1. ««Сөйлеу қызметін қалыптастыру»» курсы нені зерттейді, оның алдына қоятын басты мақсаты қандай?
жүктеу/скачать 48 Kb.
|
1 2
|
1. ««Сөйлеу қызметін қалыптастыру»» курсы нені зерттейді, оның алдына қоятын басты мақсаты қандай? Сөйлеу тарихи белгілі бір ережелерге сәйкес құрылған тілдік құрылымдарды пайдалана отырып, адамдар арасындағы қарым-қатынас нысанын шақырды. Сөйлеу қызметінің тұжырымдамасы бір жағынан, лингвистикалық ресурстарды пайдалану идеяларын қалыптастыру және әзірлеу, сондай-ақ басқа да жағынан тілдік құрылымдардың қабылдау және өзара түсіністік туралы, тарта, өзара байланысты іс-шаралар тұратын, процесін сипаттайды. Зерттеу , әлеуметтік байланыс әр түрлі анықтамалар бар, жиі бір-бірімен өзара пайдаланылады. Мысалы, «сөйлеу қызметі және оның түрлері», «байланыс», «қарым-қатынас» ұғымы жиі синонимі болып табылады. Атап айтқанда, бұл соңғы екі терминдер қолданылады. Тілдік жүйесі мен сөйлеу ұйымдастыру бірге оның босату -. Ол лингвистика «Сөйлеу қызметінің» бойынша аспектілерінің бірі болып саналады деп атап өткен жөн Кейбір авторлар мерзімді байланыс процесі түсіністік пен сөйлеу жеке актілерді кешенін қамтитын материал ретінде саналады. Сөйлеу қызметінің мынадай негізгі түрлері бар:, оқу (тыңдау) тыңдау, жазу, сөйлеу. Мұндай түсінік енгізілген оқыту әдістемесі тілінде (атап айтқанда шетел тілі). 2. Тілді қадірлейтін халқымыз тіл құдіретіне байланысты қандай қанатты сөздер, мақал-мәтелдер, нақыл сөздер қолданған? Мұндай қанатты сөздердің ішкі сырына үңіліп көріңдер, оның тәрбиелік мәні, мағынасын қалай түсінесіңдер? Оны өз сөздеріңмен, өз ойларыңмен дәлелдеп көріңдер. Ана тілі – бәріміздің анамыз, Өйткені ол – ұлтымыздың анасы Ана тілің алпыс тілге татиды. Тілін білмейтіндер емес, тілін білгісі келмейтіндер - мәңгүрт. Тіл мәртебесі - ел мәртебесі. Тіл - достықтың алтын көпірі. Тіл - ұлттың сүйенетін тамыры, сыйынатын тәңірі. Халық үшін өзге тілде сөйлеу қауіпті емес, өзге тілде ойлау қауіпті. Тілі өлген ел - тірі өлген ел. Тіл - өлшеусіз қазына, өрісі кең әлем. Тілден тілдің кеңдігі болмағанымен, кемдігі жоқ. Өз тілің - бірлік үшін, Өзге тілің - тірлік үшін. Тіл сүйексіз болса да, сүйектен өтеді. Тіл қоса алар жер мен көктің арасын, тіл айырар анасының баласын. Тіл ақылдың - өлшемі. Шынында да, тіл – адам қоғамының туындыларының ішіндегі асылдардың асылы, қымбаттың қымбаты, адамды адам еткен ұлы күштердің бірі. Ол қоғам тарихының барлық дәуірінде де оның күресі мен дамуының құралы, рухани өмірінің, бүкіл мәдениетінің тұтқасы болып келеді. Қоғамдық ой-сана, дүниетаным тіл арқылы ғана қалыптасып, жарыққа шығады, басқаларға беріледі. Тіл – адам баласын қазіргі прогреске жеткізген ұлы да бірегей туынды. Осы себептерден де сөйлеу мәдениетіне жетілу, тілді дұрыс та, тиімді және шебер де тартымды пайдалана білу талабы көне замандардың өзінде-ақ басталған. Адамдар өздерінің өмірлік серігі, бүкіл тіршіліктің құралы, рухани өмірінің айнасы – тіліне, оның тағдырына бейтарап қарамаған, оны қызғыштай қорып мәпелеген. Қоғамның мәдени дәрежесін көтеру бағытындағы әрбір қадам, алдымен, тіл мәдениетін, жазу, сөйлеу шеберлігін дұрыс жолға қою, оны үздіксіз жетілдіре беру талабынан басталып отырған. Байырғы замандардан пайда болған алғашқы грамматикалық топшылауларды «өнертабысы», «грамматикалық өнер» деп атау, грамматиканы сөйлеу, жазу өнерін үйрететін ілім деп анықтау, тілді шебер қолдануға, шешендікке үйрететін «риторика», «стилистика» деп аталатын ғылымдардың пайда болуы айтылғандарды дәлелдесе керек. Тіл тазалығына, сөйлеу шеберлігіне қазақ халқы ерекше мән берген. Ғылым-білім дегендерден алыс жүрген замандардың өзінде де тіл өнерін - өнердің өнері, «Өнер алды – қызыл тіл» деп бағалаған. Асылы, жақсы сөзді жанына азық ете білген, атқан оққа тоқталмаса да жүйелі сөзге бас иген, орнын тапқан екі ауыз сөзді ер құнымен теңестірген бір халық болса, ол қазақ халқы болар. Тіл ұстартқан халқымыз тіл өнерін мәпелеп отырып, сол қадірлісінің қадірін түсіретін, оған жауапсыз қарайтын, сөз мәнісін білмейтін көз жұмбайлыққа да жирене қарап, солардың атына да ащы, өткір сын айтқан. Мәселен: Байлауы жоқ шешеннен, үндемеген есті артық; Аузына келгенді сөйлеу - ақымақтың ісі, алдына келгенін жеу - айуанның ісі, Өсекшінің тілі қышып тұрады; Іріген ауыздан - шіріген сөз шығады; Жақсы сөйлесе - аузынан гүл төгіледі, Жаман сөйлесе аузынан жын төгіледі – деген мақалдар осындайларға айтылса керек. Сондықтан да «бауыздамай қан шығаратын», «мірдің оғындай өткір» ащы мысқылдарды тіл бұзушыларға, сөз жүйесін білмейтін бәтуәсіз адамдарға айта білген. жүктеу/скачать 48 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2