Қазақ тілі бойынша 9-сыныпқа арналған мемлекеттік емтихан тапсырмалары Қымыз
жүктеу/скачать 24,44 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1-тапсырма. Мәтіннен мына сөздердің сәйкес мағыналарын табыңыз.
- Барлығы: [5 балл] 2-тапсырма. Берілген сөйлемнің тұпнұсқалық мағынасын сақтай отырып, құрылымын перифраз тәсілі арқылы өзгертіп жазыңыз. Сөйлемдерді берілген сөздермен бастаңыз.
- Барлығы: [10балл] 3-тапсырма . Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз. Мүмкіндігінше, өз сөзіңізбен жауап беруге тырысыңыз.
- Барлығы: [5балл]
|
Қазақ тілі бойынша 9-сыныпқа арналған мемлекеттік емтихан тапсырмалары Қымыз Қымыз — жылқы сүтінен алынатын кышқыл сүт өнімі. Қымыз — халқымыздың бірнеше ғасырлар бойы үздіксіз пайдаланып келе жатқан ұлттық тағамы. «Ауруға ем, сауға қуат дәрі қымыз»,— деді Жамбыл атамыз. Қымыз қазақ халқының ұлттық тағамдарының ішіндегі ең құрметті дастарқан дәмінің бірі. Қазақтар жүздеген жылдар көлемiнде қымызды айырықша ыдыста - торсық және сабада дайындаған. Қымыздың сапасы ең алдымен ұйытқыдан басталады. Қазiргi кезде қымыздың микрофлоры құрғақ түрде жақсы сақталады. Қымыздық ұйытқы ретiнде көктемде, қымыздық мезгiлдiң басында ұйытқы қолданылады. Ұйытқыны күзде дайындау үшiн қымызды бiрнеше тәулiкке қалдырады және ол екiге - жоғарғы мөлдiр және төменгi iрiмшiктiк қабатқа бөледi. Бұл тұнбаны селдiр матада сығып алады да, күнге кептiредi және келесi маусымға (мамыр) дейiн жабық ыдыста, салқын жерде сақтайды.Ұйытқыны тiрiлту үшiн ұнтаққа буландырылған бие сүтiн 3-4 ас қасығына есептей отырып, 5 литр сүтке араластырады және дүркiн-дүркiн араластырып отыру арқылы жылы жерде бiр тәулiк сақтайды. Бiр тәулiктен соң ұйытқыны қымыз дайындау үшiн қолданады. Одан әрi қарай қымызды жасап шығару үшiн ендi ұйытқыны емес, кәрi қымызды 1 литр қымызға 6-7 литр бие сүтiн есептей отырып қолданылады. Қымызды дайындау үшiн булы бие сүтiн ұйытқымен бiрге сабаға құяды да, түнге қалдырады. Келесi күнi әрбiр сауыннан аши бастаған сүтке бiрнеше жаңа бөлiктерiн қосады, жақсылап араластырады да, 10-15 сағат сақтайды. Дегенмен, мұндай әдiспен алынған қымыз әлi әлсiз және аз газдалған, қою, тағы да мұқият араластырады да бiр күн қоя тұрады. Мұндай өндеудiң нәтижесiнде екi күндiк орташа қымыз пайда болады. Дайын қымызды басқа ыдысқа құяды. Қымыздың бабы пісу мен сапыруға байланысты. Жиі-жиі піскен сайын қымыздың дәмі кіре береді. Ал, пісуі жетпеген қымыз ірімтіктеніп, суы бір бөлек, тұнбасы бір бөлек болып, бұзылып, сапасын жояды. Бие сүті ең алдымен қазақтарды кеңінен жайылған аурудың бірі болып отырған құрт ауруына бірден-бір ем. Қазіргі кезде қымыз көптеген ауруларды, атап айтқанда өкпе ауруларын емдеуде, қан айналу жүйесіндегі қан тамырларының жұмсақтығы мен беріктігін қамтамасыз ететіні, қандағы қызыл қан түйіршіктерімен (эритроцит) гемоглобин синтезіне әсер ететіні, ағзада жүретін зат алмасу процестерін жақсартып, жалпы иммунитетті күшейтетіні анықталған. (311сөз) 1-тапсырма. Мәтіннен мына сөздердің сәйкес мағыналарын табыңыз. Үнемі - __________________________________________________[1] Ас - ______________________________________________________[1] Қадірлі – __________________________________________________[1] Пайдаланады – _____________________________________________[1] Әзірлеу – __________________________________________________[1] Барлығы: [5 балл] 2-тапсырма. Берілген сөйлемнің тұпнұсқалық мағынасын сақтай отырып, құрылымын перифраз тәсілі арқылы өзгертіп жазыңыз. Сөйлемдерді берілген сөздермен бастаңыз. 1. Қымыз — жылқы сүтінен алынатын кышқыл сүт өнімі. Жылқы сүтінен __________________________________________________________[1] 2. Қымыздың сапасы ең алдымен ұйытқыдан басталады. Ең алдымен _____________________________________________________________[1] 3. Қымыздық ұйытқы ретiнде көктемде, қымыздық мезгiлдiң басында ұйытқы қолданылады. Көктемде _______________________________________________________________[1] 4. Қымыз қазақ халқының ұлттық тағамдарының ішіндегі ең құрметті дастарқан дәмінің бірі. Қазақ халқының__________________________________________________________[1] 5. Өндеудiң нәтижесiнде екi күндiк орташа қымыз пайда болады. Екі күндік_______________________________________________________________[1] 6. Қымызды дайындау үшiн булы бие сүтiн ұйытқымен бiрге сабаға құяды. Булы бие сүтін___________________________________________________________[1] 7. Жиі-жиі піскен сайын қымыздың дәмі кіре береді. Қымыздың дәмі __________________________________________________________[1] 8. Қымыздың бабы пісу мен сапыруға байланысты. Пісу мен сапыруға________________________________________________________[1] 9. Қазіргі кезде қымыз бен шұбаттың көптеген ауруларды емдеуде пайдасы анықталған. Көптеген ауруларды ______________________________________________________[1] 10. Қымыз зат алмасу процестерін, жалпы иммунитетті күшейтеді. Зат алмасу ______________________________________________________________[1] Барлығы: [10балл] 3-тапсырма. Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз. Мүмкіндігінше, өз сөзіңізбен жауап беруге тырысыңыз. 1. Бие сүтінің емдік қасиеті қандай? _________________________________________________________________________________________________________________________________________________[1] 2. Қымыздық ұйытқыны күз мезгілінде қалай дайындайды? 2 жолын көрсетіңіз. _________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [2] 3. Қымыз қандай ауруларға ем болатынын атап көрсетіңіз. Кем дегенде 2 емдік әсерін жазыңыз. __________________________________________________________________________________________________________________________________________________[2] Барлығы: [5балл] Барлығы: 20 жүктеу/скачать 24,44 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|