Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
ipey гана емес, б1рнешеу. Олар: eMip
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| 6ipey
гана емес, б1рнешеу. Олар: eMip шындыгы, окига (деталь) шындыгы, сез шындыгы жэне сез1м шындыгы. Осы терт шындык т р а с келш, оган шеберлш пен шешен (керкем) тш косылса гана окырман журегш теб 1 рентедЬ Керкем шыгарма шимай- лай салган сез емес, жазушынын шыркыраган жаны, шымырлаган суйеп болуы керек» («Жа лын», 1986, №3) - депть Э.Тарази «Эдеби сын жок емес, бар. BipaK кара кыдцы как жарып, акикатгы айту жетюпей жатады» (Дегенмен умгг узбешк. «Казак; эдебиет}», 03.08.1990), Д.Досжанов «Поэзия деген - мшез, проза деген - Te3iM» («Менщ жалгыз кызыгым жазу гана». «Жалын», 1990, №3) - дейш. А.Сулейменов «Менщше, цивилизация сиякты мыц сан ушрден туратын улы угымныц шшдеп алмауыты осы - ойлана б!лу, оныц мэдениет. Бул болмайынша, улттык сананыц inrepineyi киын; бул болмайынша манаты айткан еркшдшшз саяси-философиялык ryciHflip- ме сезд4ктердщ iniiimeri ж еп жол ергежейм-петит боп кала бередт Мэдениетш былай кой- ганда, б!з ойланудыц езшен коркамыз... Шындык - кеп, акикат - жалкы. Акикат 6ipiHini ке- зекте, иемденгенщ емес - айрылганыц; капысыз басканыц емес - ж1берген катец. Юмнен айрьшмадык, неден айрьшмадьщ, кашан, канша рет айрылмадьщ? Канша шате ж1бермедк?» (Шындык - кеп, акикат - жалкы. «Казак эдебиеп», 29.06.1990) - деп, когамдык eMip, адам емфшдеп мэдениеттщ, эдебиеттщ орны жайлы толганады. Аскардыц жауаптарында фи- лософиялык толганысы басым. О.Сэрсенбаев «Шыгарма жазу барысында устанатын н еп зп принцишщз кандай деген сауалга «Эм 1 рде болган, накты адрес) бар дерекл жазу. Эрине, бул жерде ем1рден фотогра- фияльщ кеилрме жасау керек деген ту сш к тумаса керек, суреткер фантазияга, ойдан шы- гаруга жупнбей тура алмайды. Ал болган нэрсеге eripiK коспау шеберлшке байланысты» (Шыгарма шырайы - шындык;. «Жалын», 1986, №6) - деп жауап 6epimi. Ал сын жазудагы максатын «Эрбнр профессионал жазушы эдеби процестен тыс калмаса керек деп ойлаймын. Мен сыни макалаларды Ka3ipri эдеби кубылыстарды окырманга Tycimripy, насихаттау ушш гана емес (бул менщше «таза» сыншылардыц мщдеп), ез4мнщ кейб!р керкемдк-эстетикалык принциптер1мнен езгелерд1 хабардар ету ушш, бэли м сол принциптер1мд1 коргау макса- тында жазатын болуым керек» деп т у с й щ р ц т . «Мен жазушьшы ез халкыныц рухани кесем1 деп бшемш... Ец алдымен, жазушыга адалдьщ, тазальщ, ойын саясатка бурмай, тура айта бш уш ш к кажет» - деп бшетш С.Шэймерденов эдебиеттщ ултка кызмет етуше назар аударады. «¥лтгык касиет дегенде уш нэрсеш айрыкша атау керек. Ол - улттык психология, улттык дэстур жэне улттык кшм. ¥лттьщ психология, дэстур, кшм болмаган жерде ана тип epic алмайды» - дей келш, «ана тшм1здщ мемлекетпк 376 Дандай ЫСК/1К,¥ЛЫ статус алуына байланысты казак т ш н бшмейтш казактарга койылатын талап былай болуы керек. Оларды кызметке аларда, немесе жогарылатарда ез тшш калай бшетшш ескеру керек... Ал Kepicmuie, казак тшш бшетш баска улт екшдерше жол ашу керек, rim i олардыц жалакы- сына устеме акща косып, сыйльщ берущ ойластырган жен» (Жазушы - ез халкыныц рухани KeceMi. «Казак эдебиет!», 26.10.1990) - деген нактылы усыныстар айтады. «Казак эдебиетЬ) газет1 «Жазушыныц жан сыры» деген айдар ашып, онда Э.Тэж1баевтыц (03.10.1986), М.Каратаевтыц (14.11.1986), К-Бекхожиннщ (26.12.1986), С.Мэуленовтщ (24.04.1987), Б.Кенжебаевтыц (21.08.1987), т.б. элеуметпк, эдеби ой-пшрлер1, толганыстары жарияланды. Б.Кенжебаевтьщ К-Ергебекпен сухбаты «Рухани сабактастык узшмесш!» аталыпты. Казак эдебиетшц тарихын есте жок есю замандардан бастауды усынуымен танымал галым «Мен казак эдебиеп тарихын осы халыктьщ ру-улыстык кезещнен бастап, азаматтык тарихы i3iMeH жасайьщ дегенде ойлаганым - кара басымныц пайдасы емес, урпактар арасындагы рухани сабактастык узшмесш дегендк. Кептеген турю халыктарынан бул мэселею бурын бастап, кешн калдык. Менщ еюнер1м сол гана» дептЬ Бейсембайдыц айтуынша, «Жазушы - ардакты ат. Ардакты атты арзандатпаган жен»; «Эзше дейш п, ез тустастары, езшен кешнп - осы уш буынныц ецбегше сын кезбен карай алмау, тек атакка бас ию - ез кезкарастарымыздыц жокгыгын ацгартады. 9 з кезкарасы болмау - рухани мешеулнс. Сыншы болу, Султанмахмуг айткандай, эдш дк ушш жагада жалгыз калу. Сын - принцип. Сыншылык - принциптшк. ... Кене мурасын кастерлей бшмеуден аскан KacipeT жок» («Казак эдебиеп», 21.08.1987). F.MycipenoB «Кецшде журген кеп ойларында» («Казак эдебиеп», 16.08.1985) атынан жарылып, эдебиет жайлы 6ipa3 ойларын жайып салыпты. Жазушылык устаным дегенде «Ме нщ eni6ip кредом ж ок - Мен 63iM батылдык та, жалкаульщ та кергешм жок- Аз жазсац да тэу1р жазган дурыс болар» - деп бшетш жазушы «Менщ жазудан repi 1зденуге, элденелердщ себебш ашуга, окига туйшшектершщ табиги шеш1м1н табуга уакытым кеп кетед1... Картайгандык жазуцы токтатуга дэлел емес. Жазушылыкты енер емес, кэсш керсец, езщнен-езщ токгаласьщ. Шын жазушы есейе келе жас шагындагы эртурл1 эуест1ктен безшш, барлык ж1гер1, талап- таланты жазу енер1не тугел шокталады, тугел ауысады» - деп жазады. Аксакал жазушыны Ka3ipri эдеби сын канагаттандырмайды. П ш рш е нактылы мысалдар келт1р1п отырган. Мысалы, Э.Кекшбаевтыц жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|