Қазақ инновациялық

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы №2, 2016 г. 
________________________________________________________________________________ 
ТҰТЫНУШЫЛАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫН ҚОРҒАУДЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ 
 
Аннотация: В данной статье рассматриваются вопросы правового регулирования защиты прав потребителей в 
Республике Казахстан. 
Summary: This article deals with the legal regulation of consumer protection in the Republic of Kazakhstan. 
 
1995 ж. Қазақстан Республикасының Конституциясы нормативтік құқықтық актілермен нақты және 
толық  реттелетін  негізгі  құқықтар  мен  міндеттерді  жария  етіп  азаматтың  (адамның)  құқықтық 
мәртебесін бекітті. Конституция максималды түрде мүмкін құқықтар мен бостандықтарды ғана бекітіп 
қана қоймауы керек. Өйткені адамдар өздерінің құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асырып, өзара 
әрекеттеседі,  бір  адамдардың  мүдделері,  құқықтары,  әрекеттері  басқалардың  мүдделері,  құқықтары, 
әрекеттерімен қарама-қайшылыққа келуі мүмкін. Мәдени қоғамның алдында осы мүдделерді келістіру, 
бір-біріне сәйкес келмейтін мақсаттар мен әрекеттер бойынша бір ымыраға келуге жәрдемдесу міндеті 
тұр. Бәрінен бұрын қоғам мен мемлекетті шайқалтатын өз құқықтары мен бостандықтарын басқалардың 
құқықтары  мен  міндеттері  есебінен  жүзеге  асыру  әрекеттеріне  қарсы  тұру  керек,  өзімшілдік,  анархия 
көріністерінің жолын кесіп, қоғамдық келісім, әлеуметтік әріптестікті қамтамасыз ету. 
Конституцияның  1  бабы өркениетті  қоғамның,  әр  адам  мен  азамат өмірі мен  қызметін  қамтамасыз 
ететін  маңызды  қағида  орнатты  –  адам,  оның  құқықтары  мен  бостандықтары  жоғарғы  құндылық  деп 
танылады. 
Қызмет  көрсетудің  тұтынушысына  Қазақстан  Республикасы  Конституциясының  13,  15,  29,  30,  31 
баптары өте маңызды. Оларға сәйкес әркімнің өмір, денсаулықты қорғау, қолайлы қоршаған орта, оның 
жағдайы  туралы  анық  ақпарат  және  экологиялық  құқықбұзушылықпен  денсаулықпен  мүлікке 
келтірілген  залалды  өтеуге,  білім  алуға,  өзінің  құқықтары  мен  бостандықтарын  заңмен  тыйым 
салынбаған барлық тәсілдермен қорғау, құқықтар мен бостандықтарды сотпен қорғау құқықтары бар [1]. 
Азаматтың тұтынушы ретіндегі құқықтық мәртебесінің негіздері ҚР Конституциясынан басқа (онда 
тиісті  құқықтар  жалпыланған  сипатқа  ие)  өз  көрінісін  заңдарда,  өзге  нормативтік-құқықтық  актілерді 
табады. 
ҚР Азаматтық кодексі (әрі қарай – ҚР АҚ) азаматтық-құқықтық қатынастар саласын реттейтін негізгі 
кодификацияланған  заң  актісі  болып  табылады.  Қоғамдық  қатынастардың  осы  саласына  тұтынушыға 
