретпп екенше айкын дэлел» (55-6). «03i идеология жагынан жат, зиянды болсын, сейтсе де, ол 6i3re пайдалы, керек нэрсе» Эдеби сын тарихы 177 дейдь Осындай да жауапсыз cypimn жыгылган n k ip бола ма екен? Мукановтьвд бул сезЬ нщ баягы Султанбек Кожановтыц алашорда акыны Жумабаевтыц контрреволюцияшыл елен- дер жинагына жазган сез басынан Heci кем?.. Муканов жолдас Эуезовтщ шыгармаларыньщ зиянды пшрлерш ашып, алдын ала журтшылыкка ecKeprin айтамын деп, 03i Tepic пш рлер усынып отыр. Муканов шын кырагы болса Оуезовтщ бул эцпмелерш бастырмауы керек едь BipaK бутан Мукановтьщ да, Жаманкуловтьщ да большевиктк батылы жетпеген. Жазушылар уйымы бул соракылыкты да кермед1, бул жайында жумган аузын ашпай отыр» («Казак эдебиеп», 1937, шщценщ 14-i). «Осы ретте Муканов жолдастыц халык жауларына жумсак- тьщ, жагымпаздык, либерализм етудщ эшешн гана кателер1 емес екенш айту керек. Муканов жолдас езш щ «Адаскандар» деген романында байдыц турмысын, адамдарын мактады. «XX гасырдагы казак эдебиет!» деген ютабында казак халкыныц еж елп жауы алашорда жазушыларын октябрьге дешн революцияшыл болды деп, олардыц революцияга деш нп жаз ган сандырактарына кец орын бердт 0 зш щ толык жинагына aprypni контрреволюциялык елевдерд1 басты. Жазушылар уйымыныц басшысы болып отырып, халык жауларына эртурл! жэрдемдер жасады, оларды коргауга алды (Жумабаев, Асылбеков, т.б.). Мше, осылардыц бэрш косканда оныц кателер! терендеген, сабактаскан нэрсе екенш кересщ» («Социалды Казакстан», 1937, тамыздыц 29-ы). Сейтш, С.Муканов басшы ретшде де, жазушы ретшде де «халык жауы» больш эшкерелендЬ Ецщ шара колдану калды. С.Мукановтыц жеке мэселеа партия жиналы- сында каралады. «Социалиспк Казакстан» (3.X.1937) уйым коммунистершщ жиналысынан есеп берген. Онда оган бурын айтылган сындардыц «толык аныкгалгандыгы» кершед1: «Ол осы 17 жыл бойы партияга карсы жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|