Әдебиеттанудағы ғылыми мектептер
жүктеу/скачать 15,25 Mb.
|
1 2
- Бұл бет үшін навигация:
- Бадау Сабина
- Нәсіл, орта, мезет факторларының көркемдік дамуда алатын орны
Әдебиеттанудағы ғылыми мектептерОрындағандар:Әбділәшім АрдақӘли ШұғылаӘлмуса АружанӘліқұл НазеркеӘнуарова АқбатаБадау СабинаЖоспар:
Нәсіл, орта, мезет факторларының көркемдік дамуда алатын орны
Ары қарай: әдебиетті зерттеу "адамгершіліктің даму тарихын құруға мүмкіндік береді және оқиғаларды билеп төсеген психологиялық заңдарды танып білуге жақындатады" деп жазды. Тэн әдебиеттегі салт-дәстүрден, ой мен сезімнен жалтарушылық адамдардың ұлттық, әлеуметтік-топтық және дәуірлік нышан-белгілеріне байланысты болып келеді деп атап көрсетті. Жазушы шығармашылығының осы үш факторын ол нәсіл, орта және тарихи сәт деп атады. Әдеби туынды бұл жерде өздік эстетикалық құбылысқа қарағанда мәдени-тарихи куәгерлік сипатында. Теодор Бенфей (1809-1881) — неміс филологы, санскритолог, салыстырмалы әдебиеттанудың негізін қалаушы, "көші-қон теориясын"жасаушы. Теодор Бенфей оған еврей тілін үйреткен еврей саудагерінің отбасында дүниеге келген. Геттинген университетінде Тамаша оқығаннан кейін ол Мюнхенде бір жыл болды, онда ол Шеллинг пен Триштің классикалық филология бойынша дәрістерін тыңдады. Содан кейін Франкфуртта мұғалім болды. 1834 жылы Геттинген университетінің приват-доценті болып тағайындалды. Христиан дінін қабылдады[1].Ол алдымен классикалық және семиттік филологиямен айналысты, кейінірек оның қызығушылығы бірнеше апта ішінде үйренген санскритке ауысты. 1848 жылы ол басылымын шығарды Сама-Веда, 1852-1854 жж санскрит бойынша нұсқаулық (грамматика мен хрестоматиямен), 1858 жылы санскриттің практикалық грамматикасы жарық көрді Т.Бенфей және әдебиеттанудағы компаративизм бағыты КОМПАРАТИВИЗМ (лат. сотрагаге-салыстыру)-19 ғасырда Еуропада пайда болған литикалық мектептердің бірі. Англиядағы денлоп, бірақ Дж. Бенфея "Панчатантраның" неміс тіліндегі аудармасына (1859). Ресейде Ф.и. Буслаев идеяларды танымал етті.Х.М. познетт ("салыстырмалы Жарық жүргізу", 1886) Еуропада және Александр Веселовскийде ("Сүлеймен мен Китоврас туралы Славян ертегілері және Морольф пен Мерлин туралы Батыс аңыздары", 1872) Ресейде.Әдеби зерттеудің мақсатын салыстырушылар "мүмкін көп фактілерге" таралған салыстырудан көрді , сондықтан олардың жұмыстары әртүрлі ұлттық Жарық рамаларына жататын шығармалардың өте кең ауқымын қамтиды. Компаративистер мифологтар ертегілердің, әңгімелердің және ортағасырлық эпостың барлық алуан түрлілігін барлық үндіеуропалық әдебиеттерге ортақ негіздерге" ортақ ата-бабалардың және сәйкесінше ортақ бастапқы дәстүрлердің болуына байланысты " азайтады деп сынға алды. Алайда, өз зерттеулерінде компаративистер ұқсас тұжырымдарға келді және мүлдем ұқсас емес жұмыстардың қайнар көзі к.-н. аңыз, көбінесе ежелгі үнді. Сонымен, соңында компаративистер мифологтарға, ал мифологтар компаративистерге сүйенді, ал дау-дамай мифологиялық элементтің литр-раның дамуындағы рөлін шектеу қажет деп санайтын тұжырымға тоқталды. Компаративистік әдіс 19 ғасырдың соңғы жалдарында А. Веселовскийдің зерттеулерінен белгілі болды. Көптеген халықтардың факльклеры мен әдебиетіндегі формулалар мен мотивтерді салыстыра қарап, әдеби, тұрмыстық, әлеуметтік элеметтердің қайталанып отыратынын байқаған ғалым олардың арасындағы қатынастарды генетикалық ж\е типологиялық тұрғыдан зерттеу барысында өзінің «Тарихи поэтик» атты атақты еңбегін жазған. Алғашқы кезде А.