Қазақстан Республикасы Білім ж әне Ғ ылым министрлігі
жүктеу/скачать 15,32 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ясперс К. Смысл и назначение истории. — М ., 1991. — с. 185.
- Үшіншітакырып
98 та лд ау д ы н ж э н е с ая си ж үй е т е о р и я л ар ы н ы ң н егізін кұрады . Дэвид Истон ( 1917) — канадалык ж эне американдыксаясатганушылардын іш індегі көрн ектіл ерін ін бірі. О ны н негізгі енбектері: “С аяси ж үйе” ( 1953 ж .), “С аяси өмірді ж үйелік талдау” ( 1956 ж.), “С аяси кұрылымды талдау" (1990 ж . ) . И стон н ы н саяси ғылымға коскан негізгі үлесі саяси ж үйенінөм ір сүруін зерттеуге, соны мен катар саяси әлеум еттену м әселесін зерделеуге жүйелік талдаудын принциптері мен әдістерін бейімдеумен ж ән е колданумен байланысты. Саясаттанудын пәніне, Истоннын пікірінше, саяси жүйелердін тірш ілік әрекетін ін проиестерін талдау жатады, соларды н катысуымен күнды лыктарды беделмен бөлу, ж үйенін тірш ілігін коллап, камтамасыз етуге мүмкіндік берет ін жауап кайтару тәсілдері іске асады. Ө зінің енбектерінде Истон саяси жүйе ж әй гана оны н күрылымдарынын өзараәрекеті емес, керісінш еол үнемі өзгеретін, өмірсуретін, динамикалык субстанция екендігіне баса коніл аударады. Ол саяси жүйені езара әрекет ретінде аныктайды, сонын катысуымен коғамда кұндылыктарды белу жүзеге асады ж эне соны н неі ізінде коғам мүшелері арасында қактыгыстарға жол берілмейді. Ө м ірсүру тұрғысыман кез келген саяси жүйені карастырганда ол “ к ір у " ж ән е “ ш ы ғу ” ж ү й е сін ін е м ір сү р у ін ін к е р с е т к іш і р етікй е ки берн етикалы к принцип өлш емін колданады. “ К іру” — бұл азаматтардын мүдделері мен кажеттіліктері, ал “ш ығу” - биліктін шешімдері мен әрекеті. Саяси тұжырымдардын калыптасуы мен дамуына ірі үлес коскан француз элеуметтануш ысы әрі саясаттануш ысы Морис Дюверже ( І917)болды. Онын негізгі енбектері: “Саяси партиялар” ( 1951 ж.). “С аясат идеялары. Биліктін когамда колданылуы” (1966ж.), “С аясатәлеуметтануы: саясиғылымдардын эл ем ен ттер і"( 1973ж .) . Д ю верж е саясат пен кактығыс теориялары н жасауда айтарлыктай үлес косты. Ол саясатты “екі жүзді Я нусп ен ” салысгырды. О ны н пікірінш е, бір ж агы нан, саясат - бүл кактығыс, билік колында билігі барды ц одан пайда табуына және қоғамды баскаруына мүмкіндік береді. Екінші жагынан, саясат бүл — коғам әм іріне тэртіп пен әділдік ереж есін енгізуге талпыныс, онда билік о р так мүддеге ж эн е ж еке м үдделердін кы сы м ы на карсы ж алпы ізгіліктін болуына кепілдік береді. Бірінші жағдайда саясат азш ылыктын кегіш іліктен алатын ж енілдіктерін жоюға к ы зм ет етеді; екінш і жағдайда ол барлы к азаматтардын коғамға интеграциясын ж үзеге асыру күралы ж әне әділетті мемлекет күру күралы болып табылады. Д ю верж е саяси күрестің мынандай ф ормалары н: саяси режим, кысым жасау топтары, тактика, стратегия ж эне т.б. түрлерін сараптайды. Ол саяси партиялар мен партиялар жүйесі теориясы на зор үлес косты, бүл оны эл ем ге таны м ал етті. Ол п ар ти ян ы ң к ү р ы л ы м д ы к-ү й ы м д ы к негіздерін, инстптуттык кауым ретінде олардын калыптасуы мен дамуынын 99
