Биологические науки казахстана свидетельство
жүктеу/скачать 3,44 Mb. Pdf көрінісі
|
| Павлодар мемлекеттік педагогикалық институтының ғылыми журналы Научный журнал Павлодарского государственного педагогического института 2001 жылдан шығады Издается с 2001 года 1 2013 БИОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ КАЗАХСТАНА СВИДЕТЕЛЬСТВО о постановке на учет средства массовой информации №9077-Ж выдано Министерством культуры, информации Республики Казахстан 25 марта 2008 года РЕДАКЦИОННАЯ КОЛЛЕГИЯ Главный редактор Б.К. Жумабекова, доктор биологических наук (Павлодарский государственный педагогический институт, г. Павлодар) Ответственный секретарь Н.С. Сарбасов, кандидат биологических наук (Павлодарский государственный педагогический институт, г. Павлодар) Члены редакционной коллегии Н.А. Айтхожина, доктор биологических наук, профессор (Институт молекулярной биологии им. М.А. Айтхожина МОН РК, г. Алматы) К.У. Базарбеков, доктор биологических наук (Павлодарский государственный педагогический институт, г. Павлодар) И.О. Байтулин, доктор биологических наук, академик НАН РК (Институт ботаники и фитоинтродукции МОН РК, г. Алматы) В.Э. Березин, доктор биологических наук, профессор (Институт микробиологии и вирусологии МОН РК, г. Алматы) Р.И. Берсимбаев, доктор биологических наук, профессор, академик НАН РК (Казахский национальный университет им. аль-Фараби, г. Алматы) А.Г. Карташев, доктор биологических наук, профессор (Томский университет систем управления и радиоэлектроники, г. Томск) С. Мас-Кома, доктор биологических наук, профессор (Университет Валенсии, Испания) Ж.М. Мукатаева, доктор биологических наук (Павлодарский государственный педагогический институт, г.Павлодар) М.C. Панин, доктор биологических наук, профессор, академик РАН (Семипалатинский государственный педагогический институт, г. Семей) И.Р. Рахимбаев, доктор биологических наук, профессор чл.-корр. НАН РК (Институт физиологии, генетики и биоинженерии растений МОН РК, г. Алматы) А.В. Суров, доктор биологических наук, (Институт проблем экологии и эволюции им. А.Н. Северцова РАН, г. Москва, Россия) Н.Е. Тарасовская, доктор биологических наук (Павлодарский государственный педагогический институт, г. Павлодар) Ж.К. Шаймарданов, доктор биологических наук, профессор (Департамент по контролю в сфере образования Павлодарской области, г. Павлодар) Технический секретарь А.Ж. Кайрбаева За достоверность материалов и рекламы ответственность несут авторы и рекламодатели. Мнение авторов публикаций не всегда совпадает с мнением редакции. Редакция оставляет за собой право на отклонение материалов. Рукописи и дискеты не возвращаются. При использовании материалов журнала ссылка на «Биологические науки Казахстана» обязательна.
