Bulletin «Жаратылыстану-география ғылымдары» сериясы Серия «Естественно-географические науки»

ISSN 1728-8975 
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті 
Казахский национальный педагогический университет имени Абая 
Kazakh national pedagogical university named after Abai 
ХАБАРШЫ 
ВЕСТНИК 
BULLETIN 
«Жаратылыстану-география ғылымдары» сериясы 
Серия «Естественно-географические науки» 
Series of «Natural-geographical sciences» 
№3 (49), 2016 
Алматы,2016 

Абай атындағы Қазақ ұлттық 
педагогикалық университеті 
ХАБАРШЫ 
«Жаратылыстану-география 
ғылымдары» сериясы №3 (49), 2016 ж. 
Шығару жиілігі - жылына 4 нөмір. 
2001 ж. бастап шығады 
Бас редактор 
х.г.д., проф.
 М.Е. ЕРМАҒАНБЕТОВ 
Редакциялық коллегия 
бас редактордың орынбасары, 
г.г.д., проф. м.а.
 К.Д. Каймулдинова, 
х.г.к., проф.
 Х.Н. Жанбеков, 
пед.г.д., проф.
 Ж.Ә. Шоқыбаев, 
биол.г.д., проф. м.а.
 З.Б. Тұңғышбаева 
Редакциялық алқа мүшелері: 
геогр.г.д., проф., ҚР ҰҒА академигі 
А.С. Бейсенова, 
х.г.д., проф., ҚР ҰҒА академигі 
Е.Ә. Бектуров, 
пед.г.д., проф., ҚР ҰҒА академигі 
С.Ж. Пірәлиев, 
х.г.д.,проф.
 С.Р.Конуспаев, 
пед.г.д., проф.
Н.К. Ахметов, 
геогр.г.д.,проф.
 М.Е. Белгибаев, 
биол.г.д., проф.
 Е.Т. Тазабекова, 
биол.г.д., проф.
 Л.Б. Сейлова, 
х.г.д., проф.
 Н.А. Бектенов, 
пед.г.д.,проф.
 А.А. Саипов, 
хим.г.д., проф.
 Г.И. Мейирова, 
геогр.г.д., проф.
 А.Н. Нигматов 
(Өзбекстан), 
биол.г.д., проф.
 Б.М. Дженбаев 
(Кыргызстан), 
биол.г.д.,проф.
 А.А. Мамадризохонов 
(Тәжікстан), 
п.г.д., проф.
 Н.Д. Андреева (Ресей), 
п.г.д., проф.
 С.В. Суматохин (Ресей), 
х.г.д., проф.
 Д.Ю. Мурзин (Финляндия), 
PhD докторы
 Ренато Сапо (Италия), 
геогр.г.д., проф.
 Бургхард Мейер 
(Германия), 
PhD докторы
 Давид Лорант (Венгрия), 
х.г.к.
 А.Е. Сагимбаева 
(жауапты хатшы) 
© Абай атындағы Қазақ ұлттық 
педагогикалық университеті, 2016 
Қазақстан Республикасының 
мэдениет жэне ақпарат министрлігінде 
2009 жылы мамырдың 8-де тіркелген 
N10110 - Ж 
Басуға 09.12.2016 қол қойылды. 
Пішімі 60х84
1
/
8
. Көлемі 17,2 е.б.т. 
Таралымы 300 дана. Тапсырыс 220. 
2011 жылдан бастап 
Қазақстандық дәйексөз қорының 
импакт-факторы-0,021 
050010, Алматы қаласы, 
Достық даңғылы, 13. 
Абай атындағы ҚазҰПУ 
Абай атындағы 
Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің 
«Ұлағат» баспасы 
МАЗМҰНЫ 
СОДЕРЖАНИЕ 
TABLE OF CONTENTS 
ЖЕР ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМДАР 
НАУКИ О ЗЕМЛЕ 
SCIENCES ABOUT EARTH 
Бейсенова Ә.С., Нурбаева Р.К. Мектептегі өлкетану сабағы -
теория мен тәжірибені ұштастыру (Павлодар облысы 
негізінде) 3 
Beysenova A.S., Nurbaueva R.K. Local History Lesson at school 
- a combination of theory and practice (for example, Pavlodar 
region) 
Абулгазиев А.У. Ландшафттану пәнінен дала практикасын 
өткізудің әдістері мен тәсілдері 7 
Abulgaziyev A.U. Methods and techniques for field practice on the 
subject of landscape 
Иркитбаев С.Н., Асанхан А.М. Жаңа технология тәсілімен 
физикалық география пәнін оқыту 11 
Irkitbaev S.N., Asankhan A.M. New technology means teaching 
physicalgeografiya 
Карбаева Ш.Ш. Географиялық глобалистика 14 
Karbayeva Sh.Sh. Geographical global studies 
Ахметов Е., Мырзабаев М. Қазақстан уран өнеркәсібінің 
қалыптасу тарихы 20 
Akhmetov E., Myrzabaev M. The history of the uranium industry 
in Kazakhstan 
ХИМИЯ ҒЫЛЫМДАРЫ 
ХИМИЧЕСКИЕ НАУКИ 
CHEMICAL SCIENCES 
Тургумбаева Р.Х. Применение промышленных отходов в 
полимер-битумных композициях 26 
Turgumbayeva R. Kh. Application of industrial wastes in 
polimer-bitumene compositions 
Жаксибаева А.М., Назарымбетова Х.А., Жаксибаев М.Ж. 
Процесс алкилирования бензола этанолом 31 
Zhaksibaeva A.M., Nazarymbetova Kh.A., Zhaksibaev M.Zh. 
Problems of geoecologicalzoning of the river basin 
Чинибаева Н.С., Жаксибаева Ж.М. Комплексы ВПС гумата 
натрия и акриламида с ионами переходных металлов 39 
Chinibayeva N.S., Zhaksybayeva Zh.M. UPU complexes humate 
sodium and acrylamide with ionsоf transition metals 
Корганбаева Ж.К., Бектуров Е.А., Херави Насир А. 
Исследование комплексо образования природного порфирина 
с гелем поли-4-винилпиридина 43 
Korganbaeva Zh.K., Becturov E.A., Heravi NasirА. Researchof 
complex formation natural porphyries with gel poly-4-
vinylpyridine 
Азимбаева Г.Т., Алыкпашова А.Б. Формирование научно-
теоретических знаний студентов при изучении спектральных 
методов анализа органических соединений 48 

Казахский национальный 
педагогический университет 
имени Абая 
ВЕСТНИК 
Серия «Естественно-географические 
науки» № 3 (49), 2016 г. 
Периодичность - 4 номера в год. 
Выходит с 2001 года. 
Главный редактор: 
д.х.н., проф.
 М.Е. ЕРМАГАНБЕТОВ 
Редакционная коллегия: 
зам. гл. редактора, д.г.н., и.о. проф. 
К.Д. Каймулдинова, 
зам. гл. редактора, к.х.н., проф. 
Х.Н. Жанбеков 
д.пед.н., проф.
 Ж.Ә. Шокыбаев, 
д.биол.н., и.о. проф.
 З.Б. Тунгышбаева 
Члены редколлегии: 
д.геогр.н., проф., академикНАНРК 
А.С. Бейсенова, 
д.х.н., проф., академик НАН РК 
Е.Ә. Бектуров, 
д.пед.н., проф., академик НАН РК 
С.Ж. Пралиев, 
д.х.н., проф.
 С.Р. Конуспаев, 
д.пед.н., проф.
 Н.К. Ахметов, 
д.геогр.н., проф.
 М.Е. Белгибаев, 
д.биол.н., проф.
 Е.Т. Тазабекова, 
д.биол.н., проф.
 Л.Б. Сейлова, 
д.х.н., проф.
 Н.А. Бектенов, 
д.пед.н., проф.
 А.А. Саипов, 
д.х.н., проф.
 Г.И. Мейирова, 
д.геогр.н., проф.
 А.Н. Нигматов 
(Узбекистан), 
д.биол.н., проф
.Б.М Дженбаев 
(Кыргызстан), 
А.А. Мамадризохонов (Таджикистан), 
д.пед.н., проф.
 Н.Д. Андреева (Россия), 
д.пед.н., проф.
 С.В. Суматохин (Россия), 
д.х.н., проф.
 Д.Ю. Мурзин (Финляндия), 
доктор PhD
 Ренато Сапо (Италия), 
д.геогр.н., проф.
 Бургхард Мейер 
(Германия), 
доктор PhD
 Давид Лорант (Венгрия), 
к.х.н.
 А.Е. Сагимбаева 
(ответ. секретарь) 
© Казахский национальный 
педагогический университет 
им Абая, 2016 
Зарегистрировано в Министерстве 
культуры и информации РК 
8 мая 2009 г. N10110 - Ж 
Подписано в печать 09.12.2016. 
Формат 60х84
1
/
8
. Объем 17,2 уч.-изд.л. 
Тираж 300 экз. Заказ 220. 
за 2011 год индексируемый 
КазБЦ имеет импакт-фактор - 0,021 
050010, г. Алматы, пр. Достык, 13. 
КазНПУ им. Абая 
Издательство «¥лагат» Казахского 
национального педагогического 
университета имени Абая 
Azimbayeva G.T., Alykpashova A.B. Formation of scientific-
theoretical knowledge of students when studying spectral methods 
of the analysis of organic compounds 
Жанбеков Х.Н., Лахбаева Ж.А., Шамыран Л.И. Модифика-
цияланған вермикулитте ауыр металдардың сорбциялануын 
зерттеу 53 
Zhanbekov H.N., Lahbaeva J.A., Shamyran L.I. Study sorption 
of heavy metals in the modified vermiculite 
БИОЛОГИЯ ҒЫЛЫМДАРЫ 
БИОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ 
BIOLOGICAL SCIENCES 
Бабашев А.М., Қайнарбаева А.Т. Күздік бидайдың 
вегетациялық периодын ұзарту 58 
Babashev A.M., Kainarbaeva A.D. Effect of temperature on 
winter wheatgrow in period 
Балғынбеков Ш.А., Жарылқасынова Ж.М. Қазіргі кезде 
студент жастардың өмір сүру салтындағы дене белсенділігінің 
орны 61 
Balgimbekov Sh.A. Zharylkassynova Zh.M. Role of physical 
activity in formation of a lifestyle of modern students 
Құлжанова Д.Қ. Балалар денсаулығын қалыгттастыірушы 
факторлар 66 
KulzhanovaD.K. Factors!^ the formation of children'shealth 
Сутягин В.В., Бердибеков А.Т. Опыт применения генетико-
математических методов к определению межпопуляционньгх 
различий у полуденных песчанок. 77 
Sutyagin V.V., Berdibekov A.T. Experience of using genetic and 
mathematical methods to the definition of inter-population 
differences in midday gerbils 
ЭКОЛОГИЯ 
ECOLOGY 
Алшымбеков С.К. Қазақстан аймақтарында туризмді 
дамытудағы жердің жұтаңдануы мен қуаңшылық мәселесі 85 
Alshymbekov S.K. In development of tourism in the regions of 
Kazakhstan questions of drought of earth 
Сейлхан А.С., Төлеген Ә.А. Өсімдік жамылғысының 
динамикалық өсу үдерісінде кездесетін ерекшеліктер 90 
Seilkhan А.С., Tolegen AA. Features which occur in the process 
growth on land cover 
Джусупова Д.Б., Оразова А.Е. Қызылорда облысындағы 
Сырдария өзенінің су қоймаларының жағдайы және су 
тасқынынан тұрғындар мен нысандарды қауіпсіздендіру 94 
Dzhusupova D.B., Orazova A.E. Reservoirs and rivers of 
Syrdarya in the Kyzylordinsk area to secure habitants and objects 
from floods 
Абдулина А.Т., Сабденалиева Г.М. Павлодар қаласының ауа 
бассейінінің өндіріс кәсіпорындары және автөкөлікпен 
ластануы 98 
Abdulina A.T., Sabdenalieva G.M. Contamination of air pool of 
city of Pavlodar by industrial enterprises and motor transport 

Kazakh national pedagogical university 
named after Abai 
BULLETIN 
Series of «Natural-geographical 
sciences* № 3 (49), 2016 
Periodicity - 4 numbers in a year 
Publishing from 2001 
Editor in chief 
d.ch.s. prof.
 M.E. ERMAGANBETOV 
The editorial state: 
deputy Editor - in-Chiet d.geog.s., 
act. prof.
 K.D. Kaimuldinova, 
Deputy Editor - in-Chiet cant.chem. 
s., prof.
 H.N. Zhanbekov, 
d.ped.s., prof.
 Zh. A. Shokybaev, 
d.biolg.s., act. prof.
 Z.B. Tungyshbayeva 
The editorial board members: 
d.geog.s., prof., academician of NASRK. 
A.S. Beisenova, 
d.chem.s., prof., academician of NAS RK 
E.A. Bekturov, 
d.ped.s., prof., academician of NAS RK 
S.Zh. Praliev, 
d.chem.s., prof.
 S.P.Konuspaev, 
d.ped.s., prof.
 N.K. Akhmetov, 
d.geogr.s., prof.
 M.E. Belgibayev, 
d.biol.s., prof.
 E.T. Tazabekova, 
d.biol.s., prof.
 L.B. Seilova, 
d.ped.s., prof.
 N.A. Bektenov, 
d.biol.s., prof.
 K.S. Rymzhanov, 
d.ped.s., prof.
 A.A Saipov, 
d.chem.s., prof.
 G.I. Meirova, 
d.geogr.s., prof.
 A.N. Nigmatov 
(Uzbekistan), 
d.biol.s., prof.
 B.M. Dzhenbaev 
(Kyrgyzstan), 
d.biol.s., prof.
 A.A.Mamadrizohonov 
(Tadzihistan), 
doctor PhD
 Renato Sapo (Italy), 
d.chem.s., prof.
 D.U. Murzin (Finland), 
d.ped.s., prof.
 N.D. Andreeva (Russia), 
d.ped.s., prof.
 S.V.Sumatohin (Russia), 
doctor PhD
 David Lorant (Hungary), 
k.chem.s.
 A.E. Sagimbayeva 
(executive secretar) 
© Kazakh National Pedagogical 
University named after Abai, 2016 
The journal is registered by the Ministry 
of Culture and Information RK 
8 May 2009 N10110 - Ж 
Signed to print 09.12.2016. 
Format 60x84
 1
/
8
. 
Volume 17,2 - publ.literature. 
Edition 300 num. Order 220. 
For 2011 KazBC has 
impact - factor of 0,021. 
050010, Almaty, Dostyk ave., 13 
KazNPU after named Abai 
Publishing house «Ulagat» Kazakh 
National Pedagogical University 
after named Abai 
ПӘНДЕРДІҢ ӘДІСТЕМЕЛІК АСПЕКТІЛЕРІ 
МЕТОДИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ДИСЦИПЛИН 
METHODICAL ASPECTS OF DISCIPLINES 
Өнербаева 3.О. Педагог кадрларды дайындайтын жоғары оқу 
орындарының бітіруші курс студенттеріне қосымша кәсіби 
білім беру бағдарламасы ерекшеліктері 102 
Unerbaeva Z.O. Features additional vocational training graduate 
students at the training institution of higher education 
Қобланова О.Н., Ақтай Б.Ж., Абдуразова П.А., 
Райымбеков Е.Б. Заманауи мектептерде химия сабағында 
кіріктірілген оқыту технологиясын қолдану 109 
Koblanova O.N., Aktay B.Zh., Abdurazova P.A., 
Raiymbekov Y.B. Application of integrative learning technologies 
in chemistry class in modern schools 
Шокыбаев Ж.А., Ильясова Г.У., Караганова Д.А., 
Кожагулова Ж.Р. Химия о чудесах и действительности 115 
Shokybaev Zh.A., Ilyassova G.U., Karazhanova DA., 
Kozhagulova Zh.R. Chemistryof the miraclesandreality 
Өнербаева З.О. Химияны оқыту әдістері мен тәсілдері 118 
Unerbaeva Z.O. Methods and techniques in teaching chemistry 
Қобланова О.Н., Ақтай Б.Ж., Абдуразова П.А., 
Райымбеков Е.Б. Билингвалды оқыту-химияны оқытудың 
жаңа әдісі ретінде 123 
Koblanova O.N., Nazarkulova A.O., Abdurazova P.A., 
Raiymbekov Y.B. Bilingual education as a new method of 
teaching chemistry 
ТУРИЗМ 
TOURISM 
Есенғабылова А.Қ. Омаров Қ.М. Қазақстанда емдік-
сауықтыру туризмін дамытудың табиғи алғышарттары 128 
Yessengabylova AJC., Omarov K.M. Natural prerequisites of 
development of health-improving tourism in Kazakhstan 
Омаров Қ.М., Есенғабылова А.Қ. Алматы облысының 
шипажайлық-курорттъіқ қызметтер нарығын талдау 132 
Omarov K.M., Yessengabylova A.K. Market analysis of 
sanatorium servicesof Almaty region 
БИОГРАФИЯЛЫҚ ОЧЕРК 
БИОГРАФИЧЕСКИЙ ОЧЕРК 
BIOGRAPHIC ESSAY 
Жұмәділ Бәйділдаұлы Шілдебаев 137 
Zhumadil Baydildauly Shildebaev 

Абай атындагы Қаз¥ПУ-нің ХАБАРШЫСЫ «Жаратылыстану - география гылымдары» сериясы №3(49), 2016 ж. 
ӘОЖ 37.016; 911 (574.25) 
М Е К Т Е П Т Е Г І  Ө Л К Е Т А Н У  С А Б А Ғ Ы - ТЕОРИЯ  М Е Н  Т Ә Ж І Р И Б Е Н І  Ұ Ш Т А С Т Ы Р У 
(ПАВЛОДАР  О Б Л Ы С Ы НЕГІЗІНДЕ) 
Бейсенова Ә.С. - г.г.д. профессор, ҚР ¥ҒА-ның академигі, 
география және экологиядан гылыми-әдістемелік орталыгынъщ жетекшісі, 
Нурбаева Р.К. - 1 - курс магистранты, raigul-1987@mail. ru 
Абай атындагы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті 
Алматы қаласы, Қазақстан Республикасы 
Бұл мақалада Павлодар облысының негізінде мектептегі өлкетану сабағының ерекшеліктері, қазіргі таңда 
маңызы, әдістемелік негіздері қарастьгоылады. Қазіргі таңдағы мектептегі өлкетану сабағының мақсаты, алдымен, 
туған өлкенің ерекшеліктерімен таныстырудан басталады. Екіншіден, халықтың тарихы көрініс тапқан ерекше жер-
су атауларын халықтың мәдени мұрасы ретінде өскелең ұрпаққа жеткізу. Үішнпгіден, өлкенің туристік әлеуетіне баға 
бере отырып, дамыту мүмкүншіліктерін қараст^ір^ілад^і. 
«Өлкетану» пәнінің мазмұнына туған өлкенің тарихи, табиғи, әлеуметтік, экономикалық, экологиялық, мәдени 
ерекшеліктері жайлы деректерді енгізу арқылы, аймақтық компонентті жүзеге асыруға мүмкіндік тудыратын 
кеңестер береді. Туған өлке жайлы білім мазмұнының практикалық жақтарын күшейту жолдары қараст^ір^ілад^і, 
оның білім берудегі рөлі және оны қал^іптаст^іруд^ің әдістемелік тәсілдері ашып көрсетіледі. Сонымен қатар 
облыстың тарихи жер-су атауларының мән-мағынасы айқындалып, табиғат ескерткіштеріне экскурсиялық саяхат 
жұмыстарын жүзеге асырудың әдістері қарастырылған. 
Түйін сөздер: өлкетану, топоним, тарихи топоним, экологиялық туризм, маршруттар реестрі. 
Қазақстан азаматтарының өз халқының, мемлекетінің тарихын, өлке табиғатының ерекшеліктері мен 
мүмкіншіліктерін, экономикалық даму келешегін білуге деген қызығушылығы артып жатыр. Сол себепті 
мектепте туған өлке жайлы терең білім беру және туған өлкеге деген сүйіспеншілікті тәрбиелеудің 
маңызы арта түсуде. Демек, мектепте өлкетану жұмысын жетілдіру маңызды педагогикалық үдеріс болып 
табылады. 
Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстанның әлеуметтік жаңгыртылуы: «Жалпыга 
Ортақ Еңбек Қогамына қарай 20 қадам» багдарламалық мақаласында: 
- орта, техникалық және кәсіптік, жогары оқу орындарында «Акмеология, жеке және әлеуметтік 
табыс негіздері», «Қазақстан цүцыгы», «Өлкетану» сияқты міндетті оқу курстарын енгізу жөнінде 
тапсырмалар берген болатын [1]. 
Қазіргі таңда білім саласында болып жатқан өзгерістер оқушылардың теорияны тәжірибемен 
ұштастыра білуге бағытталған. Сондықтан пәннің мақсаты туған өлкенің физикалық-географиялық, 
әлеуметтік-экономикалық жағдайларымен таныса отырып, алған білімдерін тәжірибемен байланыстыра 
алу қабілеттерін дамыту. Сонымен қатар өлкедегі тарихи топонимдерімен таныстыра отырып, олардың 
шығу тегіне талдау жасау. 
Аталған мақсаттан келесі міндеттер туындайды: 
- орта мектепте өлкетану жұмыстарын жоспарлаудың және ұйымдастырудың ерекшеліктерін 
айқындау; 
- «Өлкетану» курсы бойынша сабақта және сабақтан тыс жұмыстарды өткізудің үлгілерін жасау; 
- пәнаралық, өлкетану тақырыптарын оқытудың үлгілерін ұсыну; 
- «Өлкетану» курсының оқушыларға патриоттық тәрбие беруді жүзеге асыру мүмкіндігін ашып 
көрсету. 
Жұмыстың практикалық маңызы: 
3 
ЖЕР ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМДАР 
НАУКИ О ЗЕМЛЕ 

ВЕСТНИК КазНПУ им Абая Серия «Естественно-географические науки» №3(49),2016 г. 
4 
- Павлодар облысының физикалық-географиялық сипаттамасын. 
- Картамен жұмыс (облыстың шекарасын, шеткі нүктелерін, жер бедерін, пайдалы қазбаларын, ішкі 
суларын т.б.). 
- Кестелермен жұмыс (климатограмма, жел өрнегі, сурет, сызба т.б.) жасай білуі. 
- Павлодар обылысының жер-су атауларымен танысып, тарихына, олардың географиялық орнына 
сипаттама. 
- Топонимдердің тарихи аталуына қарай баға бере алуы керек. 
Кең-байтақ, ұланғайыр жеріміздегі миллиондаған жер-су атауларында халық тарихының ізі, халықтың 
дүниеге көзқарасы, тіршілік қарекеті, тұрмыс-күй, шаруашылық кәсіптерінің көріністері, әдет-ғұрып, 
салт-сана, жөн-жобаның көрік бейнесі айқын зерленген. Осы орайда халқымыздың абзал ұлы 
Ш.Уәлихановтың: «Көне түркі салт-сана, әдет-ғұрпының қаймағы бұзылмаған қазақтарда өмірдің бір 
саласын қамтитын тарихи оқиғалармен байланысты жер-су атаулары, адам аттары, тағы басқалары есте 
сақталып, атадан балаға жалғасып жатады», - деген ұлағатты ой еріксіз еске түседі. 
Олай болса, осынау қаситетті де құдыретті жеріміз тұтас бір шежіре - оның беті құпиясы ашылмаған 
кітап, ғаламат сырлы сөз. Бұл сөздердің бәрі де халықтың өзі таққан, аялап қойған атаулар. Бұл қат-қабат 
атаулардың баршасы тарихи ескерткіш, ғасырлық мұрамыз. Осынау тарихи жер-су атауларын Павлодар 
облысында да аз емес. Баянаула - жаратылысы жағынан ерекше қасиетке толы жер. Жоңғар Алатауы мен 
Балқаштың, Көкшетау мен Шыңғыстың, Тарбағатай табиғатының бір-бірімен түйіскен тұсында 
орналасқан. Бұл - халқымыздың этнографиялық тұрмыс-тіршілігін көрсететін тарихи, әдеби, діни 
аңыздарға толы өлке. «Қозы Көрпеш - Баян сұлу», «Ер Едіге», «Қоңыр Әулие» т.б. бізге жеткен аңыз-
әңгімелердің азы ғана. Соның бәрі жартылай аңызға айналған тарихи шындық [2, 3]. 
Баянауыл өңірі топонимдерін зерттеу барысы нда, негізінен, Қ.Т. Сапаровтың осы аудан бойынша 
жинақтаған материалдарын басшылыққа алынды. 
Діни наным-сенімге байланысты қойылған топонимдердің де этнолингвистикалық та, танымдық та 
сипаты қатар жүреді. Мысалы көлге қатысты Молалыкөл, өзенге байланысты Әулиебұлақ, елді мекен, 
қоныс-жайлау мен қыстаулар: Мұсылманкөл, Хазірет, тау-тас: Әулиетас, Құдайшоқы, Ақбет тауындағы 
«Қоңыр әулие» деген қасиетті үңгір бар екендігі белгілі. Ол жер жергілікті халық қана емес, туристер, 
ауырып-сырқаттанған адамдардың денсаулығына шипа іздеп келетін географиялық нысанға айналған. 
Қазақ ономастикасының ең қызықты да күрделі саналатын ру, тайпа атаулары жүйесін, соған байланысты 
шежіре, әңгімелердің, жер-су атауларының қойылуы жайында аңыз-әңгімелердің екінші рет 
номинациялану үрдісін тілдік тұрғыдан зерттеудің танымдық сипаты өзекті мәселе болып отыр. Сол 
себепті ендігі кезекте бұл онимдік топтарды лингвомәдени, этнолингвистикалық, танымдық-когнитивтік 
негізде зерделеу маңызды деп есептейміз [4]. Жоңғар шапқыншылығы кезінде болған ұрыстарды 
айқындайтын «Қалмаққырылған», «Шүрітқырған», «Жалаулы», «Найза» топонимдерін басқа осы 
шайқастарда ерлік көрсеткен Орта жүздің айбынды батырлары атымен аталатын орографиялық (жер 
бедерін сипаттайтын атаулар) және гидрографиялық (су нысандарының атаулары)нысандар Ертіс-
Баянаула өңірінде көптеп кездеседі [5]. 
Баянауыл ауданы - нағыз таптырмас туризмнің тынысын ашатын жер. Баянауыл мемлекеттік ұлттық 
табиғи паркінің аумағындағы Жасыбай, Сабындыкөл, Торайғыр көлдерінің айналасында 32 демалыс 
аймағы құрылған. Оның бесеуі өнеркәсіп нысандарына тиесілі. Баянауыл мемлекеттік ұлттық табиғи 
паркінің территориясында туристік маршруттарын құру салауатты өмір салтының идеологиясы мен 
перспективалық бағыттарын дамытуға, спорттық - сауықтыру, мәдени - танымдық, экологиялық -
өлкетану бағыты бойынша жұмыс жүргізуге мүмкіндік береді. Туристерге экологиялық туризм, атпен 
саяхат, тренингтер мен ғылыми (ботаникалық, орнитологиялық, этимологиялық) туризм ұсынылады. 696 
шақырымдық 11 туристік маршруттың бүгінгі күні 6-ы жұмыс жасауда. Оның 116 шақырымы атпен, 460 
шақырым автокөлікпен, 120 шақырымы жаяу жүруге арналған. Бұл маршруттардың жолдары демалатын 
орындармен, сатылармен, дәретханалармен жабдықталған. «Далба» және «Қызылтау» бағыты бойынша 
тағы да 4 маршрут ашу жоспарланған. Жылдан жылға туризм саласы жоспарға сәйкес дамуда. Парк 
аймағында 28 мыңнан астам адамды қабылдай алатын 40 демалыс үйі орналасқан. Сонымен қатар 
балаларға арналған 2 демалыс үйі жұмыс істейді. Павлодар қаласының туристік фирмалары 
ұйымдастырған экскурсияларды парк қызметкерлері жүргізеді. Жылына «Жасыбай» демалыс аймағына 
150 мың адам келіп демалады [4]. 

Абай атындагы Қаз¥ПУ-нің ХАБАРШЫСЫ «Жаратылыстану - география гылымдары» сериясы №3(49), 2016 ж. 
Кесте 1 - Туристік маршруттар тізбесі