Ўзбекистон республикаси


Йўқолларинг   ҳамманг!  Йўқолларинг!!!



Pdf көрінісі
бет145/303
Дата03.12.2023
өлшемі3,07 Mb.
#133510
түріМонография
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   303
Байланысты:
9690089a-e551-4f56-b4a9-9a2e62630397

Йўқолларинг
 
ҳамманг! 
Йўқолларинг!!!
(Ў.Умарбеков). 
Демак, сўз таркибида 
-лар
аффикси одатдаги ўрнининг ўзгариши кўп 
ўринда семантик, грамматик, услубий ва шу каби хусусият билан боғлиқ.
Шахсий муносабат шакли парадигматикаси. 
Шахсий муносабатни 
ифодаловчи шакл отнинг хусусий луғавий шакли бўлиб, бу шакл 
мажмуаси лексик-морфолик категория ҳисобланади. Чунки у зотий маъно 
умумийлиги остида бирлашади (тизимни ташкил этади), лекин ўзаро зотий 
маънонинг 
парчаланиши, 
хусусийлашуви 
асосида 
бир-биридан 
фарқланади. Бошқача айтганда, грамматик категория бир умумий маъно 
остида бирлашуви, шу асосда бир-бирини тақозо этувчи ва бу умумий 
маънонинг парчаланиши асосида бир-биридан ўзгаланувчи шакл тизими.
Ҳар қандай грамматик шаклнинг умумий грамматик маъносида 
грамматик категориал маъно ва унга ёндош маъно бўлганидек, шахсий 
муносабат шаклида ҳам категориал маъно ва ёндош маъно мавжуд.
«Сўз 
ҳар қандай тилда, ҳар қандай қўлланишда ўзининг асосий (предметлик 


264 
маъносидан ташқари, яна экспрессивликка-яъни стилистик бўёққа ҳам 
эга бўлади», 
– деб ёзган эди машҳур рус тилшуноси Б.В.Томашевский.
Морфологик шакл ичида алоҳида олганда фақат шахсий муносабат 
шаклидагина экспрессив (ҳис-ҳаяжон) бўёғи сезилиб туради. Шахсий 
муносабат шаклининг экспрессив бўёғи ўзи қўшилиб келган луғавий 
асоснинг маъноси билан боғлиқ бўлиб, унда асосий маънодан ташқари 
қўшимча (ёндош) маъно ҳам ифодаланиши мумкин.
Отнинг шахсий муносабат категориясига кучайтириш шакли ва 
ҳурмат шакли киради.
Кичратйириш шакли парадигматикаси 
-ча, -чоқ, -чак
шаклидан 
иборат бўлиб, қуйидаги маънони ифодалайди: 
-ча
қўшимчаси: 
А) шахс ёки предметнинг кичик эканлигини: 
қизча, йигитча, куракча, 
қушча, супача, балиқча, кўзача; 
Б) кичрайтириш-эркалашни: 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   303




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет