Қаңлылардың тарихи-мәдени мұрасы
жүктеу/скачать 2,26 Mb.
|
Қаңлылардың тарихи-мәдени мұрасы
|
ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ Қаңлылардың тарихи-мәдени мұрасы Орындаған: Чилменбетова Д. БГК,1 курс Тексерген: Утеулиева Б. ҚАЗАН, 2022 Кіріспе мемлекеттің қалыптасу ХАЛЫҚТАРДЫҢ ҰЛЫ ҚОРНЫС АУДАРУЫ Б. з. б. II ғасырдың екінші жартысындағы «Халықтардың ұлы қоныс аударуы» деп аталып кеткен тарихи оқиғалардың нәтижесінде Орталық Азияда жаңа мемлекеттік бірлестіктер, соның ішінде Үйсін, Янцай, Қаңлы мемлекеттері қалыптасады. Соңғысы Қазақстан тарихында елеулі рөл атқарды. МЕМЛЕКЕТ АУМАҒЫ Мемлекеттің аумағы ұланбайтақ жерді: Ташкент жазирасы мен Сырдария, Жаңадария, Қуаңдария алабының ежелгі арналарын және Жетісудың онтүстік-батыс бөлігін қоса Оңтүстік Қазақстанды алып жатты. 02 03 МЕМЛЕКЕТ ШЕКАРАСЫ ТАРИХНАМАНЫҢ АУҚЫМДЫ БОЛҒАНЫНА ҚАРАМАСТАН, ҚАҢЛЫЛАРДЫҢ ЗЕРТТЕЛУІ ӘЛІ ДЕ ҚАНАҒАТТАНДЫРМАЙДЫ. БҰҒАН ЖАЗБАША ДЕРЕКТЕМЕЛЕРДІҢ МЕЙЛІНШЕ шектеулілігі себеп болды, оның үстіне деректер үздік-создық және қарама-қайшы, мұның езі мәселенің әркелкі түсіндірілуін туғызады. Мемлекеттің аумағы ұланбайтақ жерді: Ташкент жазирасы мен Сырдария, Жаңадария, Қуаңдария алабының ежелгі арналарын және Жетісудың онтүстік-батыс бөлігін қоса Оңтүстік Қазақстанды алып жатты 04 Мемлекет құрылымы ҚАҢЛЫЛАРДЫҢ АСТАНАСЫ – БИТЯНЬ. КЕЙБІР ЖАЗБА ДЕРЕКТЕРДЕ БҰЛ ҚАЛА ҚАЗІРГІ ТҮРКІСТАН МАҢЫНДА БОЛҒАН ДЕП КӨРСЕТЕДІ. АЛ ЕКІНШІ БІР ДЕРЕКТЕ ҚАЗІРГІ ТАРАЗҒА ЖАҚЫН ЖЕРДЕ БОЛҒАН ДЕП ЖАЗЫЛҒАН. 01 02 03 ҚАҢЛЫ ЕЛІН ХАН БИЛЕГЕН ЕЛДІ БАСҚАРУҒА ОНЫҢ ҮШ ОРЫНБАСАРЫ – УӘЗІРІ КӨМЕКТЕСКЕН. ҚАҢЛЫ ЕЛІ 5 ИЕЛІККЕ БӨЛІНІП, ӘР ИЕЛІКТІ КІШІ ХАНДАР БАСҚАРҒАН Басқару жүйесі 05 04 КІШІ ХАНДАРҒА БАҒЫНАТЫН РУ, ТАЙПАЛАРДЫ КӨСЕМДЕР БАСҚАРҒАН. КӨСЕМДЕРДІҢ ЛАУАЗЫМЫ МҰРАГЕРЛІК ЖОЛМЕН ӘКЕДЕН БАЛАҒА БЕРІЛГЕН. 06 АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ ЕСКЕРТКІШТЕРІ ҚОҢЫРТӨБЕДЕГІ ҚАҢЛЫ ОБАСЫНАН ТАБЫЛҒАН САСАНИЛІК БЕДЕРЛІ АСЫЛ ТАСТАР (Б. З. IV—V ҒҒ.): 1 — СЕРДОЛИК, 2-4 — ХАЛЦЕДОН. БІР КЕЗДЕРДЕ ҚАҢЛЫЛАР МЕКЕНДЕГЕН АУДАНДАРДАН АРХЕОЛОГТАР ҚОНЫСТАР МЕН ҚОРЫМДАР ТАПТЫ. БҰЛ ЕСКЕРТКІШТЕР ҚАУЫНШЫ, ОТЫРАР-ҚАРАТАУ, ЖЕТІАСАР АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ МӘДЕНИЕТТЕРІНЕ ЖАТҚЫЗЫЛДЫ. Біріншісі - Ташкент жазирасына, екіншісі - Сырдарияның орта ағысындағы Қаратау беткейлерінен Таласқа дейінгі аудандарға, үшіншісі - Қуаңдария мен Жаңадария аңғарына таралған. Қаңлы дәуіріндегі Орталық Азия аймақтарына салыстырмалы сипаттама берген кезде Сырдарияның сағасынан Ферғанаға дейінгі біртұтас мәдени-шаруашылық өңір айқындалады.