қызмет  көрсету  қатынастары  да  кіреді.  Мысалы,  Азаматтық  кодекс  азаматтық  құқықтарды  қорғаумен 
байланысты  сұрақтарды  реттейді  (ҚР  АҚ  9,  10  баптары),  азаматтардың  құқық-әрекет  қабілеттігін 
анықтайды, мәмілелер туралы ережелері бар (олардың нысаны, жарамсыздығының салдарлары – АҚ 4 
тарауы),  міндеттемені  бұзғаны  үшін  жауапкершілік  (АҚ  20  тарауы),  келісім-шарт  туралы  жалпы 
ережелер (АҚ 2 бөлімшесі) [2]. 
Қызмет  көрсету  саласында  тұтынушының  қатынастарын  құқықтық  реттеуде  ерекше  орынға  ие  25 
тарау (бөлшектеп сатып алу-сату), 32 тарау (мердігерлік), 33 тарау (өтелмелі қызмет көрсету). 
Азаматтық  кодексте  сатып  алу  –  сату  шартының  жекелеген  түрлерінің  ішінде  бірінші  орынға 
бөлшектеп сатып алу-сату қойылған (25 тарау, 445-457 баптары). Мұнда көзделген ережелер негізінен 
міндетті  сипатқа  ие  және  бірінші  ретте  тұтынушылардың  мүдделерін  қамтамасыз  етуге  бағытталған. 
Бөлшектеп сатып алу-сату Азаматтық кодексте жария келісім-шарт ретінде белгіленді, яғни бөлшектеп 
сататын  ұйымдардың  міндеті  оларға  келген  кез-келген  адамға  ешқандай  артықшылық  бермей  бірдей 
жағдайлармен сату. 
Азаматтық кодекстегі көпшілік нормалар тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы қазақстандық 
заңнамада  бекітілгенді  жалпылама  белгілейді.  Азаматтық  кодексте  маңызды  құқықтық  қатынастарды 
реттеудегі олқылықтарды толықтыратын нормалар бар. 
Тауар сату жөніндегі кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын сатушы бөлшектеп сатып алу-сату шарты 
бойынша сатып алушыға кәсiпкерлiк қызметке байланысты емес, әдетте жеке өзiне, отбасында, үйiнде 
немесе өзге де пайдалануға арналған тауарларды беруге мiндеттенедi.  
Біздің  пікір  бойынша,  осы  шарттық  типті  талдаған  кезде,  бөлшектеп  сатып  алу-сату  шартының 
субъектісі  ретіндегі  сатушының  өзгешелігіне  көрсету  қажетті.  Сатушы  ретінде  тауарларды  бөлшектеп 
сатумен  айналысатын  кәсіпкерлік  қызметті  жүзеге  асыратын  коммерциялық  ұйым  ғана  бола  алады. 
Сатып  алушы  ретінде  бөлшектеу  сауда  ұйымынан  немесе  жеке  кәсіпкерден  кәсiпкерлiк  қызметке 
байланысты емес, әдетте жеке өзiне, отбасында, үйiнде немесе өзге де пайдалануға арналған тауарларды 
алатын кез-келген жеке немесе заңды тұлға. Сондықтан, мысалы, ұйымның (заңды тұлғаның) кеңселік 
жиһазды жиһаз дүкенінен сатып алуы бөлшектеп сатып алу-сату шартымен реттеледі. Яғни, Азаматтық 
кодекстің  бөлшектеп  сатып  алу-сату  туралы  нормаларының  қолдану  саласы,  “Тұтынушылардың 
құқықтарын қорғау туралы” Қазақстан Республикасының заңындағы нормалардың әрекетінен қарағанда 
76 
 

