Зәйтін Жанаргүл хб-21 Арнайы дене дайындығы

Арнайы дене дайындығы

​Арнайы дене шынықтыру-бұл белгілі бір спорттық пәнге (спорт түріне) немесе жұмыс түріне қажетті моториканың басым дамуын қамтамасыз ететін физикалық қасиеттерді тәрбиелеу процесі. Арнайы физикалық дайындық оның бағыты бойынша өте алуан түрлі, бірақ оның барлық түрлерін екі негізгі топқа бөлуге болады: спорттық дайындық; кәсіби және қолданбалы дене шынықтыру.

Спорттық дайындық. Спорттық даярлық (жаттығу) – бұл спортшының дамуына бағытталған ықпал етуге және оның спорттық жетістіктерге дайындығының қажетті деңгейін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін білімді, құралдарды, әдістер мен жағдайларды мақсатқа сай пайдалану.

Қазіргі уақытта спорт әртүрлі мақсатты бағыттылығы бар екі бағыт бойынша дамуда – бұқаралық спорт және жоғары жетістіктер спорты. Олардың мақсаттары мен міндеттері бір-бірінен ерекшеленеді, бірақ олардың арасында нақты шекара жоқ, өйткені жаттығулардың бір бөлігі бұқаралық спорттан «үлкен» және керісінше табиғи түрде өтеді.

Бұқаралық спорт саласындағы спорттық дайындықтың мақсаты-денсаулықты нығайту, физикалық жағдайды және белсенді демалысты жақсарту.

Спорт саласындағы жоғары жетістіктерді даярлаудың мақсаты-жарыстық қызметте барынша жоғары нәтижелерге қол жеткізу.

​Алайда, спорттық дайындықтың (жаттығудың) құралдарына, әдістеріне, принциптеріне келетін болсақ, олар бұқаралық спортта да, жоғары жетістіктер спортында да ұқсас. Бұқаралық спорт және жоғары жетістіктер спорты саласында жаттығатын және жұмыс істейтін спортшыларды даярлау құрылымы да қағидатты түрде ортақ болып табылады.

Спортшының дайындық құрылымына техникалық, физикалық, тактикалық және психикалық элементтер кіреді.

Техникалық дайындық деп спортшының белгілі бір спорт түрінің қозғалыс жүйесінің техникасын меңгеру дәрежесін түсіну керек. Бұл спортшының физикалық, психикалық және тактикалық мүмкіндіктерімен, сондай-ақ қоршаған орта жағдайымен тығыз байланысты. Жарыс ережелерінің өзгеруі, басқа спорттық құралдарды пайдалану спортшылардың техникалық дайындығының мазмұнына айтарлықтай әсер етеді.

Дене шынықтыру-бұл дененің функционалды жүйелерінің мүмкіндіктері. Ол белгілі бір спорт түріндегі бәсекелестік жетістікке байланысты болатын физикалық қасиеттердің қажетті даму деңгейін көрсетеді.

Спортшының тактикалық дайындығы оның спорттық тактика құралдарын қаншалықты меңгеретініне байланысты (мысалы, таңдалған тактиканы жүзеге асыру үшін қажетті техникалық әдістер), оның түрлері (шабуыл, қорғаныс, қарсы шабуыл) және формалары (жеке, топтық, командалық).

Психикалық дайындық оның құрылымында гетерогенді. Онда екі салыстырмалы түрде тәуелсіз және бір-бірімен байланысты аспектілерді ажыратуға болады: ерікті және арнайы психикалық дайындық.

Ерікті дайындық мақсаттылық (перспективалы мақсатты нақты көру), айқындық және батылдық (ақылға қонымды тәуекелге бейімділік, шешім қабылдаумен бірге), табандылық пен табандылық (функционалды резервтерді жұмылдыру қабілеті, мақсатқа жетудегі белсенділік), шыдамдылық және ұстамдылық (эмоционалды қозу жағдайында өз ойларыңыз бен іс-әрекеттеріңізді басқару мүмкіндігі), тәуелсіздік және бастамашылық сияқты қасиеттермен байланысты.