6-12 жастағы баланың жүрегінің соғу жиілігі мен қан систологиялық көлемі,өкпесінің тіршілік сыйымдылығы
жүктеу/скачать 194,46 Kb.
|
1 2
- Бұл бет үшін навигация:
- Эмбрионалды күйде
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ҚАЗАҚТЫҢ ДЕНЕШЫНЫҚТЫРУ,ТУРИЗМ ЖӘНЕ СЕРВИС КОЛЛЕДЖІ Тақырып: 6-12 жастағы баланың жүрегінің соғу жиілігі мен қан систологиялық көлемі,өкпесінің тіршілік сыйымдылығы. Орындаған: Раматов И.С. Алматы 2022 Жүрек, артериялар, веналар қабырғасының жасқа байланысты ерекшелігі өте маңызды. Соның ішінде балаларда жыныстық жетілу кезінде әр түрлі өзгерістерге ұшырайды. Әр жастың өзіне тән гистологиялық, анатомо-физиологиялық қасиеттері болады. Жүрек адам организмінің ең маңызды ағзасы. Жүрек-қан тамыр жүйесі - құрамында қоректік және биологиялық белсінді заттар, газдар, метаболизм өнімдері бар қан мен лимфаның ағзада таралуын қамтамасыз етеді. Жаңа туған балалардың жүрегі жоғары орналасқан, омыртқа деңгейінде IV және VIII аралығында. Өмірінің 1 – ші жылының соңына қарай жүрек орналасуы көлденеңнен қисық бағытқа ауысады. 2-3 жасқа келгенде жүрек тұрақталып, жүрек ұшы алға, төмен және солға бағытталған. Жүректің оң контуры жоғарғы қуыс венасынан, оң жақ жүрекше және төменгі қуысты венасынан құралған. Оң қарынша оны құрамайды. Жүректің сол контуры негізінен оң жақ қарыншадан. Эмбрионалды күйде бала жүрегі 3-ші аптадан бастап дамиды. Жүрек соғысы 22-23 күннен бастап байқалады. 6-шы жұмадан кейін бастап эмбрион жүрегі ырғақты жұмыс істей бастайды. Жиілігі 110/мин. 8-ші аптада ең жоғарғы жиілікті жүрек соғуы байқалады – 175/мин. 9 айдағы жүрек соғу жиілігі – 130 рет. Туғаннан кейін 20 – 30 күн ішінде жүрек массасы оң жақ қарынша есебінен кішірейе бастайды. 6 айдан соң сол жақ қарынша төмен және артқа бұрылады. 2 жасқа дейін балаларда өткізгіш жүйе жиырылғыш талшықтар дифференцировкасы жалғасады. Миокард салмағы артады. 2 жастан бастап жүрек өсуі баяулайды. 2 жастан 6 жасқа дейін магистральдық артериялар қалыптасады, жүректің өткіз-гіш жүйесі мен жүйке аппараты дамиды. Жаңа туған балалардың жүрегінің көлемі ересектермен салыстырғанда үлкен болады. Салмағы 24-25г, дене салмағының 0,8-0,9 % құрайды, ал ересектерде 0,4-0,5%. Жүректің мөлшерінің үлкеюі алғашқы 2 жылда, 5-9 жаста және жыныстық жетілу кезінде қарқынды түрде өтеді. Жүректің салмағы жаңа туған кезбен салыстырғанда өмірінің бірінші жылының соңына қарай 2есе, 2-3жаста 3есе,6жаста 5есе, ал 15жасқа таман 11-12 есеге ұлғаяды. Балалардың жүрегінің пішіні Жаңа туған нәрестелердің жүрегінің пішіні шар тәрізді. Бұл жүрекшелердің толық дамымауымен және жүрекшелердің үлкен болуымен байланыты. Жүрекшелердің құлақшалары үлкен және жүректің негізін жауып тұрады. Ұшы дөңгелектенген. Магистральды тамырлар да қарыншаларға қарағанда мөлшері жағынан үлкен болады. 6жастан кейін жүрек пішіні ересектерге тән сопақша (алмұрт тәрізді) пішінге ұқсай бастайды. 