С.3.Зиманов атап көрсеткендей: «1855 жылы Берш және Адай (Ішкі Орда) руының қазақтары бірінші жағалық бөлікті басқарушы сұлтан Құчанғали Шығаевтың қиянаты туралы топтық хатпен жергілікті билікке жүгінеді. Онда олар «Егер Орда соттасып жүріп, Шығаевқа ақшамен келсе, олардың арыз-шағымдарын тез арада реттейді. Кейде қазақтар сый-сияпатсыз келе қалса, олардың арыз-шағымын түсініп қана қоймай, ауылдарына қайтып оралуға мәжбүр болған оларға да көрінбейді. Тексеру көрсеткендей, Шығаев мұндай теріс қылықтар жасап қана қоймай, жоғары лауазымды қызметтерді де сатып жіберген, ол үшін 100 және 200 күміс рубль алған. Академик С.3.Зимановтың пікірінше: «Феодалдық дворяндардың тікелей өндірушілер – шаруалардың артық өнімін иемденуі әртүрлі жолдармен жүзеге асты. Бір жағдайда көшпенділік үшін халықтан дворяндардың басқару шығындарын жабу үшін алымдар белгіленді, т.б. Тағы бір жағдайда, ол тектілер өкілдерін «сыйлау», ықпалды тұлғаларға «ерікті» тарту әкелу ата салтын жүзеге асыру негізінде жүзеге асырылды. Үшінші жағдайда, іс жүзінде шаруа еңбегі туыстарынан «көмек» ретінде берілді, т.б. Сонымен қатар, экономикалық емес мәжбүрлеу көбінесе экономикалық мәжбүрлеумен үйлесетін. «Қырғыз әдет-ғұрпының сипаттамасы» дандрасында «Ордада қандай да бір құрметке ие болған әрбір адам, тіпті ол шенеунік болса да, сыйлық ала алады» делінген. Дәл сол белгілердің тағы бір нұсқасы норманы күшейтеді және мұндай адам тіпті «сыйлықты қабылдаудан бас тарта алмайды» дейді. Қазақ әдет-ғұрып құқығын зерттеуші Л.С.Фукс атап көрсеткендей: «Демек, міндетті сыйлық институты түрінде бізде сұлтандар мен жалпы дворяндардың өздеріне тәуелді адамдарды ұятсыз тонауға әдет-ғұрып құқығы бар.
Қорытынды
Қорытынды
Қорытындылай келе, Қазақстанда сыбайлас жемқорлықты жою шаралары жүргізіліп жатқанын айту керек. Дегенмен, жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, сыбайлас жемқорлықты жою мүмкін емес, оның шегінен шығып кетпеуі үшін оны тек қолайлы шектерде ұстауға тырысуға болады.
Тек Қазақстанда ғана емес, бүкіл әлемде сыбайлас жемқорлықты жоюға көмектесетін мұндай алаң жоқ деп есептеймін
Ең алдымен: құқықтық сауаттылық, білім беру және үгіт-насихат жүргізу арқылы сыбайлас жемқорлыққа қарсы көзқарасты қалыптастыру және жоғарыда айтылғандардан туындайтын заңнаманы жетілдіру, соның ішінде Еуропа Кеңесінің сыбайлас жемқорлыққа қарсы қылмыстық-құқықтық конвенциясы сияқты бірыңғай негізді әзірлеу, жақсы нәтижелер бере алар еді, бірақ Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына кіретін Азия елдері арасында бұл елдердің барлығының дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары ұқсас болғандықтан, сыбайлас жемқорлық мәселесін туысқан халықтармен бірлесіп шешу оңайырақ болады.