© ПГПИ
МАЗМҰНЫ БОТАНИКА Д.Қ. Елемесов Баянауыл ауданында таралған қара қаңдыағаш шоқ ормандарының типтері. Шаруашылықта және халықтық медицинадағы маңызы 6 Ч. Семеев Алтай тауларындағы Larix sibirica дендроэкологиялық мінездемесі 13 МИКРОБИОЛОГИЯ А.В. Лукина, Ш.Б. Смағұлова, А.А. Нүсіпбекова, Ә.М. Успанов, М.В. Левченко, Г.Р. Леднев Жабық алаң жағдайында сорғыш зиянкестердің санын реттеу үшін Beauveria bassiana (Bals.) Vuill. энтомопатогенді саңырауқұлақ штамдарын іріктеу 21 ПАРАЗИТОЛОГИЯ Қ.Қ. Байтұрсынов, Э.Н. Оспанова, Р.Д. Ділбарқанова, Ф.М. Қувандықова, Ф.Н. Саржанов Қазақстандағы жабайы тұяқты жануарларының гельминт-тофаунасының тарихи және қазіргі жағдайдағы қалыптасу деңгейі 28 Қ.З. Сәкиев, С.К. Оспанова, Қ.Т. Абдрахманова, А.Б. Исаханова, В.Ф. Слемнев, Б.Қ. Жұмабекова Павлодар облысының территориясындағы туляремияның қазіргі жағдайы мен таралу заңдылықтары 35 А.Э. Кучбоев, Д.К. Умаров, Р.Р. Каримова, Б.Х. Рузиев, Г.Д. Хайдарова Өзбекстандағы жануаралар паразиттері – өкпе нематодтарын молекулалық диагностикалау 42 Н.Е. Тарасовская, Б.Қ. Жұмабекова Павлодар облысындағы сүйір тұмсық бақа мен ширақ кесірткенің гельминтофаунасы және оған экологиялық талдау 48 ФИЗИОЛОГИЯ Е.Ю. Канюка, О.И. Цебржинский Шошқаның бұлшықет ұлпасындағы цитохромокси- даза деңгейі 63 В.А. Павлов Гинекологиядағы лапароскопиялық ота кезіндегі анестезиологиялық құралдың ерекшеліктері 71 В.А. Павлов Лапароскопиялық ота кезінде анестезия жүргізу ерекшеліктері 78 ЭКОЛОГИЯ Л.П. Пономарева Іле атырауындағы көлдердің жағдайын көктемгі фитопланктон құрамы арқылы сапробиологиялық бағалау 83 АҚПАРАТ Біздің авторлар 95 СОДЕРЖАНИЕ БОТАНИКА Д.К. Елемесов Типы рощ черной ольхи, распространенных в Баянаульском районе. Значимость в хозяйстве и народной медицине 6 Ч. Семеев Дендроэкологическая характеритика larix sibirica в горах Алтая 13 МИКРОБИОЛОГИЯ А.В. Лукина, Ш.Б. Смагулова, А.А. Нусипбекова, А.М. Успанов, М.В. Левченко, Г.Р. Леднев Отбор штаммов энтомопатогенного гриба Beauveria bassiana (Bals.) Vuill. для контроля численности сосущих вредителей защищенного грунта 21 ПАРАЗИТОЛОГИЯ К.К. Байтурсинов, Э.Н. Оспанова, Р.Д. Дильбарканова, Ф.М. Кувандыкова, Ф.Н. Саржанов Исторические и современные аспекты формирова- ния гельмин-тофауны диких копытных Казахстана 28 К.З. Сакиев, С.К. Оспанова, К.Т. Абдрахманова, А.Б. Исаханова, В.Ф. Слемнев, Б.К. Жумабекова Современное состояние и закономерности распространения туляремии на территории Павло- дарской области 35 А.Э. Кучбоев, Д.К. Умаров, Р.Р. Каримова, Б.Х. Рузиев, Г.Д. Хайдарова Молекулярная диагностика легочных нематод - паразитов животных Узбекистана 42 Н.Е. Тарасовская, Б.К. Жумабекова Гельминтофауна остромордой лягушки и прыткой ящерицы в Павлодарской области и ее экологический анализ 48 ФИЗИОЛОГИЯ Е.Ю. Канюка, О.И. Цебржинский Уровень цитохромоксидазы в мышечной ткани свиней 63 В.А. Павлов Особенности aнестезиологического пособия при лапароскопических операциях в гинекологии 71 В.А. Павлов Особенности проведения анестезии при лапароско- пических операциях 78 ЭКОЛОГИЯ Л.П. Пономарева Сапробиологическая оценка состояния озёр дельты р. Иле по составу весеннего фитопланктона 83 ИНФОРМАЦИЯ Наши авторы 95 CONTENTS BOTANY D. Elemesov Types of black alder forests spread in Bayanaul region and their importance in economy and in People's medicine 6 Ch. Semeyev Dendroecological charakteristic LARIX SIBIRICA In The Altai Mountains 13 ZOOLOGY A.V. Lukina, S.B. Smagulova, А.