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы №2, 2016 г. 
________________________________________________________________________________ 
кеңірек. 
Өйткенмен,  Азаматтық  кодекс  азаматтар  мен  ұйымдарда  бұзылған  құқықтармен  заңды  мүдделерді 
қорғау  бойынша  нақтылы  мүмкіндіктері  және  құқықтық  жағдайындағы  бар  айырмашылықтарын 
ескереді, бірақ қосымша құқықтарды барлық тауар алушыларға емес, тек қана азаматтарға береді. 
Бөлшектеп сатып алу-сату келісім-шарты бойынша сатып алушы-азаматтардың құқықтары мен заңды 
мүдделерін қорғауда дауларды шешуде сот тәжірибесінің бірлігін қамтамасыз етуге бағытталған тиісті 
заңнаманың  ресми  сот  түсініктеме  актілерінің  үлкен  маңызы  бар.  Қазіргі  уақытта  сот  тәжірибесі 
“Тұтынушылардың  құқықтарын  қорғау  туралы  заңнаманы  соттармен  қолдану  тәжірибесі  туралы” 
Жоғарғы Соттың 2006 ж. 25 шілдедегі №7 Нормативтік қаулысындағы түсініктемелерге негізделеді [3]. 
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы заңнамамен реттелетін қатынастар, бөлшектеп сатып 
алу  –  сату;  прокатты  қоса  жалға  алу;  осы  тұрғын  бөлме  орналасқан  тұрғын  үйді  тиісті  пайдалануды 
қамтамасыз  ету  бойынша  жұмыстарды  орындау,  қызмет  көрсету,  жалдап  алушыға  тиісті  коммуналды 
қызмет көрсетулерді ұсыну, көппәтерлі үйдің жалпы мүлкіне ағымдағы жөндеу жасау бөлігінде тұрғын 
үйді  жалдау,  соның  ішінде  әлеуметтік  жалдау  (ҚР  АҚ  30  тарау);  мердігерлік  (тұрмыстық,  құрылыс, 
жобалау  және  іздестіру,  ғылыми-зерттеу,  тәжiрибе-конструкторлық  және  технологиялық  жұмыстар); 
азаматтарды,  олардың  жүктері  мен  теңдеме  жүктерін  тасымалдау;  сақтау;  кәсiпкерлiк  қызметке 
байланысты  емес,  әдетте  жеке  өзiнің,  отбасының,  үйiнің  немесе  өзге  де  қажеттіліктерін 
қанағаттандыруға бағытталған қаржылық қызмет көрсету, соның ішінде несие беру, азамат-клиенттердің 
шоттарын  ашу  және  жүргізу,  олардың  тапсырысы  бойынша  есептесулер  жүргізу,  оларға  кеңес  беру, 
және өзге де кәсiпкерлiк қызметке байланысты емес, әдетте жеке өзiнің, отбасының, үйiнің немесе өзге 
де қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған шарттардан туындауы мүмкін.  
“Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы” Қазақстан Республикасының Заңы (әрі қарай - Заң) 
тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласында негізгі заңнамалық акті болып табылады [4]. Сонымен 
қоса,  Заңды  қолданумен  байланысты  көптеген  мәселелер  ҚР  Азаматтық  кодексімен,  және  басқа 
заңдармен реттеледі. 
Заңның көпшілік нормалары қызмет көрсетудің сапасы мен қауіпсіздігі саласында тұтынушылардың 
құқықтарын  қорғауға  бағытталғандықтан,  көрсетілген  нормаларды  дұрыс  ұғыну  мен  қолдану  үшін 
