Басқару экономикасы
жүктеу/скачать 1,31 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.6 сурет. Сұраныс пен ұсыныстың өзгерулері жіне олардың нарықтық тепе-теңдікке қысқа мерзімді уақыт мезгілінде тиетін әсері (бағаның мөлшерлеу функциясы)
- Нарықты ұзақ мерзімді талдау: бағаның «бағыттаушы» немесе «бөлу функциясы»
- 2.7 сурет. Ұсыныстың қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді өзгерулері (сұраныстың бастапқы өзгеруіне жауап ретінде) А) Пицца S
| P
S Тапшы Q 2.6 сурет. Сұраныс пен ұсыныстың өзгерулері жіне олардың нарықтық тепе-теңдікке қысқа мерзімді уақыт мезгілінде тиетін әсері (бағаның мөлшерлеу функциясы) Графиктердегі көрсетілген нәтижелерді қысқаша келесідей түсіндіруге болады: А) Сұраныстың өсуі тепе-теңдік баға мен көлемді өсіруге алып келеді. Б) P S Артық Q Б) Сұраныстың төмендеуі тепе-теңдік баға мен көлемді төмендетуге алып келеді. В) P S Артық D Q В) Ұсыныстың өсуі тепе-теңдік баға мен көлемді төмендетуге алып келеді. Г) S P Тапшы D Q Г) Ұсыныстың төмендеуі тепе-теңдік баға мен көлемді өсіруге алып келеді. Сөйтіп, бастапқы баға болғанда сұраныстың немесе ұсыныстың жылжуы не артықты, не тапшылықты жасайды. Сонымен нарыөты тепе-теңдік күйге келтіру үшін тепе-теңдік баға өсуі немесе азаю қажет. Сұраныс пен ұсыныс көлемдері арасындағы дисбалансты жою үшін нарықтық бағаның өзгеруін экономистер бағаның мөлшерлеу функциясы деп атайды. Нарықты ұзақ мерзімді талдау: бағаның «бағыттаушы» немесе «бөлу функциясы» Жоғарыда көрсетілген салыстырмалы статикалық талдауда сұраныс немесе ұсыныстың белгілі өзгеруіне тепе-теңдік баға мен көлемнің жауабын қарастырдық. Бұл жауап бағаның мөлшерлеу функциясымен жарыса жүргізіледі. Енді нарықтық бағаның осылай өзгеру нәтижесінде не болуы мүмкін, соны қарастырайық. Бұл жағдайды көрсету үшін самсаның ауыстырушысы болп есептелетін пицца нарығын қарастырайық. Осы екі нарықты сұраныс пен ұсыныс графиктері 2.7 суреттерінде бейнеленген. Ұнату мен басқадан артық көру самса пайдасына шешілгеннен кейін, адамдар ден саулығын ойлап пиццаға жағымсыз қарайтын болады. Осы екі өнімге сұраныстың өзгеруі келесідей көрсетілген: пиццаға сұраныс төменге, ал самсаға сұраныс жоғары жылжиды. Мұндай жылжулар самса нарығында тапшылық және пицца нарығында артықты туғызады. Бағаның мөлшерлеу функциясы осы нарық дисбалансын дереу жөндей бастайды. Пиццаға баға төмендесе артық жоғалады, самсаға баға өссе тапшылық жоғалады. Бұл талдауды жүргізгенде олардың бағаларының ара қатынасы маңызды емес. Ұнату мен басқадан артық көру өзгермей тұрғанда олардың бағалары шамамен тең деп ұйғардық. Мән мынада: баға өзінің мөлшерлеу функциясын атқарғаннан кейін, самсаның тепе-теңдік бағасы пиццаның бағасына қарағанда жоғарырақ болады. Енді баға өзгеріп, екі нарық қайтадан тепе-теңдік күйіне келді делік. Осыдан әрі не болады? Пиццаның төмендеген бағасы сатушыларды бұл нарыққа ресурстардың аз көлемін бөлуге итереді, кейбірі пиццаны өндіру немесе сату нарығынан шығып кетуі де мүмкін. Ал самсаның жоғары бағасы бұл нарыққа көбірек ресурстарды бөлуге ынталандырады, самса өндіретін және сататын жаңа кәсіпорын мен сауда орындары ашылуы мүмкін. Осындай түзетулердің енгізілуін графиктерден байқауға болады: самса ұсыныс қисық сызығының оңға жылжуын, пицца ұсыныс қисығының солға жылжуын. «Ұзақ мерзімді» реттеуден кейін тепе-теңдік баға мен көлем сұраныстың бастапқы өзгерістері болмай тұрғандағы деңгейлеріне қайтып келуі мүмкін (яғни әр нарықтағы жақын немесе тең болуы мүмкін. Бірақ негізгі идея мынада жатыр: пицца нарығында - ден елеулі аз, самса нарығында - ден елеулі көп. Бұл айырмашылықтар ресурстардың пицца нарығынан самса нарығына ауысуын көрсетеді. Ғасырлар бұрын Адам Смит баға өзгеруіне жауап ретінде ресурстардың бір нарықтан басқаларына ауысуын «көзге көрінбейтін қол» деп атаған. Ресурстардың ауысуы өндіріс факторларының иелеріне «баға сигналдарына» жауапты символ түрінде білдіру. Қайткен жағдайда болсын, ресурстар пицца нарығынан самса нарығына ауысқанда, баға өзінің бағыттаушы немесе бөлу функциясын атқарады. Егер анықтама берсек, онда бағаның бағыттаушы немесе бөлу функциясы – тауардың немесе қызметтің тепе-теңдік бағасының өзгеруіне жауап ретінде ресурстарды бір нарықтан басқасына ауыстыру. 2.7 сурет. Ұсыныстың қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді өзгерулері (сұраныстың бастапқы өзгеруіне жауап ретінде) А) Пицца S P Ұзақ мерзімді өзгеріс Q Б) Самса S P Ұзақ мерзімді өзгеріс Q Келтірілген мысал экономикалық талдау жүргізгенде қысқа мерзімді мезгіл және ұзақ мерзімді мезгілдің арасындағы бар негізгі айырмашылықты көрсетеді. Бұл айырмашылық күнтізбелік уақытқа еш қатысы жоқ. Ол жабдықтаушы мен сатып алушылардың тепе-теңдік бағаның өзгеруіне жауап қайтаруға кететін уақытқа қатысты. Қысқа мерзімді мезгіл және ұзақ мерзімді мезгіл туралы келесі анықтамалар осы мезгілдерді ажыратуға мүмкіндік береді: 1) қысқа мерзімді мезгіл: а) бұл уақыт мезгілінде сатушылар, нарықта тепе-теңдік бағаның өзгеруіне қарай, белгілі ресурстар көлемін реттеумен жауап береді. Ол ресурстарды айнымалы шығындар деп атайды. Бұл шығындардың мысалы ретінде жұмыс сағаттары мен шикізатты келтіруге болады. Сатушылар жасайтын қысқа мерзімді түзетулерді берілген ұсыныс қисық сызығын бойлай жылжуы түрінде көрсетуге болады; б) бұл уақыт мезгілінде сатып алушылар белгілі тауар немесе қызметке сұраныстың көлемін реттейді. , нарықта период времени, в котором покупатели, уже имеющиеся на рынке, регулируют объем спроса на определенный товар или услугу. Сатып алушылар жасайтын қысқа мерзімді түзетулерді белгілі сұраныс қисық сызығын бойлай жылжуы түрінде көрсетуге болады;
жүктеу/скачать 1,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|