Дәрістік курс бағдарламасының құрастырылуы тақырып 1 пcихотерапияға кіріспе
Эдвард Толменнің молярлық бихевиоризмі
жүктеу/скачать 125,87 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Э.Толмен ілімінің негізгі тұжырымдары
| Эдвард Толменнің молярлық бихевиоризмі
Э.Толмен – америкалық психолог; мақсаттық және молярлық бихевиоризм теориясын ұсынған необихевиоризмнің аса көрнекті өкілдерінің бірі. Негізгі еңбектері: «Целевое поведение у животных и у человека» (1932); «Побудительные механизмы войны» (1942); «Когнитивные карты у крыс и человека» (1948). Э.Толмен ілімінің негізгі тұжырымдары: мінез-құлық және оның детерминанттары объективті анықталатын мазмұн болып табылады, оларда ешқандай «ішкі» деген жоқ; хайуандардың психологиясын зерттеу адам психологиясын тануға көмектеседі; мінез-құлық молярлық (яғни біртұтас) феномен, ол молекулярлық (яғни физиологиялық және физикалық үрдістерден тұратын) емес; мінез-құлықтың молярлық феномен ретіндегі қасиеттерін сипаттау: ол мақсат еткен нысанға бағытталған немесе содан шығады; мінез-құлық мақсаты мен танымдық аспектілері тірі жанның түсіне алуы мен үйрене алуының дәйектілігін білдіреді; мінез-құлық бастапқы себептеріне қоршаған ортаның стимулдары мен алғашқы физиологиялық қалыптар жатады. Олар мінез-құлық детерминанттары арқылы әрекет етеді; тіршілік иесінің мінез-құлық детерминанттары үш сыныпқа бөлінеді: 1) тікелей «соның ішінде орналасқан» объективтік тұрғыдан анықталатын мақсаттар мен танымдық үрдістер, яғни «имманенттік детерминанттар»; 2) осы тіршілік иесінің белгілі бір стимул мен белгілі бір бастапқы қалпының өзара әрекетінің нәтижесі ретінде қалыптасқан мақсаттары мен танымдық «қабілеттері», яғни «қабілеттер»; 3) белгілі бір жағдайларда қалыптасатын «бейімделуші әрекеттер»; мінез-құлық когнитивтік (танымдық) аспектілері көртышқандармен жүргізілген тәжірибелер дәлелдейді: көртышқан нақты бір шытырман жолдарға тап болса, келесі жолы сол шытырман жолдарға жіберілгенде оның мінез-құлқы сенімділікпен және нақтылықпен ерекшеленеді; тіршілік иесінде үйрету нәтижесінде белгілі бір жағдаятқа ыңғайлайтын «когнитивтік карта» қалыптасады; кез-келген мінез-құлық актісін толық сипаттама арқылы анықтау мыналардан тұрады: а) оны бағыттайтын мақсатты нысандар; ә) мақтатқа жетудің құралы ретінде қолданылатын нысандарға айрықша сипаттағы қатынас; б) мақсатқа жету құралы ретіндегі нысандарды таңдаудағы салыстырмалы таңданымпаздық; «стимул-реакция» (S R) сызбасы тар болып табылады, сондықтан да оған S R арасына кірігіп кететін (S V R) ішкі өзгермелі құбылыстарды (intervening variables); мінез-құлық бірлігіне когнитивтік өзгермелілерді (когнитивтік карта, «күтулер, «болжамдар», «гештальт- белгілер») арқылы бағытталатын мақсаттың маңайында шоғырланған бұлшықет қимылдарын қолданушы мақсатқа бағытталған акт болып табылады. жүктеу/скачать 125,87 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|