ерекш еліктерін қарастырады, бірінші болып саясатгануда партия, парламент ж әне сайлау жүйесінін өзара байланысы туралы мәселені көтереді. Дюверже сайлау ж эне партия жүйелерінін өзара байланысынын “үш әлеуметтанулы к зандары н" жасады. О ларды ңмазмұны келесі кағидаларгасаяды: бірінш іден, п роп орцион алд ы сайлау ж үйесі катаң іш кі кұрылымы б ар автоном ды партияларды н өм ір сүруін сипаттайты н көп партиялы к ж үй ен ің пайда болуы на септігін тигізеді; екінш іден, абсолютті м аж оритарлы к сайлау жүйесі партия жүйесінтуындатады, онда партиялар икемді позиция үстайды ж ә н е ө зар а к ел ісім ге келуге ты р ы сад ы : үш інш іден, сал ы сты рм алы м аж оритарлы к сайлау жүйесі екіп арти ялы к жүйені калыптастырады. К азіргі кезге дейін өткен ж үзж ы л ды к ты н 50-60 ж ы лдары нда Батыс ел дерін де к е ң ін е н тараған и д ео л о ги я сы зд ан д ар у т ео р и я сы кай сы б ір түсініктем елер алып, сакталыгі отыр. Т еориялы к түрғыдан алғанда бүл тұж ы ры мдама езін ің шығуын неміс әлеуметтануш ысы К арл М ангейм нін (1893-1947) әлеум еттан улы к білім ін ен алады. Бүл зерттеуш і еш канд ай идеология ақикаттуралы накты білім бермеуімен байланысты, идеологияны “жалған білім ” деп жариялады. 50-60 жылдары Батыстын ірі ф илософ тары , әлеуметтануш ылары Т.П арсонс, Э .Ш илз, Д .Белл, С.Липсет, Р.Арон және баскалары идеологиясы зданды руга әлеум еттік-саяси тұж ы ры м дам алы к сипат берді. Бүл тұжырымдама, бір ж ағы нан, сол кездегі өм ір сүрген б урж уазиялы к идеологияны партиясы з “таза гы лы м” ретінде корсетуге бағытталса, екінш і жағынан, “ кез келген идеологиянын ғы лы мсы зды ғы ” туралы пайымдаудынастарында оны өзге идеологияға карсы кою жатыр еді. И д еологи ясы зд ан д ы ру түж ы ры м д ам асы н ж асауш ы лар “ и д еологи я б ітк ен ” күн туды деп сендірді. Бұл коры ты нды ны олар түрліш е дәлелдеді. О л а р д ы н к е й б ір е у і ғ ы л ы м и - т е х н и к а л ы к р е в о л ю ц и я ж а ғ д а й ы н д а идеологияны норнына гылым келді дегенді, екіншілері, казіргі Батыскоғамы алда түрган міндеттерді идеологиялы к догмалардан тыс ш еш уге кабілетті дегенді ж ән ет.б . айтты. А л ай д а 70 ж ы лд ары Д .Б е л л , с о д а н кей ін и д е о л о ги я с ы з д а н д а р у түж ы ры м дам асы ны н баска да авторлары жана реидеологиясы зданды ру т ұ ж ы р ы м д а м а с ы н ұ с ы н д ы . Бүл т ү ж ы р ы м д а м а , б ір ж а ғ ы н а н , идеологиясыздандыру түж ы ры м дам асы ны н өзіндік жалғасы іспетті болса, екінш і ж ағы нан , оны н жалған екен ін білдірді. Бүл түж ы ры м дам аны н авторлары жана жағдайдын талаптарына жауап беретін ж эне бүкара халыкка түсінікті жана идеология жасау мәселесін койды. Олар мүндай идеологияны дәстүрлі либерализмді радикальды ф разелогиям ен үш тастыру ж олы мен күруға талпы ны с жасады. С оны н бары сы нда когамдык сананы бүкаралы к акпарат күралдарынын көмегімен манипуляциялау техникасын жетілдіруге ерекш е кен іл аударылды. 100