Ол өңірге отырықшы егіншілік-малшылық экономика, іргелі архитектурасы мен қорғаныс кұбылыстары, қоныстанудың жетекші үлгісі ретіндегі аздап бекініс жасалған қоныстар, қолөнердің нашар дамуы, ақша айналысының шектеулілігі және басқа да белгілер тән болған25. Шардараға жақын жердегі Ақтөбе қонысы қауыншы мәдениетінің, ең жақсы зерттелген ескерткіші болып табылады. Ол Сырдарияның сол жақ жағалауына орналасқан. Қала орны үш жағынан дуалмен, ал Сырдария жағынан қазылған ормен қоршалған. Қала орнының орталығында орналасқан биіктігі 20 метрге жуық дөңгелек төбе (шоқы, оба) ерекше көрінеді. Төбе аумағында және Ақтөбе 2-нің басқа бөліктерінде қазба жұмыстары жүргізілді. МӘДЕНИЕТТЕРІ ЧИЛМЕНБЕТОВА ДАМЕЛИ 07 Ташкент маңындағы кен-ттерден табылған заттармен байланысты, оның бірі Қауын-шы қаласының атымен аталған. Бүл мәдениеттің тарихи түрғындарының өмір сүрген кезеңдері б.з.б. III ғасырмен б.з. I ғасыр арасы
Сырдарияның орталық ағысы, Отырар аймағы мен Қаратаудың солтүстік және күнгей бетіндегі ескерткіштер жатады. Жазба деректер бүл жерлердегі қаңлы тайпаларының негізгі өсіп- өнген, этникалық ата-мекені болғанын көрсетеді. Сондықтан да Қазақстан ғалымдары Отырар, Қаратау мәдениетінің та-рихи ескерткіштерін тереңірек зерттеуге ерекше назар аударған 3. ОТЫРАР-ҚАРАТАУ Сырдарияның төменгі ағысындағы және Арал бойындағы қаңлы тайпаларының тарихи ескерткіштері жатады. Бүлардың қатарына - Алтынсар, Томпақасар, Бидайықасар, Үңгірліасар, Жетісар қалашықтары кіреді. Мүндағы табылған заттар б.з. І мың жылдығының алғашқы жартысында өмір сүрген қаңлы тайпаларының тарихы туралы мәлімет береді. 2. ЖЕТІАСАР ЧИЛМЕНБЕТОВА ДАМЕЛИ КӨК МАРДАН ҚАЛАШЫҒЫНЫҢ ОРНЫ Арыстың сол жағалауында 100 шаршы шақырым аумақта 20 шақты төбе жатыр. Соның бірі – Көк-Мардан қаласының орны. Бұл жерден табылған үй балшықтан соғылып, пешпен жылытылған. Үйдің екінші бөлмесі – қоймада құмандар және тары, күріш, бидай, арпа, асбұршақ сақталған балшық кеспектер орналасқан. Ошақ қасынан дәнүккіштер мен диірмен табылды. 08 жүктеу/скачать 2,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|