Зейнолла Сұлтанов Қуаныш Тұяқбаев Қанат Шеңгелбаев Бақытжан «МӘдени мұРА» Ұлттық стратегиялық жобасын жүзеге асыру жөніндегі қОҒамдық кеңес 4

264

ТҮС ЖОРУ ЖӘНЕ ЫРЫМДАР

Біреуін алып жейін деп,

Мен ғаріп әуес қылғаным.

Көтерілді жоғары,

Болмады ила шығарым.

Жеткізбей кетті аспанға,

Құрыды шөлдеп дәрменім.

Біреуін алып жей алмай,

Тарқамай қалды құмарым.

Жақсылыққа жорыңдар,

Арт жағын қайғы қыламын.

Әлқисса, патшаның екі уәзірі болады, бірінің аты Дана, 

екіншісінің аты Зұлмат еді. Дана уәзірі оң жағында тұрушы еді. 

Бұл Дана патшаның сенімді уәзірі еді. Екінші уәзірі Зұлмат пат-

шаны жаман көруші еді. «Патша өлсе, мен тағына ие боламын» 

деп тілеу тілеп жүріп еді. Дана Зұлматтан бұрын мен жориын 

деп, Дананың патшаның түсін жорып тұрған жері еді.

—Рас па, тақсыр, белгіңіз,

Жорылық мұны енді біз.

Байласа мәуе шынарың,

Бір ұл табар қатының,

Сүйінші, шаһым, беріңіз.

Әуелгіңнен сүйініп,

Кейінгіңнен күйініп,

Қапалы боп тұр көңліміз.

Мәуені қалсаң жей алмай,

Бола ма қысқа өміріңіз.

Тәуелдер болып залымға,

Тартармыз жапа көбіміз.

Мәуеңіз піссе түсіңде,

Ер жетер өсіп ұлыңыз.

Ұзап кетсе алысқа,

Ажырар ұлдан шегіңіз.

264

265

ЭПИКАЛЫҚ ЖЫРЛАРДАҒЫ ТҮС ЖӘНЕ ОНЫ ЖОРУ КӨРІНІСТЕРІ

Перзентің қашан өскенше,

Сандалар мекен-еліңіз.

Зарығып жүріп ақыры,

Ұлыңа тиер орныңыз.

Өз балаң сұрар орныңды,

Осыған келді жөніңіз.

Осылай деп патшаға,

Дананың айтқан нақылы.

Жалғыз-ақ патша өзі еді,

Жанашыр жоқ жақыны.

Халыққа патша боп еді,

Болған соң басым ақылы.

Тілеуі сол әркімнің,

Бәнденің болсын ақыры.

Тілеуін беріп патшаның,

Болыпты жүкті қатыны.

* * *

...Бала туылған күні Зұлмат түс көріп, түсінде өзіне қауіп іс 

көріп, түсін айтып жатқан жері еді:

Түсін айтып падиша,

Халыққа қарап отырып.

—Жиылып келген халайық,

Ояндым бүгін шошынып.

Түсімде бала жолбарыс

Қалама кірді зорсынып,

Әскерді жинап ұрыспаққа,

Алдынан шықтым тосынып.

Ұрысуға әскер жарамай,

Айбатына шыдамай,

Шаһардан қашты жосылып.

266

ТҮС ЖОРУ ЖӘНЕ ЫРЫМДАР

Қолымда мада жолбарыс

Ұмтылды соған талпынып.

Ұрысар деп босаттым,

Тұрған соң күшпен жұлқынып.

Аузын сүйіп аймалап,

Қуанды оған қосылып.

Әлгі бала жолбарыс

Өзіме қайта ұмтылды,

Әскерімді қомсынып.

Қолымда мада жолбарыс,

Көлденең тұрды ол шығып.

Араға түскен ұқсады,

Көзінің жасы жосылып.

Сыйлады соны шамада,

Тұрып ем жаман қорқынып,

Дақ салмай кетті жайына,

Ойлап ем белді опырар.

Жақсылыққа жорыңдар,

Көрмесем еді қоршылық.

Әлқисса, Дана халыққа: «Патша ашуланбаса, мен жори-

мын»,—деді. Сонда халық шу ете қалды: «Дана, көңіліңе тура 

келген жерін жоры»,—деді. Жұрт Данаға сеніп, патшаның 

түсін тура жорып тұрған жері еді:

—Рас па, тақсыр, шыныңыз,

Жориық енді мұны біз.

Жолбарыс көрсең түсіңде—

Болмайды жақсы түбіңіз.

Бір бала сізбен соғысар,

Сізге айтқан, патша, сырымыз.

Сол бала сұрар орныңды,

Осыған келді түріңіз.

266

267

ЭПИКАЛЫҚ ЖЫРЛАРДАҒЫ ТҮС ЖӘНЕ ОНЫ ЖОРУ КӨРІНІСТЕРІ

Әскерің қашса жосылып—

Жау болар сізбен жұртыңыз.

Араға түссе түсіңде,

Жолбарыс мада гүліңіз,

Аузын сүйсе аймалап—

Қосылар соған қызыңыз.

Өлімнен қызың ап қалар,

Ойланып мұны жүріңіз.

Айыпқа, патша, бұйырма,

Кетпесін ұстап жыныңыз...

жүктеу/скачать 1,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: