Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
ipm nii томы ауыз эдебиетше, eK im nici
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
- Бұл бет үшін навигация:
- Ka3ipri flsyip) белшш, каралды. Ynrimni томныц 6ipuuui ютабында кецес- т к кезецдеп эдебиеттщ алгашкы уш flayipi
| 6ipm nii
томы ауыз эдебиетше, eK im nici эдебиет тарихына, ушшпп томы казак кецес эдебиетше арналган. Эр том калыц-калыц ею ютаптан турады. Соц- гы (1967) yiuiHiiii томда (жалпы редакциясын баскарган М.Каратаев) казак кецес эдебиеп бес дэу1рге (жиырмасыншы жылдар, отызыншы жылдар, ¥ л ы Отан согысы дэу1рЬ согыс тан кешнп дэу1р, Ka3ipri flsyip) белшш, каралды. Ynrimni томныц 6ipuuui ютабында кецес- т к кезецдеп эдебиеттщ алгашкы уш flayipi сипатталып, сол кезде жацадан гана акт алган С.Сейфуллин, Б.Майлин, I .Жане упровтердщ жэне де С.Муканов пен М.Эуезовтщ шыгар машылык nporperrepi берщщ. Екшш ютапка ¥лы Отан согысынан кешнп жэне Ka3ipri эдебиет A9yipi карастырьшып, F.MycipenoBTin, А.Токмагамбетовтщ, Т.Мустафинн1ц, Т.Жароковтыц, Э.Тэж1баевтыц, Г.Ормановтыц, К-Аманжоловтыц шыгармашьшыктары жайлы зерттеулер мен «Эдеби ем!р шеж1ресЬ> бершдЬ Социализм идеяларыныц барынш а у с т е м д к курып турган алпысынш ы жылдары фольклорлык, эдеби мурага деген кезкарас ресми билк тарапынан тоцгергс едЬ 9p6ip улттыц езшщ тарихын, мэдениетш б шуге умтылушылыгы жалпы совет халкын, социалистк мэдениетп жасау жоспарларына кайшы келепщцктен де компартия бар куш-жкерд1 еткеннщ рухани мурасын игеруден repi 6yriHri ем1р;п, ягни социалистк курылысты насихаттауга карай бу- рып отырды. Соган карамастан, казак халкыныц гасырлар бойы тарих кешшщ ен бойында журш жасаган рухани мурасын игеру кептеген объективтк, субъективтк киыншылыктарга карамастан кун тэрпбшен тускен жок. Осы кездердеп эдеби сында да бай ауыз эдебиетшщ 9p6ip туындысын, эдебиет тарихында айтарлыктай i3 калдырган ap6ip акын, жырауды туган халкына кайтару ушш кершбейтш курес журш жатты. Елушпп жылдары саясаттагы соракьшьщтардыц салдарынан ауыз эдебиетшде «Камбар батыр» жырынан баскаларыныц барлыгы д ер л к идеяльщ жагынан халывда жат саналып келсе, 1959 жылгы эдеби мура жайлы еткен гылыми-практикалык коференция катып калган саяси тоскауылдарды аз да болса бузгандай болган. Алпысыншы жылдары осы 6ip мумюндк- п пайдаланып, халык поэзиясыныц узд к улгшерш игеру басталды. Баспасез бетшде О.Нур- магамбетованыц «Кобыланды батыр» жырыныц жаца нускалары» («Жулдыз», 1960, №3), 298 Дандай ЫСКАК¥ЛЫ Б.Адамбаевггьщ «Шешендк енер» («Жулдыз», 1963, №5), «Шешен туралы шеяйре» («Жулдыз», 1966, №11), Т.Сыдьщовтьщ «Казак эпосы жэне бупнп гылым» («Жулдыз», 1969, №6) т.б. 6ip- льжарымды макалалар шыкты. Ауыз эдебиетшщ улплер! ютап болып жариялана бастады. М.Дуйсеновтщ «Фольклор ма, эдебиет пе?» («Казак эдебиетЬ), 2.07.1971) макаласьшда казак фольклористикасы yniiH аса мацызды мэселе кетершдЬ Автор казак эдебиеттану гылымында колданыльш журген «фольклористика», «ауыз эдебиетт», «эдебиет» угымдарыньщ нактыланбай, кате козгалып жургенше назар аударып, осы мэселеге катысты ез усынысын ортага салады. Еалымдардыц ецбектершде «Шалкшз, Букар жырау, Мэдел1, Сушнбай, Махамбет эдебиет е к ш репнде багаланса, сол Суйшбайдан бата алган шэю рп Жамбыл, оньщ замандастары Нурпешс, Доскей, Кенен, Нартай фольклор е к ш саналган, Иса Байзаков б1рде эдебиет екш , ендо б1рде фольклор екш делшген. Б1ржан салдыц esi эдебиет eidni делшеда де, оньщ Сарамен айтысы фольклорга жаткызылады...». Бул дурыс емес. Осыныц барлыгы да термшадк угымды нактылап, ж1ктеудщ жуйел1 емеспгшен. Осындай жансактыктар болмас ушш М.Дуйсенов мынадай гылыми усыныс жасап, дэлелдейдк «Сонымен авторы б ел п а з, ел ш ш д е толып жактан вариантгары бар шыгармалардыц барлыгы да фольклорга (хальщ шыгармасына) жатады. Ал, шыгармаларын ауызша шыгарган импровизатор акындар мен жазып шыгаратын акын жазушылардьщ барльны ец алдымен, профессионалдар. Олай болса, булардыц барлыгы да эдебиет екшдер!... Б1з казактыц профессионалды эдебиетш ш тей ею салага белш журм13. Bipi - ауыз эдебиеп, еюнпй - жазба эдебиеп. Ауыз эдебиеп е к ш сонау Кдзтуганнан бастап, 6epriHri Жамбыл, Кенен, Исалар саналса, жазба эдебиет е к ш Абайдан бурын жазып шыгар ган акындар, Абай, Сэкендерден бастап, Ka3ipri жас акындарга дейш жетедЬ>. Эдебиепм1зд1 булайша жктеу казак эдебиетшщ езш дк улттьщ сипаттарынан туындайды. Макаланыц соцын да редакция эдебиетшi галымдарды осы мэселе тещрегшде n k ip алысуга шакырган. Осы мэселеге орай, Б.Кенжебаев (Кекейде журген мэселе. «Казак эдебиеп», 21.07.1971), Р.Берд1баев (Акындар мен шайырлар. «Казак эдебиет!», 6.08.1971), ТДожакеев (Тиянаксыз тужырым тарихка залал. «Казак эдебиеп», 10.09.1971), К.Сейдаханов (Байьшпен багдарласак. «Казак эдебиеп», 17.12.1971) т.б. niKip бтдардь Б.Кенжебаев фольклорды «накыл сез» деп алуды усынды. Р.Берд1баев акындардьщ езш ш тей ж ктеп, шыгыстык улгщегшерш «шайыр» деп атаган жен дедь ТДожакеев осы мэселенщ эл1 кунге дейш аныкталмауыныц салдарынан «Казак эдебиет! тарихыныц» уш томдыгында ерескел олкыльщтардыц орын алуын сынга алды. Ол XVIII гасырга, ягни Букарга дейшгшщ барлыгын ауыз эдебиетше жаткызып, эдебиет тарихын осы кезден бастауга узшдЬкесици карсы шыккан. Казактарда осыдан ею жарым мьщ жыл бурын жазу болган дейтш галымдардыц жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|