«Қаржы» кафедрасы

«Қаржы» кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Фирмалардың стратегиялық жоспары»

Орындаған: Ф-3 жедел тобының студенті Бағдатова А.Ж.

Тексерген: Аға оқытушы: Абуова Ж.Ұ.

Орал қаласы 2014 жыл

Мазмұны

1.Кәсіпорынның қаржылық стратегиясының теориялық аспектілері ....................5

1.1 Кәсіпорынның қаржылық стратегиясының экономикалық мәні мен мақсаты .......5-10

1.2 Қаржылық стратегияның түрлері мен негізгі қағидалары .........................11-13

1.3 Қаржылық стратегияның қалыптастыру кезеңдері мен механизмі ...........13-15

2. «Восток Молоко» коорпорациясының қаржылық жағдайын талдау ................16

2.1 «Восток Молоко» коорпорациясының баланс құрамы мен құрылымын талдау......15-20

2.2 Коорпорацияның қаржылық тұрақтылығы мен өтімділігін талдау............20-22

3. «Восток Молоко» коорпорациясының қаржылық стратегиясын жетілдіру......23

3.1 «Восток Молоко» коорпорациясының қаржылық стратегия матрицасын қолдану.....23-27

3.2 «Восток Молоко» коорпорациясының қаржылық стратегиясын оңтайландыру....27-35

Қорытынды........36-37

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі .....38

Кіріспе

Ішкі факторлар кәсіпорынның өзінің жұмысын ұйымдастыруына байланысты болады, ал сыртқы факторлар кәсіпорын еркіне бағынышты емес. Кәсіпорынның тұрақтылығы ең бірінші өндіріс шығындарымен үздіксіз байланысқан өндірілген өнім мен көрсетілген қызметтің құрамы мен құрылымына тәуелді. Сондай-ақ, тұрақты және айнымалы шығындар арасындағы қатынас маңызды болып табылады.

Сыртқы факторларға шаруашылық жүргізудің экономикалық жағдайының әсері, қоғамдағы үстемдік етуші техника мен технология, төлеу қабілеті бар сұраныс және тұтынушылар табысының деңгейі, ҚР үкіметінің салық және несие саясаты, кәсіпорынның қызметін бақылау жөніндегі заң актілері, сыртқы экономикалық байланыс және т.б. жатады.

Қаржы стратегиясы – бұл кәсіпорынды ақша қаражаттарымен қамтамасыз етудегі іс-қимылдың бас жоспары. Ол нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорынның шаруашылық қызметті жүргізуде қаржылық тұрақтылықпен қамтамасыз ететін мақсаттарды шешу, қаржының құралуының және жоспарлануының теориялық сұрақтарымен практикасын қамтиды.

Қаржы стратегиясы нарықтық қатынастар жағдайында шаруашылық жүргізудің объективті заңдылықтарын зерттейді, жаңа жағдайда қиындықтан шығудың әдістері мен түрлерін өңдейді.

Кәсіпорынның қаржылық стратегиясы мыналарды қамтиды:

• 
  Қаржы жағдайына талдау;
  
• 
  Негізгі және айналым қорларының тиімділігін арттыру;
  
• 
  Табысты бөлу;
  
• 
  Салық және баға саясаты;
  
• 
  Бағалы қағаздар аясындағы саясат.
  

Стратегияны іске асырғанда бас және ағымдық қаржылық стратегияны, бас стратегиялық мақсаттардың орындалу стратегиясын ажырату қолға алынған. Бас қаржылық стратегияны кәсіпорынның қызметін, бюджеттің барлық деңгейімен қарым-қатынасын, кәсіпорын табысының құрылуын және қолданылуын, қажетті көлемі мен олардың бір жылға қаржыландыру көздерін анықтайды.

Экономикалық тұрақсыздық жағдайында қаржы ресурстарының өтімділігін, қаржының және ішкі резервтердің шығындарын бақылауда айға және кварталға қаржы стратегиясы өңделеді, ал өте қажеттілік жағдайда қысқа мерзімге жасалады.

Ағымдық қаржылық стратегияның бас жоспардан айырашылығы барлық жалпы табысты, қаржының түсуін және барлық жалпы табысты, қаржының түсуін және барлық жалпы шығындарды, бюджет алдындағы міндеттемелерді қамтиды. Қаржының бас стратегиялық міндеті бұл кәсіпорынды қажетті және жеткілікті ақша ресурстарымен қамтамасыз ету.

Кәсіпорын капиталын тиімді пайдалануға, айналым құралдарға қажеттілігін анықтауға, табысты дұрыс бөлу және пайдалануға, өнімнің өзіндік құнын максималды төмендетуге, ішкі қаржыларды мобилизациялауға, ақша кірістерінің жеткіліктігіне қаржылық стратегия ерекше көңіл бөледі.

Қаржылық стратегия төлемсіздік тәуекелдігімен, құнсызданудың өсуімен және басқа да форс-мажорлы жағдайлармен өңделді.

Қаржылық стратегия өткізуді бақылау табыстың түсуін тексеруді қамтамасыз етеді. Жақсы жолға қойылған қаржылық бақылау ішкі резервтерді анықтауға, шаруашылық рентабельділігін көрсетуге, ақша қаражаттарының қорын кеңейтуге көмектеседі.

Курстық жұмыстың мақсаты: «Восток молоко» корпорациясының ағымдағы қаржылық стратегиясын зерттеу және оны жетілдіру жолдарын қарастыру.

1. 
   Кәсіпорынның қаржылық стратегиясының теориясының аспектілері
   
   1. 
      Кәсіпорынның қаржылық стратегиясының экономикалық мәні мен мақсаты.
      

А.А. Томпсон, А.Дж. Стриклендтің көзқарасы бойынша, стратегия – ұйымның мақсатқа жетуін қамтамасыз ететін басқарушылық іс-шаралардың барлық жиынтығын көрсетеді. Кәсіпорынның стратегисы жоспарланған және жағдайларға байланысты біршама өзгеріп отырады.

С.Д. Ильенкова стратегияны – шешім қабылдау процесі ретінде анықталады деп өарастырады, яғни кәсіпорынның өмірлік циклін нығайту мен бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында іс-шаралардың кешенді байланыстағы қызметі мен қойылған мақсаттарға жетудің кешенді жан-жақты жоспарлау.

О.С. Виханский мен А.И.Ноумов стратегия – бұл кәсіпорынның даму бағытын, қызмет ету саласы мен формасын, ұйымның ішкі байланыстар жүйесін, сонымен қатар қоршаған ортадағы кәсіпорынның орнын сапалы анықтайтын ұзақ мерзімді жоспарлау. Біз О.С.Виханский мен А.И.Ноумовтың берген анықтамасымен келісеміз, себебі стратегия ұғымына берген анықтамасы дәл және оның мәнін толық ашады деп санаймыз.

Кәсіпорынның қаржылық стратегиясын қазіргі таңда қалыптастыру басқарудың жаңа консепциясының методологиялық принциптерінің бірі – «стратегиялық басқару» - АҚШ пен Батыс Еуропаның көптеген мемлекеттерінде бұл ұғым 70-ші жылдардың басында елсенді түрде енгізіле бастады. Стратегиялық басқару стратегиялық жоспарлаудың методологиялық дамуы негізінде қалыптасты және ол стратегиялық басқарудың негізін құрайды. Бірақ И.А.Бланктың айтуы бойынша бойынша, стратегиялық жоспарлаудың басқа да ұзақ мерзімді жоспарлаудан ерекшелігі ол дамудың қалыптасқан тенденциясын ғана ескермейді, сонымен қатар мүмкіндіктер жүйесі мен кәсіпорын дамуының қауіптілігін, күтпеген жағдайлардың туындауын, алдағы кезеңде қалыптасқан тенденцияны өзгерте алу болып табылады.

Стратегиялық мақсаттары үшін кәсіпорынның стратегиялық дамуының деңгейлері бойынша дифференцияланған түрлері маңызды болып табылады. Осы басқару жүйеде И.А.Бланк стратегиясының негізгі үш түрін көрсетеді: корпоративтік стратегия, функционалды стратегия (маркетингтік, өндірістік, қаржылық, инновациялық) және жеке шаруашылық бірлік стратегиясы (бизнес-бірлік). И.А. Бланкқа қарағанда А.А.Томпсон, А.Дж.Стрикленд корпоративтік, іскерлік, функционалдық және оперативтік стратегиялар деп көрсетеді.

Жоғарыда аталғандарға қарасақ, қаржылық стратегия фуекционалдық стратегияның бір түрі болып табылады және ол кәсіпорынның қаржылық қатынастары мен қаржылық қызметтерінің дамуының негізгі бағыттарын қамтиды. Біздің ойымызша, кәсіпорынның функционалды стратегия жүйесінде қаржылық стратегия маңызды орын алады. Бұл фуекционалдық стратегияның маңыздылығы кәсіпорынның барлық қызметінің экономикалық көрсеткіштер жүйесі қаржы арқылы көрсетіледі, функционалдық мәселелердің балансталуы мен кәсіпорынның негізгі мақсатарына жетуге бағынышты болуында. Бір жағынан, қаржы – бұл басқада функционалды стратегияны қалыптастырудың қайнар көзі, яғни қаржылық ресурстар кәсіпорын қызмет бағыты мен шектеуші көлемі болып табылады.

Ортаны талдау стратегиялық менеджмент соңғы процесі болып табылады, себебі ол кәсіпорынның миссия мен мақсатын анықтау үшін де, стратегияны таңдауға да базаны қамтамасыз етеді. И.А.Бланк пен А.И.Ноумов, Н.Н.Турусова ұйымның өмір сүру ортасы екіге бөлінеді: сыртқы (макроортамен негізгі қызмет ету ортасы) мен ішкі орта. Макроорта экономикаға әсерін зерттейді, құқықтық тексеру мен басқару, саяси процестер, табиғи орта мен ресурстар, әлеуметтік және қоғамның мәдени құраушысы, ғылыми-техникалық және қоғамның техникалық дамуы және т.б. Негізгі қызмет ету ортасын талдау келесі негізгі компоненттерден тұрады: сатып алушылар, жеткізушілер, бәсекелестер, еңбек нарығының күші. Ішкі ортаны талдау фирманың кадрларына, олардың квалификациясы, басқаруды ұйымдастыру, өндірістік, қаржы, маркетинг, ұйымдастырушылық мәдениетіне көңіл бөледі.

Стратегиялық қаржылық талдаудың мақсаты – қаржылық стратегияны қалыптастыру негізі. И.А.Бланк келесі әдістерді анықтайды: SWOT- талдау, PEST –талдау, SNW-талдау, қоржындық талдау, салыстырмалы қаржылық талдау, қаржылық коэффициентерден талдау, Дюпон моделін интегралды талдау, эксперттік талдау.

Қоржындық талдау мақсатында А.Н.Петров , А.А.Томпсон мен А.Дж. Стрикленд, С.Д.Ильенкова Ботонск консультациялық топ матрицасын қолдануды ұсынады. Альтернативалық матрица негізінде А.Н. Петров «саланың қызығушылығы/басекелестердің позициясы» матрицасы, өмірлік цикл матрицасы, С.Д.Ильенков –«өнім/нарық» матрицасы.

Ішкі ортаны бағалау үшін, яғни оның қаржылық жағдайын факторлық әдіс арқылы З.А. Круш рен Л.В.Лущикова, Д. Уилюмстын формуласын, Альтманның екі факторлы немесе бес факторлы моделін, козффиценттік әдіс- У.Бивер формуласы, баланс құрылымын коэффициенттік таодау, кәсіпорынның қаржылық саясатын шығару бойынша методологиялық ұсыныстар мен сәйкес интегралдық баға арқылы қолдануды ұсынады. Сонымен қата, З.А. Круш пен Л.В.Лушикова матрицалық әдісті көрсетеді және Ж.Форшон мен И.Романемен шығарылған қаржылық стратегия матрицасына кеп көңіл бқлінген. Бұл матрица Е.С.Стояновамен толықтай сипатталған.

Біздің ойымызша, ешбір кәсіпорын бәсекелестік ортада тиімді жұмыс істей алмайды,егер оның нақты орментациясы бағыты болмаса.

Соған байланысты,басқарудың ортаны талдаудың басқа да маңызды мәселелердің бірі ұйымның миссиясы мен мақсатын анықтау болып табылады.

С.Кузнецов бойынша миссияны анықтау кәсіпорынның қызметінің функционалдығының негізгі идеясын анықтайды, сонымен қатар кәсіпорынның бөлімшелернің алдына нақты мақсаттарды қою.

И.П.Кислицын бойынша миссия дегеніміз-бұл кәсіпорынның болашақта қандай болу кепек екенін көру дегенді білдіреді.

О.С.Виханский мен А.И.Наумов миссия дегеіміз-кең мағынада ұйымның өмір сүруі,тар мағынада ұйымның не үшін және қандай мақсатта құрылғанын,яғни миссия бұл ұйымның өмір сүруі қажеттілігін көрсетеді және оның өзге ұйымдардан айырмашылығын көрсетеді деп санайды.Біз О.С.Виханский мен А.И.Наумовтың ойымен келісеміз,бұл ұғымның нақты және түсінікті мағынасын көрсетеді.

Қаржыық стратегияны шығаруда кәсіпорынның тиімді әдістерін қолдану (кәсіпорының қаржылық-экономикалық қызмет саласында көріну мүмкін шындыққа жанасатын тенденциялар) қажет. Ірі кәсіпорындарда тиімді қаржылық стратегияны құрастыруда ескерту қажет ететін негізгі макро және микроорта факторын анықтауға мүмкіндік береді. Кәсіпорынның қаржылық стратегиясы үлгілеу келесі негізгі өткізу принципі арқылы жүзеге асады.

-кәсіпорынның тұрақты дамуы үшін қабылданған стратегиясының жүзеге асуымен байланысты;

-қазіргі таңдағы теориялық үлгіге негізделу;

-кәсіпорынның ұйымдастырушылық құрылымын есептеу мен оларда болатын өзгерісті болжау;

-стратегияны құрудың көп нұсқалы.

Қаржылық стратегияны қалыптастырудың жалпы схемасы, келесі кезеңдерден тұрады:

-ашық жүйе ретін кәсіпорынды сипаттау;

-стратегиялық мақсатты шығару;

-стратегиялық нұсқаларды шығару;

-нұсқаларды таңдау критерилерін анықтау;

-қаржылық стратегияның нұсқаларын таңдауды нақтыландыру;

-қаржылық стратегияны өңдеу, оны қабылдау мен жүзеге асыруға дейін жеткізу;

-стратегияны жүзеге асырудың ұйымдастыруын бақылау.

Кәсіпорынның барлық қаржылық қызметін қамтып, яғни:айналым және негізгі құралдарды оптимизациялау,Инвестициялық саясат пен ақшалай есептеу,қаржылық стратегия нарықтық қатынастардың обьективті заңдылықтарын зерттейді,жаңа жағдайларға бейімделіп дамудың жаңа формаларын шығарады.

Қаржылық стратегия қаржылық ресурстарды қалыптастыру тәжірибесі мен әдістерін өзіне қамтиды,қаржылық ресурстарды жоспарлау мен кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын қамтамассыз етеді. Кәсіпорынның

Жан-жақты қаржылық мүмкіндіктерін ескертіп, сыртқы және ішкі факторларға обьективті баға беріп, нарықта қалыптасқан жағдайларға байланысты қаржылық стратегия кәсіпорынның қаржылық-экономикалық мүмкіндіктердің сәйкестендіру мүмкіндігін қамтамасыз етеді,қаржылыұ стратегия ұзақ мерзімді қаржылық қызметі анықтайды және оның жүзеге асуының тиімділігін талдауды көздейді. Қаржылық стратегияның мақсаттары кәсіпорынның нарықтық бағасы мен табысының максималды бағытталуы мен экономикалық дамудың жалпы стратегияға бағынышты болуы керек.

Қаржылық стратегия кәсіпорынның қаржылық саясатын келесі негігі қаржылық қызмет бағыты бойынша анықталады;

-салықтық саясат

-бағалық саясат

-амортизациялық саясат

-дивиденттік саясат

-инвестициялық саясат

Қаржылық стратегияны қалыптастыру процесіне ішкі ресурстарды мобилизациялау, өнімнің өзіндік құнын төмендету, табысты бөлу мен қалыптастыру,капиталды тиімді қолдану және т.б. өндірістік өнімнің бәсекеге қабілеттілігіне ерекше көңіл бөлінген.

Қаржылық стратегияны қалыптастырудағы басты назар тәуекел факторын есептеу болып табылады. Қаржылық стратегия төлем қабілетсіздік тәуекелі, инфляциялық өзгерістер, қаржы нарығының тәуекелдерін ескеріп отырады.

Экономикалық даму стратегиясы негізгі мақсаттары мен құралдарының оларға жетудің жиынтығы болып табылады.Стратегиялық жоспарлау болашақ мүмкіндіктерді бірыңғай болжау әдісі, мақсатты қызмет бағытын анықтауға көмектеседі.Параметрлердің ағымдағы мәнін талдау мен оларды болжау, ресурстар мен назарды жинақтауда приоритеттік бағыт-стратегиялық фокусты қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Кәсіпорынның приоритетік сферасы шектеулі болуы керек, себебі бір кезекте бірнеше стратегиялық мақсаттарды жүзеге асыру мүмкін емес.

Стратегиялық жоспарлаудың негігі принципі- жоспарлаудың көп нұсқалық есептеулер болып табылады. Қажетті стратегиялық мақсаттар мен ағымдағы жағдайлардың аралығындағы сәйкессіздік мақсақа жетудің көптеген жолдарымен анықталады. Тәуекелдер кен сыртқы ортаның дамуының анықталмағандығын ескере отырып бірегей даму стратегиясын мүмкін емес.

Кешенді стратегиялық құрастыру үлкен мәнге ие,себебі әр түрлі альтернативті нұсқа қаражаттың көптеген сұрақтардың талдауын қарастырады,ресурстары мен ұйымдастырушылық қамтамассыз ету, сандық және уақыттық келісімдер мен анықтау. Стратегияны жүзеге асыру тұрақтылығын кепілдендіретін нақты мақсатқа жету үшін ресурстарды бөлу, бірақта маневірлік мүмкіндікті шектейді.

Қаржылық стратегия- кәсіпорының бас жоспары, кәсіпорының қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етуді жоспарлау мен қаражаттарды қалыптастыруды қамтиды және келесілерден тұрады:

-жоспарлау,есеп,талдау және қаржылық жағдайды бақылау;

-айналым қаражаттары мен негізгі құралдарды оптимизациялау, табысты бөлу.

Кәсіпорынның қаржылық стратегиясы келесілерді қамтиды:

• 
  Қаржылық ресурстарды тиімді қолдану мен қалыптастыру;
  
• 
  Инвестициялар мен шоғырландырылған қаржылық ресурстардың тиімді бағыттарын анықтау;
  
• 
  Кәсіпорынның материалдық мүмкіндіктері мен экономикалық жағдайын қаржылық қызметіне сәйкестігі;
  
• 
  Бәсекелестіктердің үстемдігіне жету маневрлігі мен қаржылық қызмет бағыттарын дұрыс таңдау, бәсекелестіктердің жағдайынан негізгі қауіпті анықау;
  
• 
  Стратегиялық резервтерді дайындау мен құру;
  
• 
  Мақсатқа кезең бойынша жету.
  

• 
  Қаржылық мүмкіндіктерді тиімді қолдану әдістерін анықтау;
  
• 
  Үшінші тұлғалар мен перспективалы қаржылық қарым-қатынасын анықтау;
  
• 
  Инвестициялық және операциялық қызметті қаржылық қамтамасыз ету;
  
• 
  Ықтимал бәсекелестердің экономикалық және қаржылық мүмкіндіктерін зерттеу, қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету бойынша іс-шаралар жүргізу.
  

• 
  Қаржылық басқару – қаржылық талдау, бюджеттеу, қаржылық бақылау;
  
• 
  Қаржылық қызмет нарығы – факторинг, сақтандыру, лизинг.
  

2. 
   Қаржылық стратегияның түрлері мен негізгі қағидалары.
   

Қаржылық стратегияның экономикалық мәні қаржы саласында іскерлік қарым-қатынастарды жүзеге асыру барысында өзара байланыста кәсіпорынның қаржылық қарым-қатынастағы экономикалық субъектілер мен мемлекеттік органдарымен шарттасқан.

Қаржылық тратегияның түрлері: бас қаржылық стратегия, жедел қаржылық стратегия және жеке стратегиялық мәселелер.

• 
  Бас қаржылық стратегия – кәсіпорынның қызметін анықтайды. Мысалы, барлық бюджет деңгейлерімен ара – қатынасы, кәсіпорынның табысын қолдану мен қалыптастыру, қаржылық стратегияның қажеттілігі мен оны бір жылға қалыптастыру стратегиясын айтады.
  
• 
  Жедел қаржылық стратегия – қаржылық ресурстармен маневрлеудің ағымдағы стратегиясы, яғни қазіргі экономикалық тұрақсыздық жағдайлардың ішкі резервтерді мобилизациялау мен шығындарды бақылау стратегиясы, айға, тоқсанға құрастырылады.
  

• 
  кредиттік операциялар бойынша түсімдер, бағалы қағаздардан түскен табыс;
  
• 
  жалпы шығындар: жеткізушілер мер мердігерлермен есеп айырысу, еңбекақы, бюджеттің барлық деңгейлері мен банктердің алдындағы міндеттемелерін өтеу.
  

Негізгі стратегиялық мақсаттарды жүзеге асыруды қамтамасыз етуге бағытталған жеке мақсаттарға жетуде қаржылық операциялардың тиімді қолданумен байланысты.

Қаржылық стратеияның мақсаты мен мәселелері: қаржының негізгі стратегиялық мақсаты кәсіпорынды қажетті қаржылық ресурстармен қамтамасыз ету болып табылады.

Негізгі стратегиялық мақсатқа сәйкес кәсіпорынның қаржылық стратегиясы келесілерді қамтиды:

- қаржылық ресурстарды қалыптастыру мен оны орталықтандырылған стратегиялық басқару;

- негізгі бағыттарды анықтау мен оны жүзеге асыруды қамтамасыз ету, кәсіпорынның қаржылық басқармасының резервтерін қолданудың маневрлігін анықтау;

- мақсаттарға кезең бойынша жету;

- кәсіпорынның қаржылық мүмкіндіктері мен экономикалық жағдайына қаржылық жағдайдың объективтә есебі;

- стратегиялық резервтерді дайындау мен құрастыру;

- кәсіпорынның және оның бәсекелестерінің экономикалық және қаржылық мүмкінтерінің есебі;

- бәсекелестердің күшті жақтарын анықтау және соған байланысты қызмет жасау.

Операциондық стратегияның негізгі мақсаттары – өнімді өткізудің жоғарғы темпін қамтамасыз ету, операциондық табыстың өсуі мен тұтынушылық нарықтың даму тенденциясына сәйкес кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін жоғарлатумен байланысты.

Егер тауарлық және қаржылық нарықтардың даму тенденциясы сәйкес келмесе, операциондық қызметтің стратегиялық мақсаттарының дамуы қаржылық шектеулермен байланысты жүзеге аспайды.Бұндай жағдайда кәсіпорынның операциондық стратегиясы сәйкесінше өзгертіледі.

Кәсіпорынның қаржылық қызметін қамтамасыз ететін операциондық қызметтің стратегиясының әр түрлілігіне қарай келесі базалық түрлерін көрсетуге болады:

• 
  Шектеулі өсім – операциондық стратегияның бұл түрі технологиялық прогрестің ықпалына тәуелділігі төмен, өндірістік технологиясы мен өнімнің тұрақты ассортименттері бар кәсіпорындарда қолданылады.
  
• 
  Жылдамдатылған өсім – операциондық қызметтің бұл түрі технологиялық прогреске тәуелді дамып келе жатқан салада, сонымен қатар кәсіпорынның өмірлік циклінің ең алғашқы кезеңдерінде таңдалады. Осы базалық стратегияның негізгі типтері: тігінен интегралды стратегия, қайта интегралды стратегия, көлденең диверсификациялы стратегия. Қаржылық стратегия бұл жайдайда қаржылық қызметтің дамуының жоғарғы қарқынды қамтамасыз етудің негізінде күрделі сипатқа ие.
  
• 
  Қысқарту – бұл операциондық стратегия көбінесе өмірлік циклінің соңғы кезеңінде тұрған кәсіпорындармен таңдалады. Бұл негізінен «арықтарды қысқарту» қағидасына негіделген, яғни өндірілген өнімнің ассортименті мен көлемін қысқарту, нарықтың жеке сигменттерінен кету және т.б. қарастырылады.
  
• 
  Сәйкестендіру – кәсіпорынның бұндай операциондық стратегиясы шаруашылық бірлік стратегиялары немесе шаруашылықтың жеке стратегиялық бөліктерін қарастырған әр түрлі типтерді өзіне жинақтайды. Бұл стратегия негізінен аумақтықдиверсификацияланған және кең ауқымды операциондық қызметі бар ірі кәсіпорындарға тән.
  

Қаржылық стратегияны қалыптастыруда келесідей қаржылық қызметтің дамуының доминантты саласын көрсетуге болады:

• 
  кәсіпорынның қаржылық ресурстарын қалыптастыру стратегиясы;
  
• 
  кәсіпорынның қаржылық ресурстарын бөлу стратегиясы;
  
• 
  кәсіпорынның қаржылық қауіпсіздігін қамтамасыз ету стратегиясы;
  
• 
  кәсіпорынның қаржылық қызметін басқарудың сапасын жоғарлату стратегиясы.
  

3. 
   Қаржылық стратегияның қалыптастыру үрдісі мен құрылу кезеңдері.
   

Қаржылық стратегия төлем қабілетсіздік, инфляцияның қарқынына және басқа да күтпеген жағдайларды ескере отырып қалыптастырады.

Ол өндірістік мәселелерге сәйкес келуі керек және өзгерістер енгізу мен корректировкалар жүргізілуі мүмкін. Қаржылық стратегияны жүзеге асуын бақылау табыстардың түсуімен, табысты тиімді және рационалды қолдануды қамтамасыз етеді.

Қаржылық стратегияның негізгі бөлігі ішкі нормативтерді құрастыру болып табылады. Сондықтан, қаржылық стратегия тиімді болады, егер теория мен қаржылық стратегияның тәжірибесі, қаржылық статегияның мақсаттары нақты экономикалық және қаржылық мүмкіндіктерге сәйкес қатаң орталықтандырылған қаржылық стратегияны басқару мен экономика – қаржылық жағдайдың өзгеруіне байланысты икемді өзгеруін қамтамасыз ету.

Кәсіпорынның қаржылық стратегиясын құрастыру бірнеше кезеңдерден тұрады. Ең алдымен қаржылық стратегия қандай мерзімге жасалатынын анықтау қажет. Қаржылық қызметтің мақсаттары мен қаржылық жоспарлаудың өңдеу деңгейі қаржылық стратегияның мерзіміне байланысты болады.

Ұзақ мерзімді қаржылық стратегия табыстың қолданылуы мен қалыптасуы, қаржылық ресурстарға деген қажеттілік пен оны қалыптастыру кезеңдерін сипаттайды.

Ұзақ мерзімді және орта мерзімді қаржылық стратегия жоспары 3-5 жылға іріленген түрде құрастырылады, ал қысқа мерзімді қаржылық стратегия жоспары жоғары деңгейде нақтыланған түрде бір жылға құрастырылады.

Қаржылық стратегияны құрастырудың келесі кезеңінде қаржылық қызметтің мақсатын анықтау қажет. Кәсіпорынның корпоративтік стратегиясына қарағанда қаржылық стратегия функционалды болып табылады, сондықтан ол кәсіпорынның жалпы стратегиялық мақсаттар қатарына жатқызуы тиіс. Негізгі қаржылық мақсат – тәуекелді минимизациялай отырып нарықтық бағаны максимилизациялау болып табылады.

Бұндай мақсат абсолюттік және қатысты көрсеткіштер арқылы анықталуы мүмкін. Бұл мақсат жүзеге асады, егер кәсіпорынның қаржылық ресурсы жеткіліті, меншіктік капиталдың оптималды рентабельді, меншікті және тартылған капиталдың құрылымдар балансталған болған жағдайда.

Негізгі қаржылық стратегия келесідей топтарға бөлінеді, мысалы:

• 
  табыс
  
• 
  меншіктік капиталдың үлесі
  
• 
  меншіктік капиталдың рентабельділігі
  
• 
  активтердің құрылымы
  
• 
  қаржылық тәуекелдер
  

• 
  сату рентабельділігі
  
• 
  қаржылық тұтқа
  
• 
  төлемқабілеттілік деігейі
  
• 
  өтімділік деңгейі.
  

Кәсіпорынның қаржылық қызметінің стратегиялық мақсаттарын қалыптастыруда негізгі мақсаттарының бірі – кәсіпорынның иеленушілерінің әл-ауқатын жоғарылату және нарықтық бағасын максимилизациялау болып табылады.

2. 
   «Восток молоко» корпорациясының қаржылық жағдайын талдау.
   

Қазастан Республикасының 2030 жылға дейінгі даму стратегиясына дейін және одан кейін қабылданған бәсекелестікке қабілетті тауар шығарып қызмет көрсетуге бағыттылған теориялық алғышарттарды экономикалық нақты көрсеткіштерге ұластыру қажет және ол бүгінгі күннің көкейтесті талаптарының бірі. Үш түрлі ғана сүт өнімдерін шығаратын кішігірім Васильевскийсүт зауытының негізінде құрылған «Восток молоко» корпорациясы 1999 жылдың 23 қыркүйегінен қызмет атқарып келеді. Өз өнімдерін көптеген көрмелерде, жәрмеңкелерде, соның ішінде халықаралық жәрмеңкелерде назарға қояды.

Кестенің мәліметтерін талдай отырып, келесі қорытынды жасауға болады. Кәсіпорынның ақша қаражаттары 2009 жылға қарағанда 2011 жылы 3 есе артқаны байқалады, себебі кәсіпорынның өткізетін өнімдерінің көлемі және сапасы жоғарлауына байланысты артып отыр. Тауарлы материалдық қоры 2011 жылмен салыстырғанда бір шама азайған. Негізгі құралдар жыл сайын артуда, бұ кәсіпорынның негізгі құралдарды сатып алумен байланысты, бірақ биологиялық активтер азайып кеткен.

Кәсіпорынның қысқа мерзімді кредиторлық берешегі азайған, ол 2009 жылда 20,71% құраса, 2011 жылы бұл көрсеткіш 8,49% азайған. Бұл кәсіпорын үшін жағымды жағдай. Ал ұзақ мерзімді кредиторлық берешек 2010 жылы 2,45% болса, 2011 жылы 7,49 % 3 есе артқаны байқалады.

«Восток молоко» корпорациясының баланс активтерінің құрамы мен құрылуын көлденең талдау.

1. 
   Ағымдағы өтімділік коэффиценті
   

Мұнда ҚМА – қысқа мерзімді активтер;

ҚММ- қысқа мерзімді міндеттемелер.

Қаө 2009= 1252846/1213270=1.03˂2

Қаө 2010= 1223388/1163743=1.05˂2

Қаө 2011= 714766/608957=1.03˂2

Кәсіпорынның ағымдағы өтімділік коэффициенті 3 жылдада нормадан төмен, бірақ қәсіпорын үшін қауіпті емес:

2. 
   Меншікте айналым қаражаттарының қамтамасыз ету коэффициенті
   

МАҚ=Қ-ҰМА

Мұнда К- капитал;

ҰМА-ұзақ мерзімді активтер

Қ нақ 2009=(888354-96025) /1252846=063˂1

Қ нақ 2010= (727455-103454)/1223388=1223388=0,51˂1

Қ нақ 2011= (425164-148715)/714766=0,39˂1

Корпорацияның меншікті айналым қаражаттары 2009 жылға қарағанда 2011 жылда 2 есе азайған, бұл корпорацияның ағымдағы активтердің 2011 жылы төмендеуіне байланысты.

2.1 Корпорацияның қаржылық тұрақтылығы мен өтімділігін талдау

1)автономдық коэффициенті немесе тәуелсіздік коэффициенті:

К авт.= Меншікті капитал/Баланс валютасы ≥0,5-0,6

К авт.2009=888354/2197650=0,4≤0,5-0,6

К авт.2010=727455/1994652=0,36≤0,5-0,6

К авт.2011=425164/1242836=0,34≤0,5-0,6

Корпорацияның 2009 жылдың 2011 жылға қарай қаржылық тәуелсіз емес, себебі меншіктік капиталдың үлесі төмен және корпорация активтерді өз капиталынан қаржыландыра алмайды.

«Восток молоко» корпорациясының 2009-2010 ж.ж автономдық коэффициентінің динамикасы

2)Тәуелділік коэффициенті

К т= Міндеттемелер/Баланс валютасы ≥0,4-0,5

К т 2009= 1309295/2197650=0.6≥0.4-0.5

К т 2010= 1267197/1994652=0.63≥0.4-0.5

К т 2011= 757672/1242836=0.6≥0.4-0.5

Корпорация қарыз капиталына тәуелділігі жоғары екенін көрсетілген. Меншікті қаражаттар есебінен қаржыландыра алмағандықтан қарыз капиталы көп тартылған.

3)Қаржыландыру коэффициенті

Қ к= Меншікті капитал/ Міндеттемелер≥1

Қ к 2009=888354/1309295=0.68≤1

Қ к 2010=727455/1267197=0.57≤1

Қ к 2011=425164/757672=0.56≤1

Корпорацияның қаржыландыру төмен, капитал мен міндеттемелер есебінен активтердің аз мөлшері ғана қаржыландырылады.

4)Қаржылық тұрақтылық коэффициенті

К қар.тұр = (меншікті капитал + ҰММ) баланс валютасы ≥0,9

К қар.тұр 2010 = (96025+888354) /2197650=0.45≤ 0,9

«Восток молоко» корпорациясының баланс өтімділігі мың теңге.

Жалпы баланс өтімділігі мына формуламен анықталады:

1. 
   К ж.ө. =(А1+0,5А2+0,3А3)/(П1+0,5П2+0,3П3)≥0,9
   

(204538+0,5*529993-0,3*513184)/(776858+0,5*436412+0,3*96025)=0,61≥0,9

К ж.ө. 2010 =

(253729+0,5*535639-0,3*431462)/(621219+0,5*523980+0,3*148715)=0,63≥0,9

Корпорацияның жалпы баланс өтімділігі 2010 жылы нормаға жуықтау болды, 2011 жылы бұл көрсеткіш төмен болды.

2. 
   Абсолюттік өтімділік коэффициенті
   

Мұндағы, АҚ – ақша қаражаттары:

ҚҚ-құнды қағаздар.

К абс.ө. 2009=7340/1213270=0.001

К абс.ө. 2010=42844/1163743=0.04

К абс.ө. 2011=40076/608957=0.08

Ағымдағы міндеттелердің аз бөлігі өтімділігін көрсетілген 3 жылдада нормаға сай келмейді.

3. 
   Аралық өтеу коэффициентін.
   

Мұндағы, ДБС – дебиторлық берешек.

К аралық өтеу 2009=(7340+140007)/1163743=0,12≥1

К аралық өтеу 2010=(42844+199832)/1163743=0,21≥1

К аралық өтеу 2011=(49076+141069)/608957=0,31≥1

Баланстың аралық өтеу коэффициентін нормаға сай емес және төмен мөлшерде, бұл корпорацияның ақша қаражаттары мен дебиторлық берешегінің төмендеуімен байланысты.

3.«Восток молоко » корпорациясының қаржылық стртегиясын жетілдіру жобасы.

3.1 Кәсіпорыннның стратегиялық мақсаттарын таңдау үшін қаржылық стратегия матрицасын қолдану .Қаржылық стратегияның келешектегі мақсатын анықтау үшін «Восток молоко» корпорациясының даму денамикасы мен Ж.Фрашон мен И.Романеның қаржылық стратегия матрицасындағы орнын қарастырайық.

«Восток молоко» корпорациясының 2009-2011 ж.ж. қаржылық стратегия матрицасындағы қозғалысы.

«Восток молоко» корпорациясының қаржылық стратегия матрицасындағы мақсатқа жету векторы.

Қаржылық саясаты бір жылға емес минимум 3-5 жылға құрастырған дұрыс. Қаржылық саясатта табысқа қатысты стратегиялық мақсаттар, айналым капиталы, инвестиция мен инновация, сонымен қатар осы мақсаттарға жету үшін негізгі әдістерді анықтау болып табылады. Барлық жағдайда да кәсіпорынның экономикалық рентабельділігін жоғарлату, табысты рационалды бөлу мен айналымды жоғарлату мақсатқа қонымды.

3.2 Кәсіпорынның табысты қалыптастыру мен қолдану бойынша стратегияны рационализациялау.

2009-2011 ж.ж аралығында «Восток молоко» корпорациясының қаржылық стратегиясын қалыптастыру табысты және қорсыз бөлу әдісін қолданған. Бұндай стратегия экономикалық дағдарыс кезінде қолданған, бірақ эконоикалық өсім жағдайында перспективасы аз және тұрақтылық теңгерімді қамтасыз етпейді. Өзін-өзі қаржыландыру үшін 2011 жылы негізгі құралдардың тозуымен байланысты табыстың 173095 мың тг.қажет, өндірістің рентабельділігі -65,37%. Бірақ 2011 жылы 255678 мың тг. Табыс алынды, рентабельділігі-51,07 %.Осыған байланысты «Восток молоко» корпорациясында табысты мини-максимизация стратегиясын қолдану қажет, осы стратегия арқылы өндірістің уақыт аралық залалдарының болуына қарамастан максималды табыс алуды, жұмысшылардың жұмыспен қамту және тұрақты шығындардың бір бөлігі өндірілетін өнімнің бағасына қосу.

Бұл стратегияны жүзеге асыру кезінде өнімді өзіндік құн бағасына тең немесе одан біраз ғана жоғары бағамен өткізуге болады,егер соңғы баға нарықтық бағадан аспаса ал өткізу нарығында тұрақты сатып алушылардан айырылып қалмау мақсатында одан да төмен бағамен өткізуге болады.Бұл стратегия кәсіпорының дамуына бағытталған және ұзақ мерзімдеде қолдануға болады.

Табысты қалыптастыруда таңдалған стратегияны жүзеге асыру процессінің тиімді болуы үшін бір неше алғышарттарды калыптастыру қажет.Ол үшін бірнеше әс-шараларды жүргізу қажет.

Өндіріске шығындарды жоспарлау мен шаруашылыққа өнімді өткізу калькуляциялық әдіспен жүзеге асады, шығындардың сметасы негізінде 1 өнім бірлігінде өзіндік құнды есептеу арқылы (әрбір өнім түріне калькуляциялық есептеу),өнімді өткізудің шығындарын анықтау және өнімнің бір-бірлігінің өндірістік өзіндін құнын жоспарлау. Ең тиімді біздің ойымызша , кассалық әдіс пен шығындар сметасын жоспарлау негізінде операциялық бюджеттеуді қолдану. Сонымен қатар, өткізу мен өндірістік шығындар сметасын және де барлық ағымдағы операциялық қызмет бойынша ақшалай шығындардың графигіде құрастырылады. Сметасы құрастыруда начисления әдісі қолданады,ал графикті құрастыруда ақша ағымы әдісі қолданады.

Операциондық бюджеттеудің артықшылығы ол өндірістік және қаржылық жоспарлаудың, ақша ағымын жоспарлауды, шығындарды тұрақты және ауыспалы деп бөліп қарастырудың үйлесімдлігіне және де бұл икемді бюджетті қолдануға мүмкіндік береді,сонымен қатар, операциондық талдауды қолдану (залалсыздықты талдау).

Біздің кәсіпорынның есеп саясатына сәйкес материалдарды өндірістік шығындарға орташа өзіндік құны бойынша жатқызылады. Бірақ өндірістік шығындарды төмендету және инвестицияларды тарту үшін біздің ойымызша ФИФО әдісін қолдану тиімді. Бұл әдісті материалдарды дайын өнімнің өзіндік құнына жатқызуда сатып алудың алғашқы уақытындағы бағамен есептеледі. Сонымен қатар, ФИФО әдісін қолдануда қолданылған материалдардың бастапқы бағасымен есептеу жүргізіледі. Бұл әдістің тиімділігі материалдық ресурстардың қалдықтарының бағасын өсіруге, ал өнімді өндіруге кететін шығындарды төмендетуге мүмкіндік береді. Осыған байланысты- баланстық табыс өседі,кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштері жақсарады және де кәсіпорынның инвестициялық қызығушылығын арттырады.Сонымен қатар,бұл ұсыныс инфляциялық кезеңде және материалдардың айналымдылығының салыстырмалы жоғарғы кезінде қолданылады.

Толық өзіндік құнды анықтау кезінде біз бір қадамдық емес, екі қадамдық модельді ұсынамыз,бұл аталған шығындарды нақтырақ қадағалауға мүмкіндік береді. Бұл ұсыныс кәсіпорынның қызметін негізгі және басқада деп бөлу арқылы жалпы немесе салыққа дейінгі табысты қалыптастыру модельіне де қатысты.

Шығындарды, түсінді және табысты жоспарлау процессінде қаржылық менеджменттің кейбір тәсілдері қолданылуы мүмкін, мысалы,( Шығын-Көлем- Табыс) байланысты,банкроттыққа ұшырау ықтималды-ғын,сезімталдығын бағалау және 50% ережесін.

Табысты қалыптастыруды басқару шығындарды өндіріс көлеміне тәуелділігіне байланысты тұрақты және ауыспалы болып бөлінуінде. Бұл мақсаттарға жету үшін пропорциялау әдісін қолдануға болады, олар:

-нақты бір өгім түріне өндіріске кететін шығындардың жалпы сомасын анықтау;

-тұрақты және ауыспалы шығындардың жалпы срмасын анықтау және оларды 100% деп қабылдау;

-жалпы шығындар сомасынан тұрақты шығындардың үлесін анықтау;

-тұрақты және ауыспалы шығындардың үлесі бойынша аралас шығындарды бөлу;

-тұрақты және ауыспалы шығындардың жалпы сомаларын анықтау.

Шығындарды тұрақты және ауыспалы деп бөлу операциондық талдау жасауға мүмкіндік береді.

Осы өнімнің түрлері бойынша табысты арттыру үшін келесідей шараларды жүзеге асыруға болады.Олар:

-өнімнің жалпы жтнау көлемін арттыру,өткізу көлемін, түсімнің және өзіндік құн мен табысты осы арқылы арттыру;

-сүт өнімін қабылдау көлемін арттыру мен басқа да сүт қабылдау орындарын ашу.

Операциялық талдау жүргізудің нәтижесін қарастырғанда келесідей іс-шараларды ескерген жөн. Олар өнім көлемі артқан сайын тұрақты шығындар қалыпты деңгейде қалады, ал ауыспалы шығындар өнім өндіру көлеміне пропрорционалды түрде өседі, ал баға өскен кезде тұрақты және де ауыспалы шығындар өзгеріссіз қалады. Осының нәтижесінде біздің кәсіпорынның үшін 2 өнімнің бағасына көтеріп, ао шығындарын қалыпты болуы арқылы операциондық талдау жүргізуге болады. Ол 2 кестеде көрініс алған.

«Восток молоко» корпорациясының 2012 жылғы сүт өнімін өткізудің тиімділігінің операциондық талдау

«Восток молоко» корпорациясының айналым капиталын қолдану мен қалыптастыру бойынша ағымдағы қаржылық стратегиясын анықтауда айналым капиталының жеткіліксіздігінен өтімділігін жоғалту тәуекелінің деңгейін, меншікті капиталды жоғалту тәуекелі, сонымен қатар меншікті капитал мен айналым қаражаттарының тиімділігін стратегия таңдауда ескеріп басшылыққа алынатын моделдері қолданылады.Бұл модель активтер мен пассивтер қатысты саясат 3 типке бөлінеді, олар: агресивті, консервативті және умеренный.

«Восток молоко» корпорациясының ағымдағы активтер мен ағымдағы пассивтерді кешенді поеративті кешенді оперативті басқару саясатын матрицада таңдау

Табыс бойынша қаржылық стратегияның жүзеге асуын қамтамасыз ететін негізгі жолдың бірі айналым капиталын басқарудың адекватты қаржылық стратегияның қалыптасуы бойынша консервативті қаржылық саясат қолданылады,оған негіз ретінде айналым активтерінің (57,51) үлесі көрсетеді.

«Восток молоко» корпорациясының қойылған мақсатқа жетуде ағымдағы активтер мен ағымдағы пассивтерді кешенді оперативті басқару саясатын матрицада таңдау қозғалыс векторы

Ағымдағы пассивтерді басқару саясаты	Ағымдағы активтерді басқару саясаты
	Консервативті	Умеренная	Агрессивті
Агрессивті	Үйлеспейді	Умеренная КОБС	Агрессивті КОБС
Умеренная	Умеренная КОБС	Умеренная КОБС «Восток молоко» Корпорациясы 2011 ж(болжам)	Умеренная КОБС
Консервативті	«Восток молоко» корпорациясы 2010 Консервативті КОБС	Умеренная КОБС	Үйлеспейді

Айналым активтерін қаржыландыру көздері бойынша умеренный саясатты жүргізу үшін қысқа мерзімді банктік несиелерді қолдану қажет,оны негізделуі келеслермен сипатталады:

• 
  тек меншікті капитал мен жоғары қаржылық тұрақтылықты қолдану кәсіпорынның стратегиялық даму темпін шектейді және капиталға салынған табыстың өсімінің қаржылық мүмкіндігін қолданбайды;
  
• 
  егер де кәсіпорында заемдық капитал қолданылса, онда ол стратегиялық дамудың жоғарғы қаржылық потенциалына ие болады және қызметінің қаржылық рентабельділігін өсу мүмкіндігі туындайды. Бірақ кәсіпорын жоғарғы қаржылық тәуекел мен банкроттыққа ұшырау қауіпін тудырады.
  

Айналым активтер бойынша таңдалған саясаттың жүзеге асыру мақсатында жоспарланған жылы есептік жылғы түсім көлеміне қорлардың пайыздық қатынасы сақталады. Дебиторлық берешек 2011 жыл бойынша түсім мен жылдың күн санының төлемді шегерудің нормативті кезеңіне қатынасы бойынша жоспарланады. Сонымен қатар дебиторлар төлемді уақытылы жүргізеді деп жоспарланады. Жыл соңындағы ақша қаражаттар қалдығы 2011 жылғы көрсеткіштерге сәйкес абсолютті өтімділік коэффициентінің деңгейі бойынша анықталады. Осыған байланысты жыл соңында айналым қаражаттары 723966 соның ішінде дебиторлық борыш 137094, ал ақша қаражаттары -53051. Айналым активтерін қаржыландыру көздері бойынша таңдалған саясатты жүзеге асыру мен қысқамерзімді несиенің қажеттілігін анықтау үшін меншікті айналым қаражаттың көлемін оптимизациялау керек. Ол үшін нақты меншікті айналым қаражаттың қажеттілігін жоспарлау керек. Осы мақсатта меншікті айналым қаражаттарының коэффициентінің нормативті мәнін қолдануға болады, ол келесідей анықталады:

Меншікті айналым қаражаттарының қамтамасыз ету коэффициенті =меншікті айналым қаражаттары/ айналым активтері. Бұл коэффициенттің нормативтік мәні 0,4-0,5 тең. Бірақ біздің кәсіпорынның спецификациясына байланысты бұл коэффициенттің 0,5 мәнін сақтау керек. Кәсіпорынның меншікті айналым қаражаттарымен қамтамасыз ету жоспары келесідей есептелінеді:

2012 жылға меншікті айналым қаражаттарының жоспарлы қажеттілігі =0,5* айналым активтерінің жоспарлы қажеттілігі 2011 жылға =0,5*723966=361983т мың тг.

2012 жылдың басындағы меншікті айналым қаражатының нақты мөлшері =485164+55718=12812 мың тг. 2012 жылдың соңына меншікті айналым қаражаттарын жыл басындағы нақты мөлшерімен салыстыру бойынша жиынтық нормативін төмендет =361983 12512=349171 мың тг.

Бұл есептеу нәтижесінде кәсіпорынның 2012 жылы меншікті айналым қаражаттарының жетіспеушілігі болмайды. Сондықтан жоспарлы жылы меншікті айналым қаражаттар қорын қалыптастыруға табыс бағытталмайды. Сонымен қатар жоспарлы жылдағы артық қаражат бөлінбеген табыс ретінде негізгі құралдарды жаңартуға бағытталуы мүмкін. Сонымен жоспарлы жылы меншікті айналым қаражаттарымен қамтамасыз ету коэффициенті 0,5 құрайды, нәтижесінде бос меншікті қаражаттардың бөлігін инвестицияға жұмсауға мүмкін болады.

Қорытынды

Қаржылық саясатты жүргізуде несие саясатынан басқа да дебиторлық-кредиторлық берешекті басқаруға көңіл бөлу керек. Осыған байланысты дебиторлық берешекті азайтып, өз өнімін өткізуді көздейтін жеткізушілерді тиянақты таңдап, кредиторлық берешекті негізді түрде арттыруды ұсынамыз.Қалай болғанда да дебиторлық берешек кредиторлық берешектен аз болуы керек.

Дебиторлық берешекті азайту бойынша іс-шаралар мынадай:

• 
  сенімді сатып алушылармен келісім шартқа отыру;
  
• 
  жеңілдіктер көрсету;
  
• 
  дебиторлық берешекті өтеу уақытылы белгіленген коммерциялық вексельдермен ауыстыру. Вексельдер дебиторлық берешекке қарағанда айналым қаражаттардың ең өтімді түрі болып табылады. Соған сәйкес оларды қолдану бухгалтерлік баланстың құрылымын жақсартуға алып келеді;
  
• 
  негіздеоген факторингті қолдану;
  
• 
  күмәнді қарыздар бойынша резервтерді қалыптастыру, бұл резервтің көлемі басқа да шығындарға жатады және жалпы табысты төмендетеді, соған сәйкес табысқа салынған салықты төмендету.
  

Сонымен қатар табысты тиімді бөлу үшін кәсіпорын табысты бөлуде қорлық жинақтауды құру, әлеуметтік салаға қорлар және айналым қаражаттарының қорларн құру арқылы қорлық әдісті қолдануы қажет. Бұл қорларға табыстан аударымдардың көлемі мүмкіндіктері мен өажеттіліктерге байланысты жоспарлану қажет.

Айналым активтер бойынша таңдалған саясаттың жүзеге асыру мақсатында жоспарланған жылы есептік жылғы түсім көлеміне қорлардың пайыздық қатынасы сақталады.

Дебиторлық берешек 2011 жыл бойынша түсім мен жылдың күн санының төлемді шегерудің нормативті кезеңіне қатынасы бойынша жоспарланады.Сонымен өатар дебиторлық төлемді уақытылы жүргізеді деп жоспарланады.Жыл соңындағы ақша қаражаттар қалдығы 2011 жылғы көрсеткіштерге сәйкес абсолютті өтімділік коэффициентінің деңгейі бойынша анықталады.Осыған байланысты жыл соңында айналым қаражаттары 723966 соның ішінде дебиторлық борыш -137094, ал ақша қаражаттары -53051.

Бұл есептеу нәтижесінде кәсіпорынның 2012 жылы меншікті айналым қаражаттарының жетіспеушілігі болмайды. Сондықтан жоспарлы жылы меншікті айналым қаражаттарықорын қалыптастыруға табыс бағытталмайды. Сонымен қатар жоспарлы жылдағы артық қаражат бөлінбеген табыс ретінде негізгі құралдарды жаңартуға бағытталуы мүмкін. Сонымен жоспарлы жылы меншікті айналым қаражаттарымен қамтамасыз ету коэффициенті 0,5 құрайды, нәтижесінде бос меншікті қаражаттардың бөлігін инвестицияға жұмсауға мүмкін болады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. 
   Балабанов И.Т. «Риск менджмент финансы и статистика 1996»
   
2. 
   Бланк И.А. «Стратегия и тактика управления финансами»
   
3. 
   Тоянова Е.С. «Финансовый менеджмент».
   
4. 
   Чернова Г.В. «Практика управления рисками на уровне предприятия»
   
5. 
   Есенгельдин Б.С. «Қаржылық менеджмент» 2011
   
6. 
   Мадиярова Э.С. «Қаржылық менеджмент» 2009
   
7. 
   Ақбаев Е.Т. «Қаржылық менеджмент»
   
8. 
   Төлебаев Ж.С. «Қаржылық менеджмент»
   
9. 
   Гапенски Л. «Финансовый менеджмент»
   
10. 
    Бланк И.А. «Основы финансового менеджмента»
    
11. 
    Дүйсенбаев К.Ш. «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау»
    
12. 
    Глухов Л.Дж. «Финансовый менеджмент»
    
13. 
    Ван Хорн Дж. «Основы управления финансами»
    
14. 
    Бригхем Ю. «Финансовый менеджмент»
    
15. 
    Бреши Р. «Принципы корпоративных финансов»