Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
BipaK, ci3 казак эдебиетше улп тутарлык кандай жацалык алып келдвдз? ByriHri
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| BipaK, ci3
казак эдебиетше улп тутарлык кандай жацалык алып келдвдз? ByriHri поэзиямыздыц одак келемше танылуына камшы боларлык пайдацыз бар ма? Ка зак эдебиепнде аларлык салмагыцыз кандай? Кек ютап: - ? ... (Кек ютап жауап 1здегендей, унс1з ен соцгы мукабасын жапты. Кез жу- ripTin едж. Кызыл бояумен жазылган eKi цифр мен 6ip 9pinTi кердж. Ол - «92 т.» деген жа зу. Бул мумюн казак эдебиетшдеп салмагын айтып тур ма екен дегендей ойга калдык». Бул жолдардан сыншыныц айтпак болган кеп ойларын ашып айтпаса да байкауга болады. Баспадан басылып шыккан 9p6ip ютап халыктыц рухани 6ip кэдесше жарауы керек. Мэсе леге осы тургыдан келгенде, сыншы Тураби кек ютаптыц кемшшктерш сынамай-ак, сурак кою аркылы-ак салмагын аныктап тур. Бул - сыншылык шеберлк. Осы айдарда жарык керген «Автор айга карай ушкан ба?» («Жалын», 1972, №6), «А» ма, элде «О» ма? («Жалын», 1973, №3) да сатиралык стильмен жазылып, нысанага алганын дыбысын шыгармай, тезге салады. Сынаудьщ 6ip тэсш репнде соныц стилше салып, пародия- ны пайдаланады. Болмаса, арамза молданыц кейшне Tycin, мактап отырган болып, даттап отырады. «Автор айга карай ушкан ба?»-да акын Ш.Смаханулыныц «Айга ушамын» атты елендер жинагы катты сынга алады. «Айга ушамын» деген сиякты еюуштылау пркестердщ езшен-ак каншама кисынсыз нэрселер тауып, сын тезше салган. «А» ма, элде «О» ма?»-да каламгер арасында жш кездесш калатын жершшдк, жагымпаз- дьщ сиякты келецаз жагдайлар шебер киюластырылган сюжет аркылы аяусыз сыналган. Жетшсшпп жылдардагы казак эдеби сыныныц елеут жацалыкгарыныц 6ipi ретшде «Уакыт жэне каламгер» атты сын макалалар жинагынын жыл сайын шыгып туруы болды. Алгашкы ютабы 1973 жылы жарык керген сын жинагы жыл сайын жарык Kepin, осы жылдарда алты томы окушылар колына тщц. Жетшшкл 1979 жылы турл 1 себептермен шыкпай калып, 1980 жылы баспа бетш кердь Осы жинактарга юрген сексен жетг макала сол кездеп казак эдеби 344 Дандай ЫСК^АЦУЛЫ сыныньщ хал-ахуалын б ел гш 6ip дэрежеде ацгарта алады. Жинактардагы макалалардыц такырыптары - сан алуан. Буларда казак эдебиетшщ сощы кездердеп даму жолдары, туындап отырган зэру мэселелер!, белгш! калам кайраткерлершщ шыгармашыльщтары жан-жакты талданылады. М.Каратаев, Т.Нуртазин, Р.Берд!баев, С.Кирабаев, Т.Кэк!шев, Т.Кожакеев, М.Базарбаев, М.Дуйсенов, З.Ахметов, Х.Эд1баев, Ш.Елеукенов, Ш.Сэтбаева сынды айтулы сыншылардьщ эдебиет хакындагы парасатты ой-п!к!рлер! бул жинактардыц непзш курып, салмагын арттырып тур. Р.Нургалиев, Ф.Оразаев, Т.Токбергенов, М.Сергалиев, К.Сыздьщов, М.Атымов, А.Марха- баев, Э.Кумюбаев секиад сыншылардыц мэщц макалаларында казак эдебиет!н!н мацызды мэселелер! кещнен талкыланды. Сондай-ак, бул жинактарда С.Эш!мбаев, А.Егеубаев, Т.Журтбаев, Т.Мэмесештов, Т.Сыдьщов, Ж.Дэдебаев, К-Алпысбаев, Б.Сарбалаев, Э.Бепежа- нова, Б.Ыбырайымов сынды жас сыншылар мен зерттеушшерге де сез бершген. «Уакыт жэне каламгердщ» томдарында танымал акын-жазушыларымыз F.MycipenoB, F.Мустафин, Э.Тэж1баев, Э.Эб!шев, К.Тогызаков, Т.Эл!мкулов, М .Э тмбаев, Э.Нурпешсов, О.Сештов, Э.Ж эмш ев, Б.Тшегенов, С.Мэуленов, Ш.Муртазаев, К-Мырзалиев, Э.Тарази, М.Магауин, Э.Кекшбаев, К-Ыскаков, Р.Токтаров, К-Ж¥магалиев, А.Нысаналин, Э.Шынбаты- ров, Ж.Босаков, Х.Абдуллин, Э.Нш баев, М.Калдыбаев казак эдебиет! оньщ кернект! екш- дер!, езшщ шыгармашьшык лабораториясы, жалпы эдебиет жайлы ой толгап, ез пшрлерш ортага салды. Тэж1рибел1 каламгерлер1м!з жазган мундай макалалардьщ, acipece, 1здену устшдеп жас дарындардьщ жазушылык енердщ кыр-сырларын менгере тусушде аса пайда- лы екендш сезсгз. Одеби сынга деген кезкарастын езгергенш баспадан шыгьш жаткан сын юталтарынан да байкауга болады. Бурындары мундай ютаптардыц жарыкка шыгуы тым аз, окта-текте гана болса, ещц жылына он шакты сын-зерттеу eH6eicrepi жарык керш жатты. Сыни ецбектердщ кайта басылып шыгуы сирек кер1нсе, осы жылдары Ш маровтыц «Шабыт шалкары», С.Ки- рабаевтын «Сэкен Сейфуллин» монографиясы кайта баспа бетш кердЬ 1974 жылы М.Ка- ратаевтын уш томдык тандамалылар жинагыньщ шыгуы эдеби сындагы соны кубылыс-тугын. Одан кешн С.Кирабаевтын ею томдык, Р.Берд1баевтыц 6ip томдык тандамалы сын ецбектер1 жарык кердь Одебиет сыншыларыньщ, галымдарынын шыгармашылыктары зерттелшш, халыкка та- ньша бастады. К.Сыздыковтьщ «М.Эуезов - эдебиет сыншысы», К.Сейдехановтыц «Эдебиет жанашыры», «КаЬарман галым», Н.Терекуловтыц «Бейсенбай Кенжебаевтьщ творчествосы мен eMipi» атты ютаптары баспадан шыкты. Осы жылдардагы эдеби сыннын кеппн академик М.Каратаев бастады. Ол казак эдебиеть нщ даму удер 1 сш ж т бакылап, ез ойларын дер кезшде батыл бщ црш отырды. Оныц «Эде биет жэне эстетика» (1970), «Казак совет эдебиеп» (Т.Нуртазин, С-Кирабаевтармен 6ipre, 1971), «Вершины впереди» (1972), «Тандамалалыра», 3 томдык (1973-1974), «Свет русской культуры» (1975), «В семье единой» (1976), «Вершины впереди» (Мэскеу, 1977), «Революция рухымен» (1978), т.б. сын ютаптары жьш кургатпай казак, орыс тщдершде жарык керш жатты. Р.Берд1баевтыц «Гулстанныц булбулдары» (1970), «Казак совет эдебиетшщ калыптасуы» (1971), «Дэстур таглымы» (1970), «Достык кемесшде» (1976), «Казак романы» (1975), «Ацыздан романга» («От легенды к роману», 1976), «Fасырлар толгауы» (1977), «Казак тарихи романы» (1979), С.Кирабаевтыц «Онер жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|