Веселовский өзінің мәдени-тарихи мектепке жақын екендігін айтып, әдебиет тарихи – образды –поэтикалық түрде берілген қоғамдық ойдың тарихы деген тоқтаға келеді. Компаративизм идеяларын И.Г. Гердердің еңбектерінен, И.В. Гетенің "дүниежүзілік әдебиет" туралы ойларынан байқауға болады. Неміс филологы Т. Бенфей оған "Панчатантра "(1859). Ағылшын тілін зерттеу компаративизмнің алғашқы кітабы болып саналады. Ғалым Г. М. Поснетта "салыстырмалы әдебиеттану" (1886). 2-дүниежүзілік соғыстан кейін Францияда (П.Ван Тигем, М. ф. Гюйяр) және АҚШ-та (В. Фридериха) дамыды. Әдебиеттегі салыстырмалы зерттеу ілімі туралы Н. Веселовский ілімі Көркем əдебиеттің шығу тегі туралы теориясын ХІХ ғасырдың басында бірқатар зерттеушілер мифологияға, жалпыға ортақ мифтік мотивтер мен сюжеттерге негіздеді. Зерттеу негізінде тарихи-салыстырмалы əдіс жатты. ХІХ ғасырдың екінші жартысында Европа мен Ресей əдебиеттануының көрнекті өкілі, Ф.И. Буслаевтың талантты шəкірті Александр Н. Веселовский (1838-1906) бұл орайда үлкен нəтижелерге қол жеткізді. Ол əдебиет дамуының объективті тарихи заңдылықтарын пайымдау əдебиет тарихы зерттеушісінің басты міндеті деп білді. Ғалымның мұндай əдіснамалық ұстанымының қалыптасуына, белгілі дəрежеде, ағылшын салыстырмалы этнографиясының ірі өкілдерінің бірі Э. Тайлордың (1832- 1917) қоғамдық дамудың сəйкес сатыларында материалдық жəне рухани мəдениет құбылыстарының бірегейлігі жəне тиянақтылығы туралы теориясы ықпал етті. Әдебиеттегі салыстырмалы зерттеу ілімі туралы Н. Веселовский ілімі Зерттеушінің ғылыми еңбектерінің өзегінен, мəдени-тарихи мектеп ұстанымдарына сəйкес, салыстырмалы зерттеу пəні ретінде əдебиет тарихындағы мазмұн мен мағына желісі үзілген емес. Бірақ ол əдебиет тарихындағы мазмұн мен мағына мəселелерін арнайы пəн ретінде зерттеуден, біртіндеп, əдеби пішін, көркем түр заңдылықтарын зерттеуге ойысады. Александр Веселовский өз зерттеулерінде тарихи-салыстырмалы зерттеу пəні болатын құбылыстарды қасаң өлшемдер аясымен шектемеді, əлем əдебиеті тарихындағы көркем түрдің, пішіннің даму заңдылықтарын, мезгіл мен мекен шегіне қарамастан, барынша кеңінен қамту тұрғысын ұстанды. Салыстырмалы зерттеу барысында анықталған шығармашылық əсер болмысы туралы тың қағида негіздеді: кезкелген шығармашылық əсер сол əсерді қабылдаушы əдебиетте өзіне сəйкес көркемдік ағымдар, сəйкес əдеби таным мен талғам, сəйкес шығармашылық ойлау арнасын тапқан жағдайда ғана нəтижелі бола алады. Бұл пікір өз кезегінде, əрине, қоғамдық дамудың сəйкес сатыларында материалдық жəне мəдени құбылыстардың бірегейлігі туралы қағидаға сілтейді. Әдебиеттегі салыстырмалы зерттеу ілімі туралы Н. Веселовский ілімі Александр Веселовский тарихи-салыстырмалы зерттеу əдісі аясындағы теориясы негізінде Ресейде тарихи-салыстырмалы əдебиеттану мектебін қалаптастырды. Зерттеушінің салыстырмалы зерттеу саласындағы негізгі ойлары мен тұжырымдары оның «Тарихи поэтикасында» терең көрініс тапты. Ғалымның салыстырмалы əдебиеттану саласындағы теориясы көркем аударма мəселелерін зерттеудің теориясы мен тəжірибесі үшін де маңызды еді. Тарихи-салыстырмалы мектеп аясында Алексей Н. Веселовскийдің (1843-1918) зерттеушілік қызметінің өз орны болды. Әдебиеттану ғылымының тарихында белгілі мектептер мен үлкен ағымдар болған. Психологиялық мектеп приципі бойынша әдебиетші көркем шығарманы тудырған суреткердің психологиясын зерттеу керек немесе суреткер жасаған бейнелер психологиясына назар аударуы шарт.жүктеу/скачать 15,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2