2. Платонның ойына сәйкес біз «көлеңкелер әлемінде» тұрамыз
жүктеу/скачать 15,93 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Платонның идеясы
|
2. Платонның ойына сәйкес біз «көлеңкелер әлемінде» тұрамыз (үңгір туралы миф). Ол компьютерлердің, ақпараттық технологиялардың арқасында шындықты өзгертетін виртуалды шындықтың пайда болуын болжады деп есептеуге бола ма? Платон антикалық дәуірдегі өзінің философиялық жүйесін қалыптастырған алғашқы ойшыл. Оның философиялық жүйесінің өзегі – идея туралы ілімі. Ойшылдың болмыс туралы ілімі де, таным теориясы да, диалектикасы да, космологиясы да, этикасы мен эстетикасы да, адам, қоғам және мемлекет туралы көзқарастары да осы идеялар әлемімен тығыз байланысты. Платонның идеясы – материалдық және материалдық емес, сезімге тән және сезімнен тыс деген ажыратушылықтардың негізін қалады. Өзінің идеялар әлемін нақтылау үшін Платон «Үңгір туралы аңызды» пайдаланады. Уақыт өте бұл аңыз метафизиканың, гносеологияның және диалектиканың символына айналды. Үңгірде немесе зынданда аяқ-қолдары байланған адамдарды елестетейік. Үңгірдің аузы күн шыққан жаққа қарайды, сондықтан оның сәулелері адамдар қарайтын бағытқа түседі. Жерде керуен келе жатыр, неше түрлі заттарды тиеген адамдар өзара сөйлесіп жатыр. Үңгірде қамалған адамдар олардың қозғалатын көлеңкелерін көріп, түсініксіз қараңғы дыбыстарды естиді. Олар жер бетінде шынайы өмір бар екенін білмейді, көлеңкенің өзі шынайы өмір деп есептейді. Бірақ бұл қолға түскендердің бірі ойланып, ақыры өзінің көлеңке әлемінде өмір сүретінін түсінуі мүмкін. Ал екіншісі, қаңылтырдан аяқ-қолдарын алып, үңгірдің сыртына шығады, көзі күн сәулесіне үйренгеннен кейін ол шынайы адамдарды, заттарды, ең соңында, жарқыраған күннің өзін көреді. Үңгір туралы аңыздан мынандай философиялық қорытынды жасауға болады. • Біріншіден, болмыстың әртүрлі деңгейлері туралы – парасатты болмыс пен құдіретті болмыстың болуы туралы; үңгірдегі көлеңкелер сезім әлемін бейнелейді, ал жердегі адамдар мен заттар шынайы күш әлемін, ал күн жақсылық идеясын бейнелейді. • Екіншіден, білім деңгейлерін байқауға болады – бұл сенсорлық білім, интеллектуалдық білім, түпкілікті себептерге интуитивті түрде жеткізеді. Бұл жердегі ой- көлеңкеден шықпаған деген компьютерлік, ақпараттық технологияларға сеніп жүрген адамдар ретінде теңестіруге болады. Көлеңкеге шықпаған дегенннің түпкі мағынасы әлі анық қанығына жетпеген деген ойды білдіреді. Яғни, ақпараттың не дұрысын, не жалғанын білмей жатып, ақпаратқа сену. Ал үңгірдің ар жағына шыққан, яғни сыртына шыққан адам ол ақпараттың дұрыс екеніне көз жеткізу, яғни виртуалды шындықты өз көзімен көру арқылы көз жеткізу болып табылады. Яғни, бұл дегеніміз, Платон компьютердің, ақпараттық технологиялардың арқасында шындықты өзгертетін виртуалды шындықтың пайда болуын болжады деп санаймыз. • Үшіншіден, бұл аңыздың адамгершілік-құндылық жағын байқауға болады. Тек сезім толқынының шеңберінде өмір сүру – үңгірдегі өмір. Рухани өмір деңгейіне көтерілу шынайы болмыс әлеміне көтерілумен пара-пар. Ал күннің өзін көру құдіретті күшті көргенмен бірдей. Басқаша айтқанда, Платон айналамыздағы заттардың мәнін терең ой елегінен өткізгенде, өз ойымызбен меңгергенде ғана түсіне алатынымызға сенімді болды. Бұл өте күрделі міндет және оны қысқа мерзімде жүзеге асыру мүмкін емес. Ол шынайы дүниенің біздің қабылдауымыз бен түсінуімізден тыс екенін көрсеткісі келді. Платонның пікірінше, адамдардың басым көпшілігі қоршаған ортаны алғашқы сәтте қалай қабылдаса, солай қабылдай алады. Бұған оның көңілі толмады. Ол қарапайым адамның әдеті, заттың сыртқы қасиеттерін немқұрайлы, үстірт қабылдау және философ әдісі болып табылатын шынайы дүниенің мәнін терең ойлау қабілетінің айырмашылығын көрсетуге ұмтылды. Бұл оқиғаны Платон айтып берді. Мұны кейде «жақсы өтірік» деп те атайды. Демек, бұл оқиға таза шындық емес, жағдайдың қалай өрбігенін көрсетеді. Платон адамдардың көпшілігі үңгірлер сияқты екенін айтады. Олар үңгірдің артқы қабырғасына қарайды. Адамдардың артында аласа қабырға тұр. Барлық заттар оның жанында орналасқан. Осы аласа қабырғаның артында от жанып жатыр. Олар үңгірдің артқы қабырғасында осы заттардың көлеңкесін көреді. Бірақ ол олай емес. Заттарды сол күйінде көру үшін күн сәулесіне шығу керек. Адамдардың көпшілігі үңгірлерде тұруға үйренген. Олар шығуға қорқады. Өздеріне салсаңыз, олар өте ыңғайлы жерде отырады. Оларда шынайы дүниенің сыртқы белгілері жеткілікті. Олар заттарды бұрынғыдай көргісі келмейді. Ол көзіне күн сәулесінің түсуін қаламайды. Тек философтар ғана өмірлерін ақиқат дүниенің сыртқы белгілерін қабылдауға және олардың шынайы мәнін саналы түрде түсінуге дайын, тіпті жарық күн астында әлемді өз бейнесінде көретіндер де, тіпті олар алғаш ойлағандай болмаса да. жүктеу/скачать 15,93 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|