қызмет  көрсетудің  сапасы  мен  қауіпсіздігіне  талаптарды  орнату  тәртібін  реттейтін  заңдардың  тікелей 
маңызы бар. Мысалы, “Техникалық реттеу туралы” ҚР заңы [5].  
Заң  Қазақстан  Республикасында  өнiмнiң,  көрсетiлетiн  қызметтiң,  процестердiң  қауiпсiздiгiн 
қамтамасыз  етуге  бағытталған  мемлекеттiк  техникалық  реттеу  жүйесiнiң  құқықтық  негiздерiн 
белгiлейдi.  Көрсетілген  заңда  қызмет  көрсетудің  сапасы  мен  қауіпсіздігі  саласында  тұтынушылардың 
мүдделерін қорғау туралы нұсқаулықтар бар. 
Өтелмелі  қызмет  көрсетудің  барлық  түрлеріне  “Тұтынушылардың  құқықтарын  қорғау  туралы” 
Қазақстан Республикасының Заңы жалпы қайнар көз болып табылады. Тұтынушылар ретінде азаматтар 
болатын  қатынастарға  бағытталған  осы  заң,  жұмыс  орындау  шарттары  мен  қызмет  көрсету 
шарттарының арасында айырмашылық жүргізбейді, барлық жағдайларда “жұмыстар (қызмет көрсету)” 
деп белгілейді. 
Азаматқа  көрсетілген  қызмет  Заңның  әрекетіне  жатқызу  мәселесін  шешу  кезінде  құқықтық  реттеу 
сипатының  (шарт  түрі)  маңызы  жоқ.  Кәсiпкерлiк  қызметке  байланысты  емес,  әдетте  жеке  өзiнің, 
отбасының,  үйiнің  немесе  өзге  де  қажеттіліктерін  қанағаттандыруға  бағытталған  қызмет  көрсету 
анықтаушы белгі болып табылады. 
Соттар  азаматтардың  халыққа  тұрмыстық  қызмет  көрсететін  ұйымдарға  талап  арыздары  бойынша 
біршама  істер  қарастырады.  Осы  санаттағы  істердің  көбеюі,  “Тұтынушылардың  құқықтарын  қорғау 
туралы”  Қазақстан  Республикасының  Заңы  азаматтардың  құқықтарын  кеңейтіп,  халыққа  тұрмыстық 
қызмет көрсету саласындағы ұйымдардың жауапкершілігін нақтылануымен байланысты. 
Заңда  мердігерлік  шартынан  (тұрмыстық  тапсырыс),  сатып  алу  –  сату  және  азаматтарға  қызмет 
көрсету  бойынша  өзге  де  шарттардан  туындайтын  қатынастарды  реттеудің  мәселелері  реттелді. 
Осындай даулардың қиындығы көрсетілген қатынастарды тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы 
Заңмен қоса Азаматтық кодекс және әр түрлі ережелер реттейді. 
Кейбір  жағдайларда  нормативтік  актілерде  халыққа  қызмет  көрсету  бойынша  қатынастар  тек  қана 
тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы заңмен реттелетіні жайлы тікелей нұсқау болады. 
Ж.  судьяның  ұйғарымы  бойынша  “Халықаралық  почтамт”  мемлекеттік  кәсіпорынына  көрсетілген 
қызметтің кемшіліктерін жою туралы талап арызды Азаматтық процестік кодексінің негізінде соттауға 
жатпайтындығына байланысты қабылдаудан бас тартты және жауапкердің орналасқан жеріндегі сотқа 
беруді кеңес берді [6]. 
Соттың  ұйғарымын  күшін  жойып,  апелляциялық  сатыдағы  сот  “Байланыс  туралы”  Қазақстан 
77 
 

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы №2, 2016 г. 
________________________________________________________________________________ 
Республикасының заңының 36 бабына сәйкес электр және пошта байланысы бойынша тиісті сападағы 
қызмет  көрсетуде  пайдаланушылардың  құқықтарын  қорғау  тұтынушылардың  құқықтарын  қорғау 
туралы заңмен реттеледі деп көрсетті, оның 20 бабында талаптар талапкердің мекен-жайы немесе зиян 
келтірген  орнында  беріледі  деп  белгіленген  [7].  Азаматтық  іс  жүргізу  кодексінің  32  бабына  сәйкес 
бірнеше соттардың соттауына жататын істі беру таңдауы талапкерге жатады. 
Сондықтан  Заңның  әрекетіне  әртүрлі  шарттармен  реттелетін  әртүрлі  тізімдегі  қызмет  көрсетулер 
жатады, мысалы, медициналық және жолаушыларды (теңдеме жүкті) тасымалдау, туристік, сақтау және 
т.б. Сонымен бірге уақытта азаматтар арасында банктік салым деген кең тараған қызмет көрсету Заңның 
әрекетіне жатпайды, өйткені Азаматтық кодекстің 834 бабына сәйкес банктік салым шартының міндетті 
жағдайы  салымшыға  енгізілген  салым  бойынша  проценттер  төленуі  болып  табылады,  яғни  азаматпен 
пайда табу. 
Заңның  азаматтарға  көрсетілетін  қызмет  көрсетудің  қайсібір  түріне  таралуы,  дау  болған  жағдайда 
шешуге қажетті елеулі сұрақ болып табылады. Оған жауапқа сәйкес тұтынушының сотқа жүгінген кезде 
мемлекеттік бажды төлеу немесе төлемеу, баламалы соттылық сияқты құқықтары байланысты. Жалпы, 
тұтынушылар  құқықтарын  қорғау  туралы  Заң  тұтынушылардың  құқықтарын  қорғаудың  кепілдіктерін 
күшейту  және  нарықтық  қатынастарда  тұтынушылар  мен  кәсіпкерлер  арасындағы  қатынастарды 
реттеуге арналған. 
Дербес  типтерге  бөлінгендерді  қоспағанда  Азаматтық  кодекстің  33  тарауына  өтелмелі  қызмет 
көрсету  шарттарын  біріктіру,  кейбір  шарттарға  тән  ерекшеліктерді  жоққа  шығармайды.  Белгіленген 
жағдай 33 тарау шеңберінен шықпай Азаматтық кодексте аталмаған қызмет көрсету шарттарын арнайы 
реттеуді қамтамасыз етуді қажет етті. Көрсетілген қажеттілікке сәйкес кейбіреулеріне арналған актілер 
пайда  болды.  Мысал  ретінде  ҚР  Үкіметімен  бекітілген  Ішкі  сауда  ережелері  21.04.05,  Халыққа 
тұрмыстық қызмет көрсету Ережелері 2002 ж., Телефон байланысын қызмет көрсету Ережелері 1999 ж., 
Проводтық  ақпарат  тарату  (радиофикация)  Ережелері  18.08.1997  ж.,  Пошталық  байланыс  қызмет 
көрсету  Ережелері,  Газбен  пайдалану  Ережелері  2002  ж.,  Қызмет  көрсетудің  кейбір  түрлері  туралы 
актілер жоғарғы деңгейде қабылданған. 
Қызмет  көрсетудің  кейбір  түрлеріне  арналған  Ережелерде  тиісті  шарттарды  жасасудың  тәртібі, 
қызмет  көрсетудің  тұтынушысы  (тапсырысшы)  мен  орындаушының  құқықтары,  тараптардың 
міндеттері,  және  шартты  бұзғаны  үшін  олардың  жауапкершілігі.  Ережелер  қызмет  көрсетуге 
тапсырыстарды  қабылдау  мен  рәсімдеу,  қызмет  көрсету,  оларды  төлеу  нысаны  мен  тәртібін  егжей-
тегжейлі  белгілейді.  Сонымен  қатар,  кәсіпкермен  ұсынатын  міндетті  ақпарат  көлемі,  шарт  нысаны 
болып  табылатын  құжаттарды  беру  (түбіртек,  талон,  фискалды  чек  және  т.б.),  шарттың  міндетті 
жағдайларының  болуы,  тұтынушының  берілген  материалы  үшін  жауаптылығы,  мерзімдерді  есептеу 
және  оны  бұзудың  салдары,  орындалған  тапсырыста  кемшіліктерді  тапқан  кезде  тұтынушының 
құқықтарына  арналған  ережелері  назарды  аударуға  лайық.  Осында  шартты  жасасқан  кезде  толық 
есептесуді  қажет  ететін  (сыйлықтарды  сатып  алу,  жеткізу  немесе  жіберу,  жүктерді  жеткізу,  делдалық 
қызметтер және т.б.), тапсырыс кезінде 50% және т.б. есептесуді қажет ететін қызмет көрсетудің тізімі 
келтірілген.  Аталған  Ережелердің  нормалары  кәсіпкерлерге  шартта  өзгені  көздеуге  болатын 
диспозитивті  нормаларды  қоспағанда  міндетті  болып  келеді.  Тұтынушыға  қызмет  көрсету  бойынша 
қатынастарды  реттейтін  заңнаманы  қолдануда  маңызды  рөлді  сот  тәжірибесі  мен  Қазақстан 
Республикасының табиғи монополияларды реттеу органы атқарады. 
Әдебиеттер 
Қазақстан Республикасының Конституциясы. 30.08.1995 
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі (жалпы бөлім). 27.12.1994 
“Тұтынушылардың  құқықтарын  қорғау  туралы  заңнаманы  соттармен  қолдану  тәжірибесі  туралы”  Жоғарғы 
Соттың 2006 ж. 25 шілдедегі №7 Нормативтік қаулысы 
“Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы” Қазақстан Республикасының Заңы 4.05.2010 ж 
“Техникалық реттеу туралы” ҚР заңы 9.11.2004 ж 
ҚР Азаматтық процестік кодексі. 21.12.2015ж 
«Байланыс туралы» ҚР Заңы. 5.07.2004 ж.  
 
