1. Септік жалғауларының қалыптасуы
жүктеу/скачать 177,5 Kb.
|
|
МАЗМҰНЫ
Кіріспе Қай тілдің болмасын тарихи грамматикасы сол тілдің тарихи даму ерекшеліктері жайлы білімнің жинақталған, жүйеленген түрі. Жалпы тіл тарихы жайлы білімнің дәрежесі зерттеуге объекті болған материалдың аумақ-көлеміне ғана емес, сонымен қатар зерттеу методикасына да бағынышты. Тіл тарихын зерттеу, ең алдымен, салыстыру негізінде құрылады. Салыстыру туыс тілдер арасындағы айырмашылықты анықтаудың ғана емес, сондай-ақ көне мұралар тілі мен қазіргі тіл арасындағы, бір ғана тілдің құрамындағы «айырмашылықтардың» сырын айқындаудың да құралы. Салыстыру арқылы бір топқа жататын, бір құрылымдық түрдің көрінісі болатын тілдердің құрамындағы өзгерістердің бірдей бола бермейтіні, олардың құрамында тіл дамуының нәтижесі болып табылатын жаңалықтармен бірге көнелігінің куәсі де кездесетіндігін анықтауға болады. Тілдің осындай қат-қабат сыры айқындалмай тұрып, белгілі бір тілдің грамматикалық құрылысының тарихи дамуының ерекшеліктерін білу мүмкін емес. Септік категориясы - өзі белгілейтін заттың басқа заттарға, іс-әрекеттерге, белгілерге қатынасын білдіретін зат есімнің грамматикалық категориясы [1]. Ол «...флекциялық категория, оның арқасында кез келген бейресми – семантикалық және» байланыстырушы «айырмашылықтардан ада сөз формалары қарсы тұруға болады». «Осы категорияның семантикалық мәні оған» бағынатын зат есім формасының сөз формасымен әрекеттесуі нәтижесінде туындайды. Жағдайлардағы сөйлеу мүшелерінің (аттардың) өзгеруі септелу деп аталды. Атаулардың әртүрлі түрлеріне тән септеулік форманың шеңбері, септік жалғаулары шектеулі. «Септік» ұғымының өзі де, істі атау да көне заманнан бастау алады. Қазақ тілінің кейс жүйесі мен үндіеуропалық тілдер жүйелері арасындағы байланыс оның әмбебаптығын көрсетеді, бірақ бұл категорияның маңызын ешбір жағдайда төмендетпейді. Қазақ тіліндегі зат есімдердің, сын есімдердің және сан есімдердің септелуі (зат есімдердің жекеше және көпше түрдегі өзгеруі) әр алуан түрлілігінде таң қалдырады. Ол тіл ерекшелігіне байланысты зат есімнің регистрлік ауысуына негізделген. Сын есімдер мен сан есімдердің септелу жүйесін ретке келтіруге көмектесетін заттың регистрлеріне сүйену. Қазіргі уақытта орта мектеп мұғалімдеріне кейс бойынша грамматикалық материал тапсыру әсіресе қиын. Әдістердің, әдіс-тәсілдердің, кейс жүйесін қолжетімді және түрлі-түсті етіп көрсетуге көмектесетін ақпараттық технологияларды пайдалануына қарамастан, кіші және орта мектеп оқушылары көбінесе септік жалғауларын анықтауда, зат есімде, сын есімде және сан есімде, етістікте септік жалғауларын жазуда қиындықтарға тап болады. Өскелең ұрпақтың бойында сөздің жазылуы мен пішінінің орфографиялық және грамматикалық нормаларын қалыптастыру сауат ашудың негізін қалағандықтан, бастауыш және 5-8 сынып мұғалімдеріне жүктелетіні анық. жүктеу/скачать 177,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|