А. Nusipbekova, А.M. Uspanov, M.V. Levchenko, G.R. Lednev Selection of strains of entomopathogenic fungus Beauveria bassiana (Bals.) Vuill. for control sucking insects in greenhouses 21 PARASITOLOGY K.K. Baitursinov, E.N. Ospanova, I.A. Ishigov, F.M. Kuvandikova, F.N. Sarzhanov Historical and modern aspects of Kazakhstan gelminttofaunа of wild ungulates 28 K.Z. Sakiyev, S.K. Ospanova, K.T. Abdrakhmanova, A.B. Isakhanova, Slemnev of V.F., B.K. Zhumabekova. Current state and consistent pattern of distribution of a tularemia in the territory of the Pavlodar region (North Kazakhstan) 35 A.E. Kuchboev, D.K. Umarov, R.R. Karimova, B.Kh. Ruziev, G. Khaidarova Molecular diagnostics of lung nematodes parasites animals of Uzbekistan 42 N.E. Tarassovskaja, B.K. Zhumabekova Helminthes fauna of moor frog (rana arvalis) and sand lizard (lacerta agilis) in Pavlodar region and it’s ecological analysis 48 PHYSIOLOGY E. Kanyuka, O. Tsebrzhinsky Cytochromeoxidase level of pig muscle tissue 63 V.A. Pavlov Features anesthesiologiс grants at laparoscopic operations in gynecology 71 V.A. Pavlov Features of carrying out anesthesia at laparoscopic operations 78 ECOLOGY L.P. Ponomareva Saprobiologicheskaya estimation of the state of lakes of delta Ile on composition of spring phytoplankton 83 INFORMATION Our authors 95 6 БИОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ КАЗАХСТАНА №1, 2013 УДК 630.2 (574.25)
Қанды
қара ағаш
ылғалды топырақтарда - өзен, бұлақ бойымен, дымқыл шалғынды және батпақты жер- лерде, сонымен қатар грунт сулары- на жақын жерлерде өседі. Қанды қара ағаштың таралу ареалы көбінесе ор- манды және дала зоналарында тән. Батпақты жерлерде қандыағашпен бұталылар (мойыл, итшомырт, шәңкіш) қатарласып қалың орманды құраса, шөптесіндер ішінен көбінесе қалақай мен папоротниктер өседі. Жабысқақ қанды қара ағаш – тез өсетін және ор- манды қалпына келтіретін негізгі тұқымдас болып табылады. Ол – деңгейі төмен батпақтарда, өзен жағасында өседі. Көбінесе дымқыл және оттегісі аз топырақтарда, дымқылды жаға бой- ында, сонымен қатар бұлақ, батпақ, көл маңында да өсуге бейімделген. Қандыағаш (Alnus)
– қайың
тұқымдасына жататын, қара қандыағаш түрі. Табиғи кең таралған ареалы солтүстік жарты шар материктері және Оңтүстік Америкада Анд және Чили тауларына дейін созылып жатыр. Ең көп таралған жерлері: Белоруссия мен Украина жолақтарында, оңтүстік
7 БИОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ КАЗАХСТАНА №1, 2013 Балтық жағалауларында және Ресейдің Европалық орталық бөлігі [1, 56 б.]. Елімізде Шортанды көлінің солтүстік жағалауында қанды қара ағаштың өсетіні көпшілікке мәлім. Құсмұрында, Ақтөбе облысында (Мөртұқ станциясы, Ілек өзенінде), Ерейментау тауларын- да, Қарқаралы, Баянауыл аймағында өздігінен өссе, ал Алматы қаласында екпе ретінде өсіріледі [2, 116 б.]. Қорғалу дәрежесіне және үлкен шаруашылық потенциалына қара- мастан қара қандыағаш - Павлодар об- лысыда аз зерттелген түрлердің бірі. Әдебиет және қор деректерін тал- дау барысында анықталғандай, бұл сирек мәдени түрді дамытудың әлі де болсын агротехникалық әдістері жасалмағандығын байқаймыз. Қандағаш тұқымдастары эрозияға қарсы, су сақтау, топырақ қорғау, өзіндік орта және климат қалыптастырушы маңыздары бар. Сонымен қатар үлкен санитарлық-гигиеналық, мәдени-сауық- тыру, рекреациялық және эстетикалық маңызға ие. БМҰТП территориясында қандыағаш ормандары 428,37 гектарды алып жа- тыр, немесе барлық орманды жерлерінің 2,3% алады. Қандыағаштардың негізгі массивтері БМҰТП-ң Торайғыр көліне жақын жағалауда, Еспе шағын өзенінің жағасында, Мыстан аңғарында (Жасы- бай көліне жақын жер) шоғырланған [3, 3-10 б.]. Парк территориясында қандыағаш- тардың жоғалуының негізгі факто-
8 БИОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ КАЗАХСТАНА №1, 2013 ры орман массивтерінің белгілі бір участіктерінің антропогендік әсерден деградацияға ұшырауын жатқызамыз. Баянауыл ұлттық мемелекеттік табиғи паркінде өсетін көптеген өсімдік қауымдастығының ішіндегі си- рек кездесетін қызыл кітапқа енген түрі – жабысқақ немесе қара қандыағаш (Alnus glutinosа). Осында өсетін қара қандыағаш басқа ағаш түрлерімен ара- ласып, өзіне тән екпелерді құрайды. Оларды келесідей типтерге бөлуге бо- лады: - Шалғынды, дәнді-дақылды - әртүрлі шөптесінді қандыағаш; - Қайыңды-талды-шалғынды қанды- ағаш; - Қалақайлы-бұталы қандыағаш; - Әртүрлі шөптесінді қандыағаш. Шалғынды – дәнді-дақылды - әртүрлі шөптесінді қандыағаш. Мұндай түрі Еспе өзенінің бойында таралып өседі. Еспе өзенінің гидрологиялық режимі интенсивті мал жайылымы барысында антропогендік трансформацияға қатты ұшыраған. Жабысқақ қандыағаш қайыңды сүректі ярустарда бірге өседі және олардың иілуі 0,7-0,8 м-ді құрайды. Қандыағашты сипаттағанда биіктігі 12-15 м, діңнің шайқалу диаметірі 26-дан 40 см. (орташа диаметрі 30 см). Қандыағаш таралып өсуі шама- лы. Қандыағаш трутовикімен (саңырау- құлақ) және массалық дамудағы жапырақ кеміргіш жәндіктермен зақым- далған. Қайыңдар бұнда 8-9 м биіктікте және дің диаметрі 7-17 см-ге дейін қысылып өскен (Қараңыз: 1-сурет). Қайыңды-талды-шалғынды қанды- ағаш. Бұл қауымдастық Баянауыл се- лосынан оңтүстікке қара 5 км «Рыб- ный Ключ» бұлағы (50°46'04,1» солтүстік ендік және 75°39'53» шығыс бойлығында) бойындағы тау қара топырағында таралған. Орман- да ірі қара малдың жайылымдары бар. Бұл қауымдастық күрделі структура- ны құрайды: мозайкалық түрде өскен жабысқақ қандыағаш (Alnus glutinosa), салбыраңқы қайың (Betula pendulа) және ақ тал (Salix alba) (2-сурет). Қалақайлы-бұталы қандыағаш ата- уы жоқ бұлақтар бойымен өскен, «Экологиялық соқпақта» экология- лық және ботаникалық экскур- сия өткен (50°49'57» солтүстік ендік және 75°39'72» шығыс бойлықта). Сүректі ярус жабысқақ қандыағаш (Alnus glutinosa) ұштасып және жақсы жағдайдағы ағаштың иілгіш желегі 0,7 балл, биіктігі 6-8 метрде. Қауымдастықты зерттеу кезінде екіүйлі қалақайдың қаулап, таралып өсуі байқалып, бұған дейінгі жүргізілген бақылаулар бойынша олардың таралуы біршама төмен болған еді [4, 86 б.]. Қандыағаш әртүрлі шөптесінді. Ба- яанауыл елді мекенінің бұлақ бойын- да, Сабындыкөлден алыс емес қара топырақты жерде қалыптасқан. Сүректі таза қандыағашты тек қандыағаштан (Alnus glutinosa) тұрады, биіктігі 17 метрге, дің диаметрі 12 ден 22 см- жүктеу/скачать 3,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|