0 жалғаулар

Өздік Өздік есімдігіне әр түрлі тұлғадағы өз

жүктеу/скачать 38,06 Kb.

бет	2/2
Дата	21.02.2023
өлшемі	38,06 Kb.
	#69764

1 2

Өздік	Өздік есімдігіне әр түрлі тұлғадағы өз деген бір ғана сөз жатады.
өз, өзім, өзіміздің, өз-өзіне
Жал-пылау	Жалпылау, жинақтау мағынала-рын білдіретін есімдіктің түрі	барлық, бәрі, күллі, барша, тегіс, т.б.
Белгі-сіздік	Затты, сындық белгіні, сан-мөлшерді жорамалдап көрсететін есімдік түрі.	кейбіреу, қайсыбір, әлдеқайда, әлдеқан-дай т.б.
Болым-сыздық	Болымсыздық мағынаны білдіретін есімдіктің түрі	еш+(кім, қайда, қайда, қашан т.б.), ештеңе, дәнеме.

Есімдік құрамына қарай дара және күрделі болып бөлінеді:

Дара есімдік бір сөзден тұрады. Мысалы: мен, олар, біреу, барлық, қайда, мынау т.б.
Күрделі есімдік екі түбірден жасалады. Мысалы: кімде-кім, өз-өзіне, әлдеқашан, әркім, ешбір т.б.

Есімдіктің септелуі

Атау	мен	сен	ол	бұл	бәрі
Ілік	менің	сенің	оның	бұның	бәрінің
Барыс	маған	саған	оған	бұған	бәріне
Табыс	мені	сені	оны	бұны	бәрін
Жатыс	менде	сенде	онда	бұнда	бәрінде
Шығыс	менен	сенен	одан	бұдан	бәрінен
Көмектес	менімен	сенімен	онымен	бұнымен	бәрімен

Есімдіктің тәуелденуі

		ол	бұл	кім	өз
жекеше	Менің	оным	бұным	кімім	өзім
	Сенің	оның	бұның	кімің	өзің
	Сіздің	оныңыз	бұныңыз	кіміңіз	өзіңіз
	Оның	онысы	бұнысы	кімі	өзі
көпше	Біздің	онымыз	бұнымыз	кіміміз	өзіміз
	Сендердің	оларың	бұларың	кімдерің	өздерің
	Сіздердің	оларыңыз	бұларыңыз	кімдеріңіз	өздеріңіз
	Олардың	олары	бұнысы	кімдері	өздері

Ескерту: Еш, кей, әлде, әр, қайсы, бір есімдіктері зат есіммен және сын есіммен тіркесіп келгенде, бөлек жазылады. Мысалы: еш уақытым жоқ, кей кезде, әр адам, әр түрлі т.б.

ЕСІМШЕ
Есімше – бірде есім сөздің, бірде етістіктің қызметін атқаратын етістіктің түрі.

Есімше есімдерше түрленіп (септеліп, тәуелденіп, көптеліп) есім қызметін атқарады.
Есімше жіктеліп етістік қызметін атқарады.

Есімшенің жұрнақтары:

1	-ған, -ген, -қан, -кен	ал-ған, кел-ген
2	-ар, -ер, -р болымсыз етістік + с жұрнағы	бар-ар, жүр-ер; оқыма-с
3	-атын, -етін, -йтын, - йтін	жаз-атын,өр-етін
4	мақ, -мек, -пақ, -пек, -бақ, -бек	бар-мақ

Есімшенің есімдерше тәуелденіп есім сөздің қызметін атқаруы

Жекеше	І	айтқан-ым	айтар-ым	айтатын-ым
	ІІ	айтқан-ың айтқан-ыңыз	айтар-ың айтар-ыңыз	айтатын-ың айтатын-ыңыз
	ІІІ	айтқан-ы	айтар-ы	айтатын-ы
Көпше	І	айтқан-ымыз	айтар-ымыз	айтатын-ымыз
	ІІ	айтқандарың айтқандарыңыз	айтар-ларың айтарларыңыз	айтатындарың айтатындарыңыз
	ІІІ	айтқан-дары	айтар-лары	айтатын-дары

Есімшенің есімдерше септеліп есім сөздің қызметін атқаруы

Атау	айтқан	айтар	айтатын
Ілік	айтқан-ның	айтар-дың	айтатын-ның
Барыс	айтқан-ға	айтар-ға	айтатын-ға
Табыс	айтқан-ды	айтар-ды	айтатын-ды
Жатыс	айтқан-да	айтар-да	айтатын-да
Шығыс	айтқан-нан	айтар-дан	айтатын-нан
Көмектес	айтқан-мен	септелмейді	айтатын-мен

Есімшенің жіктеліп етістіктің қызметін атқаруы

Жекеше
І	алғанмын	алармын	алатынмын	алмақпын
ІІ	алғансың алғансыз	аларсың аларсыз	алатынсың алатынсыз	алмақсың алмақсыз
ІІІ	алған	алар	алатын	алмақ

Көпше
І	алғанбыз	алармыз	алатынбыз	алмақпыз
ІІ	алғансыңдар алғансыздар	аларсыңдар аларсыздар	алатынсыңдар алатынсыздар	алмақсыңдар алмақсыздар
ІІІ	алған	алар	алатын	алмақ

жүктеу/скачать 38,06 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2