Амангелді қҰсайынұлы қҰсайынов атындағы еуразия гуманитарлық институты кафедра «Шетел тілі: екі шетел тілі» реферат тақырыбы: Жартасқа сурет салу өнері – петроглифтер
жүктеу/скачать 26,57 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырыбы: Жартасқа сурет салу өнері – петроглифтер (Мыңшұңқыр, Өлеңті, Еңбек, Тесіктас, Шатыртас, Ақбидайық, Ақбауыр, Баянжүрек). Орындаған: ШТ 22-01 тобының студенті Шаяхметова Динара
- Тексерген: Шокатова Айсулу Кажымукановна Астана 2023
|
АМАНГЕЛДІ ҚҰСАЙЫНҰЛЫ ҚҰСАЙЫНОВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ ГУМАНИТАРЛЫҚ ИНСТИТУТЫ Кафедра «Шетел тілі: екі шетел тілі» РЕФЕРАТ Тақырыбы: Жартасқа сурет салу өнері – петроглифтер (Мыңшұңқыр, Өлеңті, Еңбек, Тесіктас, Шатыртас, Ақбидайық, Ақбауыр, Баянжүрек). Орындаған: ШТ 22-01 тобының студенті Шаяхметова Динара Тексерген: Шокатова Айсулу Кажымукановна Астана 2023 Адамның ойлауының дамуы оның өзі және табиғат туралы түсініктерінің күрделенуіне, діни дүниетанымның пайда болуына әкелді. Қола дәуіріндегі тайпалардың діни нанымдары мен культтері туралы, сондай-ақ ежелгі адамдардың өнері туралы ерекше маңызды мәліметтерді жартастағы суреттер – петроглифтер береді. Петроглифтер адамның рухани мәдениеті, дүниетанымы туралы ең құнды ақпарат көзі болып табылады. Қола дәуірінде ерекше діни ғибадатханалардың тастарында қоршаған әлем туралы идеяларды бейнелейтін суреттер пайда болды. Қазақстан жартастағы суреттердің саны мен алуан түрлілігі жағынан ең бай жерлердің бірі. Тамғалы, Ешкіөлмес, Қаратау, Маймақ, Тарбағатай, Бөкентау суреттері мәдениет игілігіне айналды. Жартастағы суреттердің ең көп жинақталған жері Жетісу өңірі – Таңбалы трактісі. Көне заман суретшілерінің ашық аспан астында галереялар жасауы, ата-бабаларымыздың бізге қалдырған мұрасы – көне заман жайында дерек беретін жәдігер. Қола дәуірінде, ертедегі көшпенділер заманында ежелгі тайпалардың мифологиялық сюжеттері мен аңыз әңгімелерінің негізінде жасалған көп пішінді композициялар пайда болған. Орта ғасырлардағы жартасқа сурет салу өнері бұрынғы қалыптасқан дәстүрде дамыды. Бұл заман суреттерін көне петроглифтердің үстіне салу мұнда жиі кездеседі. Кейбір орта ғасырлық петроглифтердің жанында жазулар да бар. Кейінірек қазақтар өмірінің этнографиялық сюжеттерін бейнелейтін петроглифтер пайда болды. Жартастағы суреттерден ертедегі темірқорытушылардың, көшпелі керуеншілердің, малшылардың өмірінен деректер беретін сызбаларды көруге болады. Түйелі керуендер мен салт аттылар топтары бейнеленген петроглифтердің сюжеттері қазақтардың Желмая жайлы көне аңызымен үндеседі. Қола дәуірінің петроглифтері діни нанымдарды, аңшылық сахналарын, тұрмыстық, әдет-ғұрыптық сюжеттерді бейнеледі. Суретшілер нүктелі әдіспен қашап, бояу, сызу арқылы көшпелі тұрмысты, шабандоздарды, жабайы аңдардың бейнелерін – құлан, барыс, бұқа-тұр, қасқыр, жабайы жылқы тағы басқаларды анықтап көрсеткен. Жануарлар жанды қимыл үстінде көрсетілген. Ертедегі шеберлер қос өркешті түйенің тәкаппар келбетін, тұлпарлардың сымдай сымбатын, бұғы мен киіктің әсемдігін, барыстың серіппеше атылуға әзір тұлғасын көрсете алған. Петроглифтерде мифологиялық сюжеттер, діни-нанымдар, әдет-ғұрып сахналары – «Көкке табыну», «Құрбандық шалу салты», «Көк Тәңірге жол тарту» көріністері бейнеленген. Сондықтан да, қажылыққа барып тәу етушілер мен мистиканы әр түрлі жақтаушылар мұнда жиі келеді. Қазақстанда 200-ден астам жартас суреттерінің шоғырланған орын-дары белгілі болып отыр. Солардың ішінде жан-жақты зерттеліп, ғылыми айналымға түскендері: Мыңшұңқыр, Өлеңті, Еңбек, Тесіктас, Шатыртас, Ақбидайық, Ақбауыр, Баянжүрек болып табылады. Ақбауыр Бірінші Ақбауыр петроглифтері туралы айтсақ, бұл жер Шығыс Қазақстан жерінде Ақбауыр үнгірінің қабырғаларына салынған, олар қызыл күрең түсті жоса мен салынғаны анықталды, бұл жерде құрбандық шалынып, неше түрлі ырым-жоралғылар жасалған және де осы көріністерді тасқа салып көрсеткен. Жартастағы суреттер салынған үңгір Өскемен қаласынан оңтүстікке қарай 28 км. жерде, Шығыс Қазақстан облысы Бестерек ауылынан солтүстікке қарай 4,5 км жерде, Ұранқай өзенінің оң жағалауында, шағын алқапта орналасқан. 1997-1998 ж. Үңгірді Л.-С.Марсадолов бастаған археология және астрономия мамандары тобы зерттеді. (Санкт-Петербург). 2008 жылы Ақбару алқабы мен үңгір суреттерін Рогожинский А.Е зерттеді. Екі нысандағы петроглифтер стилі мен техникасы жағынан ұқсас және соңғы қола мен ерте темір дәуірлеріне (б.з.б. 2-ші мыңжылдықтың соңы – 1-мыңжылдық) жатады. Барлық фигуралар (80-ге жуық) қызыл-қоңыр түске боялған және бір-біріне ұқсас, сызықты өрнекті, қарапайым пішіндері мен біркелкі композициялары бар, олардың бір мезгілде екенін көрсетеді. Қабырға суреттері негізінен шатырдың тегіс бетін толтырады, үлкен қабықшаға ұқсайды, оларда ең ақпаратты сызбалар бар: кіреберіске қараған сырығы бар екі доңғалақты арба, ешкі және екі-үш адам, сонымен қатар қарапайым шатырларға ұқсайтын белгілер. Алдында гауһар тәрізді белгі төрт секторға бөлінген, әрқайсысында орталық нүкте адам фигурасының жанында орналасқан; осы белгінің шыңдарынан екі түзу шығады. Басқа картиналарда тұлпарлар мен сызылған үшбұрышты пішіндер, сондай-ақ кейбір кескіндерді байланыстыратын сызықтар көрсетілген. Композицияның жиектері крест тәрізді фигуралармен жиектеледі. Археологтар Ақбауыр арбасының бейнесін біздің дәуірімізге дейінгі III-ші ғасырдың соңы - II-ші ғасырдың басына жатқызады. Қалай болғанда да, Ақбауыр вагоны Қазақстан мен Орталық Азиядағы доңғалақты вагонның ең көне бейнесі болып саналады. жүктеу/скачать 26,57 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|