 
78 
 

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы №2, 2016 г. 
________________________________________________________________________________ 
Мусабекова А.М. 
магистрантка 2 курса Казахского гуманитарно-юридического инновационного университета 
Утебаев Е.К.  
к.ю.н., профессор кафедры УПД Казахского гуманитарно-юридического инновационного 
университета 
 
КРИМИНОЛОГИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ТРАНСНАЦИОНАЛЬНОЙ 
ПРЕСТУПНОСТИ 
 
Түйін: Мақалада трансұлттық қылмыстылықтың криминологиялық сипаттамасы берілген. 
Summary: The paper attempts to describe the exemplary criminological characteristics of transnational crime. 
 
В  настоящее  время  повышенную  опасность  для  человечества  представляет  расширение  масштабов 
преступности,  количественные  и  качественные  показатели  которой  вызывают  вполне  обоснованную 
тревогу  у  людей  всех  стран,  населяющих  Землю.  В  контексте  этих  рассуждений  вполне  уместно 
привести  выводы  известного  ученого  В.В.  Лунева  о  том,  что  самой  большой  опасностью  для 
человечества,  его  демократического  и  экономического  развития  останется  интенсивно  растущая 
национальная  и  транснациональная  преступность,  которая  в  настоящее  время  включает  в  себя  и 
традиционно  уголовные,  и  военные,  и  экологические,  и  генетические,  и  прочие  угрозы.  Борьба  с  ней 
может оказаться долгой, позиционной [1, с.8-9]. 
Как нам видится, в последние более десяти лет, то есть с 1998 по 2016 годы происходит сращивание 
транснациональной  преступности  с  политическим  экстремизмом,  создание  единого  пространства  для 
транснациональной  преступной  деятельности  с  целью  получения  сверхприбылей  и  эффективного 
уклонения от социального контроля, использования благоприятной рыночной конъюнктуры в одном или 
нескольких иностранных государствах для получения существенной экономической выгоды.  
Об  этом  ещё  в  2005г.  Е.К.  Утебаев  изложил  в  своем  диссертационном  исследовании,  где 
общеуголовная  преступность  сращивается  с  «беловоротничковой»  преступностью,  а  результатом 
совместной  преступной  деятельности  становится  полученный  криминальный  доход  в  много 
миллионных суммах, как в национальной, так и в иностранной валюте. Субъекты преступления или так 
называемые  «дельцы»  криминального  бизнеса  используют  различные  каналы  и  средства  связи  для 
быстрого оборота нелегализованных денежных и иных материальных ресурсов, перемещаемые из одной 
страны в другую и обратно [2]. 
Фактически  деятельность  транснационального  преступного  сообщества  –  не  простая  совокупность 
действий отдельных лиц, а совместная деятельность. Эта совместность носит несколько иной характер, 
чем  совместность  в  действиях  организованной  группы.  Члены  группы  согласованно  действуют  в 
направлении  совершения  преступления,  рассматривая  результат  преступления  в  качестве  своей  цели. 
Участники  организованного  сообщества,  совершая  преступления,  преследуют  свои  собственные  цели, 
которые  могут  не  совпадать  и,  как  правило,  не  совпадают  с  целями,  которые  преследуют  другие 
участники преступного сообщества, другие криминальные группы. 
Общественная  опасность  транснациональной  преступности  в  современных  условиях  продолжает 
расти. Между преступными группировками продолжается борьбы за сферы влияния, происходит смена 
поколений,  лидеров,  приоритетов,  а  группы  становятся  более  организованными,  получают  высокий 
уровень  материальной  и  технической  оснащенности.  В  частности,  криминальные  доходы 
транснациональной  организованной  преступности  «отмываются»  путем  инвестиции  в  легальную 
экономику в оффшорных зонах через контролируемые банки. Кроме того, высокий уровень развития и 
неблагоприятные  тенденции  транснациональной  преступности  в  целом  являются  серьезной  базой  для 
террористической деятельности. Терроризм – это особая разновидность организованной преступности, 
отличающейся  лишь  специфической  мотивацией,  поэтому  связь  его  с  другими  видами 
транснациональной  организованной  преступной  деятельностью  очевидна.  Транснациональная 
преступность  обладает  высоким  криминальным  потенциалом,  тесной  связью  с  коррупционными 
властями,  опытом  применения  насилия,  организованными  возможностями,  специальными  силами  и 
средствами. Важная составляющая противодействию преступности в условиях глобализации – анализ, 
развитие  и  совершенствование  нормативно-правовой  базы  как  в  международном,  так  и  во 
внутригосударственном  аспектах.  Значимую  роль  в  этом  плане  играют  международные  конвенции: 
Конвенции  «О  борьбе  с  финансированием  терроризма»,  Шанхайская  конвенция  «О  борьбе  с 
терроризмом, сепаратизмом и экстремизмом», Конвенция ООН против коррупции и др. [3]. 
Внутренне  законодательство  Казахстана  постепенно  приводится  в  соответствие  с  международно-
79 
 

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы №2, 2016 г. 
________________________________________________________________________________ 
правовыми  нормами.  Но,  конечно,  и  во  внутренней  нормативной  сфере,  и  в  межгосударственном 
аспекте  противостояния  глобальным  криминальным  процессам  остается  еще  много  нерешенных 
вопросов. Сказывается и отсутствие целостной концепции. 
 
Поэтому  необходимо  разработать  общую  теоретическую  основу  правовых  мер  противодействию 
глобализации  преступности  в  связи  с  концепцией  криминологического  законодательства.  На 
международном уровне мы сталкиваемся с глобализацией преступности, а в сфере общественных нравов 
– 
с  громадным  разнообразием  взглядов,  привычек,  ценностных  ориентаций,  характеров  и  норм 
поведения, свойственных разным народам, классам и слоям населения. 
Литература 
Лунев В.В. Преступность XX века: Мировой криминологический анализ. – М., 1997. – 240 с. 
1.
 
Утебаев  Е.К.  Методика  расследования  преступлений  в  сфере  экономической  деятельности,  связанных  с 
незаконным предпринимательством, лжепредпринимательством и ложным банкротством. – Астана, 2005. – 148 с. 
2.
 
Конвенции  «О  борьбе  с  финансированием  терроризма»,  «О  борьбе  с  терроризмом,  сепаратизмом  и 
экстремизмом» и «ООН против коррупции». 
 
Мусабекова А.М. 
магистрантка 2 курса Казахского гуманитарно-юридического инновационного университета 
Утебаев Е.К.  
к.ю.н., профессор кафедры УПД Казахского гуманитарно-юридического инновационного 
университета 
 
ОСНОВНЫЕ ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ ТРАНСНАЦИОНАЛЬНОЙ ПРЕСТУПНОСТИ 
 
Түйін: Мақалада трансұлттық қылмыстылықтың криминологиялық сипаттамасы берілген. 
Summary: The paper attempts to describe the exemplary criminological characteristics of transnational crime. 
 