12-14жаста ересектердікі сияқты болады. ҚАННЫҢ СИСТОЛАЛЫҚ ЖӘНЕ МИНУТТЫҚ КӨЛЕМІ СҚК – бір систола кезінде жүректен шығатын қан көлемі (ЖЖЖ мин. 70 – 75 рет болғанда 65 – 70 мл тең). Систолалық қан көлемі жəне жүректің қан айдау не жүректің қан айдау қызметі жас ұлғайған сайын жоғарылайды. Систолалық қан көлемі 7 жаста 23 мл, ал 13-16 жаста 50- 60 мл болады. Оның артуы жүректің минуттық қан көлемінің жоғарылауына əне жүректің қан айдау келеді. Тыныштық күйде жүректің минуттық қан көлемі 6-9 жаста 2,6 л/мин, 10-12 жаста 3,2 л/мин, 13-16 жаста 3,8 л/мин-ге жетеді. Өкпенің сыйымдылығы – адамның терең тыныс алғаннан кейін шығаратын ауа көлемі. Егер адам дем шығаруды жалғастыра алмаса, бұл оның өкпесі толығымен бос дегенді білдірмейді. Толық дем шығарғаннан кейін оларда қалатын өкпе альвеолаларының мазмұны қалдық деп аталады. VC және қалдық көлем өкпенің жалпы сыйымдылығын (TLC) құрайды. Басқаша айтқанда, TRL - максималды тыныс алу нәтижесінде өкпе ұстай алатын барлық ауаның көлемі. Өкпенің қалдық көлемі TLC-тің 3/4 бөлігі көп жағдайда қалыпты болып саналады. Тыныштық жағдайында сау дене бір тыныс алу үшін орта есеппен 0,5 литр ауа жұмсайды. Қалыпты дем шығарудан кейін өкпе тінінде газдың белгілі бір көлемі болады, ол резерв деп аталады. Сонымен қатар қалыпты тыныс алудан кейін жұтуға болатын ауа мөлшері қосымша деп аталады. Осылайша, адамның өкпесін сипаттайтын келесі көлемдерді ажыратуға болады: Тыныс алу (қалыпты тыныс алу) - сау адам үшін норма шамамен 500 мл-ге тең. Резерв (қалыпты дем шығарудан кейінгі қалдық) - 1500 мл. Қосымша (ауаны көбірек жұтуға мүмкіндік береді) - 1500-2500 мл. Қалдық (толық дем шығарғаннан кейін өкпе альвеолаларын толтырады) – 1500 мл. Өкпенің сыйымдылық сипаттамасы: ВК – (тыныс алу, резервтік және қосымша көлемдер қосындысы) – 4500 мл. TRL - (өмірлік сыйымдылық пен қалдық өкпе көлемінің қосындысы). Өкпенің орташа сыйымдылығы 6000 мл. FRC - функционалдық қалдық сыйымдылығы - 3000 мл. Тыныштық күйінде қалыпты дем шығарудан кейін өкпеде қалатын ауа. Іс жүзінде бұл өкпенің қалдық және резервтік көлемдерінің қосындысы. Жоғарыда аталған мәндердің барлығы орташа ересек дені сау адам үшін шамамен алынған мәндер. Бұл мәндер физикалық және жас көрсеткіштеріне байланысты айтарлықтай ерекшеленуі мүмкін (30% немесе одан да көп). VC жас ерекшеліктері Балалардағы өмірлік сыйымдылық, тыныс алу және минуттық көлемдер жасына қарай кеуде қуысының және өкпенің өсуі мен дамуына байланысты біртіндеп артады. Жаңа туылған нәрестеде өкпе икемді және салыстырмалы түрде үлкен. Дем алу кезінде олардың көлемі аздап, тек 10 - 15 мм-ге артады. Баланың денесін оттегімен қамтамасыз ету тыныс алу жиілігін арттыру арқылы жүзеге асады. Жас ұлғайған сайын тыныс алу жиілігінің төмендеуімен бірге өкпенің тыныс алу көлемі ұлғаяды. Жасы ұлғайған сайын MOD абсолютті мәні артады, бірақ салыстырмалы MOD (MOD дене салмағына қатынасы) төмендейді. Жаңа туылған нәрестелер мен өмірдің бірінші жылындағы балаларда ол ересектерге қарағанда екі есе үлкен. Бұл салыстырмалы тыныс алу көлемі бірдей балаларда тыныс алу жиілігі ересектерге қарағанда бірнеше есе көп болатындығына байланысты. Осыған байланысты балаларда 1 кг дене салмағына өкпе вентиляциясы жоғары (жаңа туған нәрестелерде 400 мл, 5-6 жаста 210, 7 жаста - 160, 8 - 10 жаста. – 150, 11 – 13 жас – 130 – 145, 14 жас – 125, ал 15 – 17 жас – 110). Осыған байланысты өсіп келе жатқан ағзаның O2-ге үлкен қажеттілігі қамтамасыз етіледі. Жас ұлғайған сайын кеуде және өкпенің өсуіне байланысты VC мәні артады. 5-6 жастағы балада 710-800 мл, 14-16 жаста 2500-2600 мл. 18 жастан 25 жасқа дейін өкпенің өмірлік сыйымдылығы максималды болады, ал 35-40 жастан кейін ол төмендейді. Өкпенің тіршілік сыйымдылығының мәні жасына, бойына, тыныс алу түріне, жынысына байланысты өзгереді (қыздар ұлдарға қарағанда 100-200 мл аз). Балаларда физикалық жұмыс кезінде тыныс алу ерекше түрде өзгереді. Жүктеме кезінде RR артады және TO дерлік өзгермейді. Мұндай тыныс алу үнемді емес және жұмыстың ұзақ мерзімді орындалуын қамтамасыз ете алмайды. Балаларда физикалық жұмыс кезінде өкпе вентиляциясы 2-7 есе, ал жоғары жүктемелерде (орта қашықтыққа жүгіру) 20 есеге жуық артады. Қыздарда максималды жұмысты орындау кезінде оттегінің шығыны ұлдарға қарағанда аз, әсіресе 8-9 жаста және 16-18 жаста.Осының барлығын әртүрлі жастағы балалармен дене еңбегімен және спортпен шұғылдану кезінде ескеру қажет. Дененің өсуі мен дамуымен өкпенің көлемі ұлғаяды. Өкпенің әсіресе қарқынды өсуі 12-16 жас аралығында байқалады. 9-10 жаста екі өкпенің салмағы 395 г, ал ересектерде 1000 г дерлік.Өкпенің өсуі негізінен санның ұлғаюына байланысты емес, алвеолалардың көлеміне байланысты болады. Жасы ұлғайған сайын өкпенің жалпы сыйымдылығы, яғни қалдық көлемі мен VC өзгереді, ал қалдық көлемі VC-дан азырақ өседі. Жас спортшылар абсолютті де, салыстырмалы түрде де жасына қарай өкпенің жалпы сыйымдылығының айтарлықтай жоғарылауын көрсетті. Жас жүзушілер мен велосипедшілерде ең жоғары VC бар, көбінесе 5 литрден асады. VC және тыныс алудың резервтік көлемінің ұлғаюы өкпенің едәуір желдетілуін және оттегіге деген сұраныстың қанағаттандырылуын тудырады. Ағзаның дамуымен тыныс алу режимі өзгереді: тыныс алу циклінің ұзақтығы, деммен жұту мен дем шығару арасындағы уақыт арақатынасы, тыныс алудың тереңдігі мен жиілігі. Кішкентай балалар жиі, жеткіліксіз тұрақты тыныс алу ырғағымен, таяз тереңдікпен, ингаляция мен дем шығару уақытының шамамен бірдей арақатынасымен және тыныс алудың қысқа үзілісімен сипатталады. Осыған ұқсас жас тәуелділігі O2 тұтынуына қатысты да көрінеді. Балаларда бұл көрсеткіштің абсолютті мәні төмен, ал салыстырмалы мәні ересектерге қарағанда жоғары. Тыныс алу қызметі де өкпенің максималды желдетуімен сипатталады. Ол жасына қарай артады. Жас спортшыларда өкпенің максималды вентиляциясы және тыныс алу резерві спортпен айналыспайтындарға қарағанда жоғары. Оның үстіне, айырмашылық спортпен айналысу тәжірибесіне тікелей байланысты. Балалардағы тыныс алу режимі ересектерге қарағанда тиімдірек. Организм дамыған сайын оттегінің жетіспеушілігіне бейімделу қабілеті өзгереді. Балалар мен жасөспірімдердің оттегі тапшылығы жағдайында тыныс алу және жұмыс істеу ересектерге қарағанда азырақ болады. Оларда қанның оттегімен қанығуы ересектерге қарағанда тезірек төмендейді, ал кешігуден кейін қандағы оттегінің әлі де жоғары мөлшерімен тыныс алу қалпына келеді. жүктеу/скачать 194,46 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2