Батыс элеум еттануы нда институционализм айтарлыктай рөл аткарады. О ны некілдері Сеймур Л ипсет ( 1922), Чарльз М илз ( 1916-1968) жэне баскалар коғамды к, соны н ішінде саяси өм ірдін түракты ұйымдасуы ж эне реттелуі ф ормалары н зерттейді. “С аяси институт" осы бағытта қолданылатын негізгі үғым болып табылады, бүл жерде іижі күрылымы бар ж ән е кызметгін б ек ітілген ереж елері мен н о р м ал ар ы н а бағы н аты н , белгілі бір саяси м ак саттар мен ф у н к ц и я л а р д ы а тк ар у үш ін к үры лған м екем е ретінде түсіндіріледі. А дамдардын саяси ж үріс-гұры сы н институтционалш ылдар өмірдегі әлеум еттік-норм агивтік актілерм ен ж ән е инсгитуттармен тығыз байланыста зертгейді, оларды н пайда болу ж ән е өмір сүру қажеттігі табиғи тарихи занды лы к ретінде мойындалады. XX ғасы р д ы н 20-30 ж ы л д ар ы н д а с ая си ойдағы е р ек ш ел ік т і ағым т е х н о к р а т т ы к т ү ж ы р ы м д а м а л а р д ы к а л ы п т а с т ы р д ы . Бүл
түж ы ры м дам аларды н мәні коғамда техника мамандары ны н саяси билігін орнату кажеттілігін дэлелдеуден көрінді. С аяси ойда технократтык бағыттын пайда болуын көптеген зертеушілер ам ерика ғалымы Т.Вебленнің ( 1857-1929) есімімен байланыстырады, 20-шы жылдары шыккан "Инженерлер және баға жүйесі" кітабында ол саяси билікті техника мамандарына беруді ұсынды. XX ғасырдын 40-50 жылдары, жоғарыда энгіме болған түжырымдамалар пайдаболы п, әнеркәсібі дамыған елдердетехнократияны саяси нактылыкка айналды ру туралы көзкарастар калы птасты . Бұл тұж ы ры м дам аларды н аиторлары технократтар басш ылык кы зм еп і тек кәсіпорындар мен олардын бірлестіктерінде алып кана коймай, өздерінін колдары на саяси билікті ш оғырландыруы тиіс деп санады. 60-70 жылдары технократиялы к идеялар а м е р и к а ә л е у м ет га н у ш ы л а р ы мен с а я са гт а н у ш ы л а р ы Г .С ай м о н н ы н (“ ғылыми баскарылатын коғам”), Д.Беллдын (“посі ипдустриалдыккоғам"), З .Б ж е з и н с к и й д ін ( “ т е х н о т р о н д ы к к о ғ а м " ) ж ә н е б а с к а л а р ы н ы н түж ырымдамаларынан корініс тапты. А талм ы ш түж ы ры м дам аларм ен катар, Х Х ғасы рда “постиндустриалды котам ”, “мем лекеттік ш аруаш ы лы к теори ясы ”, “әлеум еттік нары кты к ш аруаш ы лы к” , “бәрін ж ары лкайты н м ем лекет” түжырымдары, “саяси плю рализм теориясы ” ж эне т.б. мейлінше кен інентараған еді. “ П о с т и н д у с тр и а л д ы к о т а м ” т ұ ж ы р ы м д ам а сы а в т о р л а р ы н ы к бірі а м е р и к а н д ы к ә л е у м ет т а н у ш ы А лви н Т о ф ф л е р (1928) “ Б о л а ш а к п е н сокты ғы су”, “Үшінш і то лк ы н ” ж эне баска да енбектерінде адамзат жана технологиялы қ револю цияны басынан кеш іріп жатыр, соны н барысында компьютерлік дәуір орнайды ж әне акпараттык, коғамға өту жүзеге асады деп сендірді. Т о ф ф л ер акп аратты к коғам ны н негізгі тенден ц и ял ары н а сараптама 101
ж асайды. Т оф ф лер теориялы к назарын коғам өмірінін барлы к саласында: экономика, білім, денсаулыксактау, каржы мен бизнес, бүкаралыкакпарат. дем аду ж эне т.б. өсіп келе жаткан білім, акпарат рыно/ іне аударады. Білімнінаддынғы катарлы экономиканын манызды ресурсынаайналғанын айтуымыз керек, өйткені ол ш икізатка каж еттілікті. ж умысш ы күш іне, уакы т пен кап италға м ұктаж ды кты кы скартады . XXI ғасы рда әлем дік денгейде эк о н о м и к а лы к үстемдік үш ін жүріп жаткан күресте "білімге негізделген стратегиялы к кару" әрекеті алдынғы катарға ш ыкты. Байлы к пен кару-ж аракка карағанда білім көб іне-көп тең белінбеген, сонды ктан білімді, интеллектуалды к ресурстарды кайта бөлу казіргі өркен ниеттін манызды міндеті болып табылады. “Борін ж ары лкайты н м ем лекет” теориясы аиторлары ны н пікірінш е, аралас эконом иканы нығайту. эк он ом и к алы к өмірді м емлекеттін реттеуі, әлеум еттік кы зм ет көрсетуді дамыту ж эн е т.б. Батыс ел д ер м д е “бәрін жарылкайтын мемлекетті” орнатуға жеткічген. Ресми күжаттарда (мысалы, Ф р ан ц и я, И спани я ж эн е т.б. елдерд ін к о н сти туи и ялары н да) мүндай мемлекетті сипаттауда “әлеуметтік мем лекет" гермині колданылады. Атап айтар болсак, 1974 жылғы Ш веция К онституииясы нда ж еке адам ны н амандығы м ем лекет кы зм етінін негізгі максаты болып табы латы нды ғы ж азы лған; Ш вейцария К онституциясы нда мемлекет азам аттарды н әл- аукатын арттыруға ыкпал ететін шараларды кабылдайтындығы айтылған. Саяси әдебиетте "әлеуметтік мемлекет" терминін ГФР конституциисын ж асауш ы лар енгізді. Ө зінін мэні ж ағы нан бүл терминнін ғылыми еместігі дау тудырмайды. Ол мемлекеттін әлеуметтік институт екендігін (кез-келген мемлекет сондай болып саналады) білдірмейді, керісінш е ол элеум еттік мемлекет халыктын емір денгейін арттыруға, онын материалдык эл-аукатын кам там асы з етуге, балаларды ң , ж астарды н , карттарды н әл еу м еттік корғалуына ж әне т.б. әлеуметтік әділеттілік орнатуға бағытталған саясат жүргізуі тиіс. Ә леуметтік мемлекет өндіріс күралдары на менш іктін көп түрлілігін, коғамдык өндірісті реттеудін нары кты к ж ән е жоспарлы механизмдерінін үш тастырылуын, адамнын әлеум еттік-эконом икалы к, саяси ж эн е жеке күкығы мен бостандығына, халы кты н барлы к жіктері үшін білім алуға, денсаулығын сактауға кепілдік беруді камтамасыз етуі тиіс, кы лмы спен, н а ш а к о р л ы к п е н т и ім д і к ү р е с ү й ы м д а с т ы р у ғ а , б а р л ы к е н б е к к е жарайтындарды жұмыспен камтамасыз етуге, тұрм ы сы төм ен азаматтарды корғауға ж эне т.б. бағытгалған бағдарлама дайындаумен камтамасыз етуі тиіс. Ш етелдік кейбір белгілі авторлардын айтуынш а “элеуметтік мем лекет” түжырымдамасы XX ғасырдын екінш і ж арты сы ны н бас кезінде ш ы нды кка айналғанобъективтік процестерге: КСРО-даәлеуметгік мәселелерді шешудін
т ә ж ір и б е с ін е , Б а т ы с т ы н б ір к а т а р е л д е р ін ін п о с т и н д у с т р и а л д ы к технологияғакөш уіне, біркатар елдердегі революциялыкүрдістерге, ондағы халы кты н айтарлы ктай бөлігінің өз кұкы ктары н түсінуіне ж ән е т.б. жауап ретінде пайдаболған. “ Барлыкадамдар, — деп жазды немістінбелгілі ғалымы К .Я сперс, — әділеттілікті талап етеді ж эне казір оянған сананы ң аркасында өзд ерін ің талаптары н түсінуге, білдіруге ж ән е коргауға кабілетті. Осы әділеттілікті талап ету енб ек ж ағдайы на, ен б ек нәтиж есін де алы нған I өнімдерді бөлуге бағытталған . Казіргі уакытта саяси плю рализм теориясы саясаттануда манызды орын алған. С аяси плю рализм теориясы н Э .Д ю ркгейм, М .Д ю верж е, Р.Даль, Р Д а р е н д о р ф жасады. О ларды н көзкарастары н ы н негізін казіргі коғамда таптар жойылды, оларды н орны нда әртүрлі езар а әрекет ететін әлеум еггік ж ік те р ө м ір с ү р е д і, бүларды н мүдделері антогонистік емес, о л ар тат у т ү р а алады деген кағида күрады. М үндай жағдайда м емлекет әртүрлі топтардын мүдделерін үйлестіру ф ункциясы н аткарады, бәсекелесуш і саяси күштердін арасы нда казы лы к рөл аткарады . біреулердін екінш і біреулерден асып кетуіне жол бермейді. “Саяси плю рализм" теориясы дем ократиялы к коғамда әлеуметтік топтар ©здерінін мүдделерін еркін білдіретініне, саяси өмірге катысуға, партиялар, козғалыстар кұруға ж әне т.б. сендірді. Мұндай коғамда, олардын пікірінше, саяси билік нығаяды, о н ы н ш ешімі әр түрлі әлеум еттік топтарды н өзара әрекетін ін нәтиж есі болып табылады. И деялы к плю рализм немесе пікір плю рализмі әртүрлі индивидтердін санасында объективтік акикаттын алуан түрде бейнеленуінін нәтижесі, адами әр түрлі ойдын м әнгілік табиғи ф орм асы , онсы з адамзатты н каркындап дамуы м үм кін емес. С аяси п л ю рали зм н ін м ән і таптар мен әлеум еттік топтарды н әр түрлі мүдделері мен позиииялары ны нобъективті себептеріне саяды, демек саяси салада олардын білінуі көп түрлі формалардан байкалады. XX ғасырдын 30-50 жылдарында А К Д І-ты н саяси ғылымы бихевиоризмге үлкен назараударды. Бихевиоризмнінклассиктері (Ч.М ериэм, Г.Лассауэлл, Д ж . К этлин ж эне т.б.) саясатты түлға аралы к өзара әрекет түрғысынан карастырды. Олардын тусініг і бойынш а, саясат жекелеген индивидтердін өзара әрекеті мен саяси әрекеттердін жиынтығынан күралады, яғни индивидуалдык саяси жүріс-түрыс векторларынын косындысынан калыптасады. Индивидтербилік м әселесін д е еза р а к а р ы м -к ат ы н ас к а түседі, ол арды н и н ди видуалды к максаттары саяси өмірдін негізін кұрайды. Осы жағдайда саяси сала ен алды м ен белгілі бір ә р е к е т т е р мен өзара әр ек еттер д ен калы птасаты н (“а к ц и й ”, “и н теракций” ) индивидтердін саяси белсенділігінін жиынтыгы
103
ретінде түсіндіріледі. Осы ме тодологиялы к ұстаным ш енберінде саясатты н ресурстар алмастыруы (П .Блау), “саясатты н ойын теориясы " (О .Брам с), “сая си с у б ъ ек т іл е р д і ұтымды т а н д а у т е о р и я с ы " (Ф .Ф и о р н а ) іспетті тұж ырымдамалар жасалды. XX ғасы рды ң екінш і ж артысында постм одернизм , жана либерализм, ж ана консерватизм ж эне баска да саяси ойды н багыгтары кеш нен тарады. П остмодернистерөткен тарихты ж эне бүгінгі когамдык шындыкгы зерттеуде жана амалдарды колдану кажеттігін негіздейді. Олардын кейбіреуі, мысалы P.J1 ипщатц, мемлекет “белгілі бір аумакта халыктын эл-аукатын камтамасыз ету үшін пайда болтан жок, ол "үкіметтің адамдарга е з бағамдауын тануды н” нәтиж есінде шыкты деп есептеді. Ж ан а либералдар когамдык өмірдін бүкіл пропестеріне. соны н ішінде жеке кэсіпкерлік кызмет саласына мемлекеттік ыкпалды кенейту идеясын насихаттады. Ж ан а консерваторлареркін рынок идеясын негіздейді. С а я с и гы л ы м д а р д ы н к а зір гі с а я с и ж ү й е л е р д і, к ұ б ы л ы с т а р мен п р о и естер д і зерттеу м ү м к ін д ігін б ар ы н ш а к ен ей гу д е б олаш аты зо р бағыттарының бірі — салыстырмалы саясаттану калыптасты. Америка саясаттанушысы Габриэль Алмонд (1911) осы бағып ын кэрнекті өкілі болып саналады. О нын негізгі жүмыстары: “ Салыстырмалы саясат: даму тұжырымдамасы” ( 1966ж.), “Д амушы аймактарды нсаясаты ” (1968 ж.), “ Бүгінгі салыстырмалы саясат” ( 1988 ж . ) . А лм ондты саяси жүйе ж эн е сая си м эд ен и ет ж он індегі т ео р и я л ы к зерттеулері таны мал етті. Алмонд дайындаган саяси жүйе моделдерінде негізінен “к ір у ” ж эн е “ш ығу” ф ун кц и ял ары н а кекіл аударылды. Алмонд саяси мәдениеттін мазмүнын кұрайтын саяси бағыт-бағдарлардын ж эне саяси ж ү й ен ін ө м ір сү р у сипаты ны ңарасы ндағы өзара байланысты корсетгі. А лмонд пен С.Вербанын бірігіп ш ығарган "А заматты к мэдениет. Бес мемлекетте ri саяси катынастар ж эне д ем ок рати я” ( 1963 ж.) атты енбегінде салыстырмалы саяси талдаудын эдістерін, мысалга AKLJJ, М ексика, И тати я, Ү л ы б р и т а н и я ж э н е Г ер м а н и я с и я к т ы б ес ел х а л ы к т а р ы н ы н с а я си мәдениеттерін салыстыру аркылы паш еткен. Т алдауды н осы әдісін А лмонд саяси ж үйені, ж алпы саяси дамуды карастырганда колданган. Салыстырмалы саясаттанудын жетістікгері бүгінгі күні когамдык колдау тауып, мойындалды, онынж етезерттеулерін Америка мен Батыс Еуропанын саяси к ай р атк ер л ер і, үкім еттері мен п артиялары кен інен колданады , осылайш а оларды н практикалыктиімділігі дэлелденді. XX г а с ы р д ы к 90-ш ы ж ы лдары к азір гі Е уразияд а саяси гы лы м дар саласында зерттеулер кенінен жүргізілді. Көптеген кітагітар, кітапш атар, макалалар ж ары кка шыкты, саясаттану багытында журналдар шыгарылды. 104 С аясаттану бойы нш а окулы ктар мен оку күралдары ж ары к корді. Алайда Еуразияны н казіргі заман тарихында саяси ғылымдар өз дамуынын бастапкы к е зе н ін д е тү р ған ы н а й т у ы м ы з к аж ет. Е у р а зи я л ы к а к и к а г т ы н саяси тәж ірибесі әлі де ж еткіліксіз сарапталған ж эн е кортындылантан. Саяси ғ ы л ы м д ар мен п р а к ги к а д а б ат ы с ты к д әс т ү р ге ел ік т еу д ін оры н алып отырғандығы байкалады. С оны м ен. саяси ғыдым XX ғасырда өз алдына ж еке гылым ретінде толығымен калыптасты ж эн е ол әртүрлі бағытта дамып келеді. , , Ж оғарыда баяндалгандарды корытындылаи келіп, мынандай түжырым ж асауға болады: бірінш іден, саяси ғы лы м дартарихы — бұл өткен үрпактын мол тәж ірибесі, онсы j казіргі саяси өмірдін бірде-бір манызды мэселесі ш еш іле алм айды . Бүл тэж ір и б е казіргі к езен үш ін өзек ж арды лы ғы н жоймаған кәптеген бірегей шешімдерден түрады, ғалымдар мен практиктерге өз зерттеулерін өткен практикам ен садыстыруға, өткенде табылған бірегей ж аналы ктарм ен салыстыруға м үмкіндік береді. Екінш іден, саяси идеялар үзак эволюпиядан әтіп, соның барысында кейбір зандылыктар көрінді: саяси идеялардын дамуы тарихты н әртүрлі кезеңдегі коғам ны н каж еттіліктерін ж эн е даму денгейін жалпы көрсетеалды ; билік эволю ш іясы, мемлекет гіен адамны н өзара кагы насы саяси талдауды н негізгі батыгы болып табылды; саяси идеялардындамуы жалпы проблемалардан жеке мәселеге, мемлекеттен адамға карай жүрді; адам ны н күкығы мен бостандығы м эселесінін бірге- бірте басымдығы артты; саяси идеяларсаяси практикаға ар к а сүйеп барынша шыыайылана түсті, саяси ғылым мен саяси акикатты нтікелей озара әрекеті пайда болды. Саяси ғылым бүгінғі күнітезж онетабы сты түрдедам ы п келеді. XXIғасыр тоғысында саясаттану аса манызды зерттеу ғылымдарының біріне айналды. 5 т '■
' ■*
4 ч ’ : : і жр. \ / -/д‘
ЛГ і v:
: 1 ' : ' л; ' ^
V4, : - х
J і..-;;’ ’ : : L м '1
. г. Ü f . O v' i i ;
: ’. ; й : ■ - ' ■"
: TO ; !■ ■: ■ 1 ■■■•. •■■ ■ > . '
wï •ЛЪ' л и ■
■■■ ; . - r : i :- ■
.;'Г;Г- . :■ ........ . ,, - і : г .-/у I1:* ’!; -i- ■■■ , : : ■"
;»rifU>«a*mrj4< v . >.»•.•* •*, г. < .S;
J * '4., 105
Үшіншітакырып: ^ ■■ \.!tXV і САЛЫСТЫРМАЛЫ САЯСАТТАНУ * іг С аясаттану гы лы мы ны н көптеген м әселелерінін ішінде салыстырмалы саясаттану мәселесі манызды орын алады. Салыстырмалы саясаттану немесе с а я с и к о м п а р а т и в и с т и к а д е г е н ім із с а я с и ғ ы л ы м д а р д ы н м а н ы зд ы б ағы ттары ны н бірі болып табылады. Ол әсіресе, ғылыми әдебиетте аз камтылған, түрлі елдер мен мемлекеттердін, түрлі енірлер мен халыктардын жалпы жағдаяттары мен ерекш еліктерін зерттейді. 1 44
Салыстырмалы саясаттануды жалпы саясаттануды н манызды, соны н өзінде күрамды бір белігі ретінде карасты ра келгенде ол өз алдына дербес пән болып шығады. Н акты ракайтканда, мүнда өзіндік зерттеу аукы мы нда м ем л ек еттер д і, елдерд і, ө н ір л ер д і, х ал ы ктар д ы с ал ы сты р м ал ы түрде карастыруға болады. Демек, бүл гылым саласы ны ң өзіндік зерттеу тәсілдері,
жүктеу/скачать 15,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|