Транснациональные  преступные  организации  весьма  разнообразны  по  своей  структуре,  форме  и 
членскому  составу,  однако  все  они  осуществляют  свои  операции  через  государственные  границы  с 
большой  легкостью  и  создают  огромные  трудности  для  правоохранительных  органов  как  на 
национальном,  так  и  на  международном  уровнях.  Одна  из  причин  заключается  в  том,  что  они  в 
основном опираются не на чрезмерно формализованные и структурированные иерархии, а на нежесткие 
сетевые структуры. 
Существует  ряд  особенностей  транснациональной  преступности.  Одна  из  наиважнейших 
особенностей – это гибкость входящих в сеть организаций. Поскольку такие организации подвижны и 
не  имеют  жесткой  структуры,  они  быстро  реагируют  на  меры,  принимаемые  правоохранительными 
органами. Еще одной важной чертой является их пирамидальная организационная структура. Ее имеет 
большинство транснациональных преступных организаций, поскольку она изолирует их главарей, связь 
которых с конкретными преступлениями нелегко установить, а непосредственное участие в преступных 
деяниях едва ли возможно выявить.  
Кроме того, для сохранения эффективной структуры чрезвычайно важно обеспечить замену высшего 
руководства  и  строгие  правила  набора  новых  членов  организации.  Важную  роль  играет  также 
способность перемещаться, особенно в страны, где уголовное правосудие и правоохранительные органы 
намного слабее. 
Другим  важным  механизмами  является  проникновение  в  легальную  предпринимательскую 
деятельность,  что  зачастую  придает  преступным организациям  видимость  респектабельности,  а  также 
использование  покровительства  для  создание  отличных  контрразведывательных  возможностей,  что 
чрезвычайно затрудняет проведение внезапных операций против них. Последним механизмом по счету, 
но не по назначению, с учетом опасностей, которые это представляет для общества, является коррупция, 
создающая благоприятные условия, в которых такие группы могут осуществлять свою деятельность при 
низком риске вмешательства правоохранительных органов. 
Транснациональные  преступные  организации  способны  учиться  на  собственном  опыте  и 
приспосабливаться  к  новым  условиям.  Некоторые  из  них  обладают  стратегически  видением  и 
приобщаются  к  легальной  предпринимательской  практике,  беря  на  вооружение  принципы 
диверсификации  деятельности  и  использования  новых  рынков.  Их  деятельность  все  больше 
характеризуется  изощренностью  и  гибкостью,  а  организационные  структуры  демонстрируют 
жизнестойкость и целеустремленность в управлении, они применяют эффективные методы и прибегают 
к  помощи  специалистов,  в  некоторых  случаях  они  даже  запускают  свои  программы  исследований  и 
разработок. 
80 
 

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы №2, 2016 г. 
________________________________________________________________________________ 
Это  особенно  характерно  для  «отмывания»  денег  и  внедрения  все  более  изобретательных  методов 
контрабанды.  Данные  организации  используют  самую  современную  технологию  и  программы 
интенсивных исследований и разработок наглядно свидетельствующих о том, что они придерживаются 
новаторских подходов в своей работе. 
Транснациональная  преступность  по  своей  природе  склонна  к  нарушению  национальных  границ. 
Хотя  ясно,  что  в  век  высоких  технологий  и  глобальных  торговых,  финансовых  систем  национальные 
границы  стали  более  прозрачными,  чем  когда-либо,  государства  по-прежнему  пытаются  регулировать 
проходящие через их границы потоки. 
Это  регулирование  есть  основополагающий  атрибут  суверенитета,  но  оно  неприемлемо  для 
транснациональных  преступных  организаций,  бросающих  прямой  вызов  государственному 
суверенитету  и  безопасности.  Такие  организации  стремятся  сделать  национальные  границы 
прозрачными,  чтобы  проникать  на  территории,  находящиеся  под  контролем  других  государств.  В 
отличие от террористических групп политического толка транснациональные преступные организации 
преследуют в первую очередь экономические, а не политические цели. 
В этой связи, особого внимания с точки зрения принятия надлежащих мер заслуживает следующее: 
•
 
выявление  и  регулярный  мониторинг  посредством  глобальной  оценки  различных,  постоянно 
изменяющихся проблем, создаваемых транснациональной организованной преступностью; 
•
 
уделение  первоочередного  внимания  конкретным  видам  преступности,  использующим  тактику 
террора; 
•
 
четкое понимание проблем, вытекающих из существующих или появляющихся различий между 
отдельными  видами  странами  в  их  понимании  и  оценке  транснациональной  организованной 
преступности; 
•
 
изучение проблем, связанных с различной степенью разработки законодательной и нормативной 
основы в отдельных странах; 
•
 
рассмотрение  проблем,  вытекающих  из  расширения  или  перемещения  деятельности 
транснациональных преступных организаций в другие страны со слабыми защитными механизмами;  
•
 
изучение  условий,  способствующих  расширению  транснациональных  преступных  организаций, 
включая  социальные,  экономические  и  политические  факторы,  структурные  характеристики 
организованной преступности; 
•
 
поэтапная разработка общей концепции этого явления; 
•
 
глобальная стратегия для более эффективного межгосударственного сотрудничества. 

жүктеу/скачать 3,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: