Аристотель



Дата17.11.2022
өлшемі125,82 Kb.
#50760

Аристотель

Бердимурат Айсулу

Философия саласына қадам басу жолы:

  • Философия саласына қадам басу жолы
  • Ол материализм мен идеализмнің аралығында екіұдай бағыт ұстанғанымен, оның философиясында
  • материалистік сарын басым болды. Жалпы Аристотель философиясы антик алық ой жетістіктерін
  • түбегейлі саралаған әмбебап жүйе болып есептелінеді.
  • Аристотель грек колониясы, Фракия жағалауындағы Стагир қаласында дүниеге келді. Оның әкесі
  • Никомах Македония патшасы Аминтаның сарай емшісі еді. 367 жылы Аристотель Афинаға
  • барып,Платонға шәкірт болады.
  • 343 жылы оны Македонияның патшасы Филипп баласы Александрдың тәрбиешісі етіп тағайындады.
  • Ал, Александрдың өзі патша болып таққа отырғаннан кейін, Аристотель Стагирге қайтып келеді .
  • 335 жылы Афинаға барып бір жола тұрақтап қалады.
  • Осы кезеңде Аристотельдің ой жүйесінде Платон философиясына қарсы бағытталған негізгі
  • қағидалар қалыптаса бастаған еді. Ол Афинада өзінің мектебін атты, ол Ликей немесе
  • перипатетиктер ("қыдырып жүріп сұхбаттасу" деген мағынаны білдіреді) мектебі деп аталды.
  • ғұмырының аяғына дейін осы философиялық мектепті көркейтуге күшін салған Аристотель оз
  • Отанында көз жұмды. Себебі, антимакедониялық саяси және "дінбұзар" деген айыптың тағылу қауіпі
  • туғанда ол Отанына қайтып келуге мәжбүр болған-ды. Аристотель Афинада еш азаматтық хұқы жоқ
  • метэктік (шетелдік) жағдайда тұрған. Өзінің саяси көзқарасы тұрғысынан Аристотель Афина
  • демократиясын жақтаушылардың қатарында бола алмады.

Аристотель философиясы:

  • • 1. Теориялық сала - болмыс туралы ілімі, дүниенің түпнегіздері туралы
  • пайымдаулар.
  • • 2. Практикалық сала — адамдардың іс –әрекеті туралы тұжырымдар.
  • • 3. Ақындық сала - көркемөнер, поэзияға көзқарастары.

Тіршіліктің төрт себебі:

  • • Біріншісі — болмыстың мәні — ол нақтылы заттардың қандай
  • болғандығын айқындайды (кескіндік форма) себеп;
  • • Екіншісі — Материя және бастауыш (субстрат) — заттардың пайда болу
  • және шығу тегі (материалдық себеп);
  • • Үшіншісі - Қозғалыс себебі, қозғалыс бастауы;
  • • Төртіншісі — Мақсаттық себеп.

Қозғалыстың төрт негізі:

  • • 1. Сапалық (өзгеріс);
  • • 2. Сандық (көбею немесе азаю);
  • • 3. Орын ауыстыру (кеңістіктегі қозғалыс);
  • • 4. Алғашқы түрдің қосындысы (пайда болу және жойылу).

  • • Өзінің ілімін Аристотель мәнділікті болмыс деп қарастырудан
  • бастайды да, оны сол болмыстың өзіне тән категориялары арқылы
  • түсіндіруге тырысады, (түр-форма, мән, сапа, сан, материя, қозғалыс,
  • уақыт, т.б.). Аристотельдің пікірінше, адамдар «қоғамдық
  • жануарлар». Отбасының, қоғамның табиғи дамуының арқасында
  • мемлекет пайда болады. Мемлекеттің табиғаттан айырмашылығы,
  • онда көптеген әлеуметтік, т.б. қатынастардың өріс алғандығы.

Мемлекет туралы:

  • Оның пікірінше, мемлекеттің пайда болуына,ең алдымен, адамдардың
  • бірігіп жұмыс құрып, өзара қатынас жасауға ұмтылуы себеп болды. Яғни
  • Аристотель мемлекеттің шығуын табиғи дамудың нәтижесі деп түсінеді.
  • Ол адамдардың басқа хайуанаттардан айырмашылығы – ой еңбегімен
  • шұғылдануында деп тұжырымдайда. Саяси іс-әрекетке ерекше мән
  • беріп, саясаттан тысқары қалған адамдар адамшылығынан айырылып,
  • тағы айуандарға ұқсап кетеді, - дейді.

Саясатта:

  • “Мейірбандық пен зұлымдық, әділеттілік пен әділетсіздік, т.б. отбасы мен
  • мемлекеттің негізін қалайтын ұғымдарды сезім тұрғысынан қабылдау адамның ғана
  • қолынан келеді”. Философ адамгершіліктің көзі енжарлық пен дәрменсіздікте емес,
  • керісінше белсенделік пен жасампаздық деп дұрыс түсінеді. Адамның әділетті,
  • жігерлі болуы оның игілікті ісімен тығыз байланысты.
  • Александр Македонский Аристотель шәкірті болғандықтан, оған патша тағына
  • отырғаннан кейін Александр Аристотельге ескерткіш орнатып, былай деп жазыпты:
  • “Бұл ескерткішті Никомаха ұлы, данышпан, құдіретті Аристогтельге қойған
  • Александр”. Кезінде ол Платонды өмірден идеяны жоғары қойғаны, нақты өмір оның
  • көлеңкесі дегені үшін қатты сынға алды. Бірақ, Аристотель түр мен мазмұн
  • арақатынасын зерттеп, алғашқыны түрге берген. Мәселен, кірпіш – түр, ал сол
  • кірпіштің негізі болып, қалыпқа құйылған материал (батпақ) – материя, яғни мазмұн
  • деп қарады. Ол формальды логиканың Аристотель ашқан 1.Дәлме-дәлдік; 2.
  • қайшылық; 3. жоққа шығару заңдары.

««Назарыңызға рахмет!!»»



Достарыңызбен бөлісу:




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет