Экология Тоp 2220. Модуль 11. Биоклиматология жəне егіншілік топырақтану негіздерімен

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖƏНЕ

ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ

АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Пəннің аты: 

Топырақтану

мамандық:  5В060800-

«Экология»

Тоp 2220. Модуль 11. Биоклиматология

жəне егіншілік топырақтану

негіздерімен.

• Оқытушы туралы мəліметтер: 

Кенжеғұлова Саягүл

Олжабайқызы

Топырақтану жəне агрохимия

кафедрасының аға оқытушысы. 

• Пəн туралы мəлімет: 

Топырақтану

бойынша 3 кредит қарастырылған, жоғары

оқу орнында топырақтану пəнін 1 семестр

оқиды; оның ішінде 30 сағат- дəріс,  15 сағат

– зертханалық сабақтар, 22,5 сағат-

студенттердің оқытушы көмегімен

орындайтын өзіндік жұмыстары,  67,5 сағат -

студенттердің өзіндік жұмыстары. Барлығы

135 сағат. 

• ПРЕРЕКВИЗИТТЕР: пəнді толық

меңгеру үшін физика, математика, 

химия, биология пəндерін білу

керек.

• 4. ПОСТРЕКВИЗИТТЕР:  алынған

білімдер: əлеуметтік экология жəне

орнықты даму, қоршаған орта

мониторингі, топырақ қорғау

пəндерінде қолданылады.

•

5. Курстың қысқаша сипаттамасы:

•

Пəнді оқытудың мақсаты: Жердің тірі қабаты – топырақ туралы, оны

табиғи ерекше дене ретінде қарап, оның қасиеттері, түзілуі, эволюциясы

туралы білім негіздерін қалау. Топырақ түзілу үрдісін, оның түзілуіне

экологиялық факторлардың əсерлерін, топырақ қорларын тиімді

пайдалану жолдарын оқыту. 

• Топырақ түзілу үрдісі

• Топырақ морфологиясы

• Топырақтың минералды бөлігі

• Топырақтың органикалық бөлігі

• Топырақтың химиялық құрамы. Сіңіру қабілеті

• Топырақтың физикалық жəне физикалық-механикалық қасиеттері

жəне олардың экологиялық маңызы

• Топырақтың су, ауа жəне жылу қасиеттері мен құбылымы

• Топырақ құнарлылығы

• Топырақтың табиғи аймақтығы. Топырақтарды жіктеу. Əлемнің

топырақ жамылғысы, топырақ қорлары

• Орманды дала жəне дала аймағының қара топырақтары.

• Қуаң дала жəне шөлді-дала аймағының қара-қоңыр топырақтары.

• Шөл аймағының топырағы. Тұзданған топырақтар.

• Топырақтарды агроөнідрістік топтау жəне бонитировкасы

• Қазақстанның жер қоры жəне оның экологиялық мəселелері, 

топырақтарды

пайдалану жəне қорғау жолдары.

• Пəнді оқудың мақсаты – Қазақстан

жəне ТМД аумағындағы негізгі

топырақтардың физикалық, химиялық, 

су – ауа жəне жылулық құбылымдарын

жəне қасиеттерін, топырақ түзілуіне

экологиялық факторлардың ықпалын, 

топырақ құнарлылығы жəне оны

арттыру жолдарын меңгеру.

•

Студенттер пəнді оқу нəтижесінде білуі керек:

• топырақтың адам өміріндегі маңызын, биосферадағы

рөлін;

• биологиялық алуантүрлілікті сақтаудағы топырақ

маңызын;

• жер бетінде топырақтардың аймақ болып таралу

заңдылықтарын;

• топырақ түзілу үрдісі типтерін, топырақтың қасиеттерін

жəне оларға əсер ететін экологиялық факторлар туралы;

• топырақ құнарлылығы, оның түрлері, өзгеруі жəне оны

өндіру түрлерімен қалыптастыру жолдары туралы;

• топырақ қорларын қорғау жəне тиімді пайдалану жолдары

туралы.

• Курсты бітірген кезде студент келесідей мəселелерді іс

жүзіне асыра алатын болуы керек:  топырақ-экологиялық

зерттеулерді жүргізу əдістерін пайдалануды, топыраққа

зертханалық-талдау жұмыстарын жүргізуді.

• Бiлiм жəне түсiнушiлiк (Дескриптор А) -

топырақтың пайда болуын, құрамын, 

қасиеттерін жəне құбылымдарын; 

топырақтың құнарлылығын арттыру

жолдарын; топырақ бонитировкасын

жəне есептерін;

• Бiлiм iс жүзiнде пайдалану жəне

түсiнушiлiктiң қабiлеттiлiгi (Дескриптор

В) - студенттерге топырақтану

ғылымының əдістері мен əдістемелері, 

топырақ физикасы, химиясы мен

биологиясы, топырақ генезисі мен

жіктелуі, топырақ құнарлығы мен оны

жақсарту жолдарын практикада

пайдалану;

• Пiкiрлердiң шығаруына, ойларды

бағалауға қабiлеттiлiк жəне

жадағайланың құрастыруына

(дескриптор с) - топырақ, оның

құрылымы, құрамы, қасиеттері мен

географиялық таралуы, пайда болу

заңдылықтары, дамуы, тіршілігі жəне

биосферадағы табиғи, қоғами рөлі, оны

мелиорациялау жолдары мен əдістері, 

адамның шаруашылық əрекеті

барысында тиімді пайдалану;

• Қарым-қатынастың төңiрегiдегi бiлу

(Дескриптор D)  - топырақты зерттеу

тəсілдерін жəне оны тиімді пайдалану

жолдарын; ауыл шаруашылығында

топырақ картасы мен картограммасын

пайдалануды; Қазақстан жəне ТМД

елдерінің топырақтарының жіктелуін

жəне эволюциясын.

• Үйретудiң төңiрегiдегi бiлу

(Дескриптор Е) – топырақ

құнарлығын арттыру шараларын

құрастыруды, ғылыми

əдебиеттерден жəне басқа ақпарат

көздерінен мамандығына сəйкес

анализдеу;

Пəн туралы мəлімет: Қазақстан топырақтары

пəні (модуль 10 КТ 2215) бойынша 3 кредит

қарастырылған, оның ішінде 30 сағат дəріс, 30 

сағат тəжірибелік сабақтар,  22,5 сағат СОӨЖ

жəне 52,5 сағат студенттердің өзіндік

жұмыстары. Барлығы 135 сағат. 

Пререквизиттер: Пəнді толық меңгеру үшін

химия, биология, физика, топырақтану пəндерін

білу керек. 

Постреквизиттер: Алынған білімдер: Өсімдік

шаруашылығы, Агрохимия, Егіншілік пəндерінде

қолданылады.

Курстың қысқаша мазмұны:

Қазақстандағы топырақ түзуші факторлар ерекшеліктері, 

топырақ жамылғысының жалпы сипаттамасы;

Топырақтарды жіктеу жəне топтастыру;

Қазақстанның орманды дала жəне дала аймақтарының

топырақтары. Ормандық сұр топырақтар;

Қаратопырақтың шығу тегі, түзілуі, қасиеттері мен жіктелуі, 

Қаратопырақтың топырақ жамылғысының аймақтық

ерекшелігі; 

Қазақстанның құрғақ жəне шөл (шөлейт) дала аймағының

топырағы (қара-қоңыр) жəне топырақ жамылғысының

аймақтық ерекшелігі;

Қазақстанның шөл дала мен тау бөктерінің топырақтары жəне

топырақ жамылғысының аймақтық ерекшелігі; 

Қазақстанның шөл аймағының интрозональді топырақтары;

Қазақстанның таулы аймақтарының топырақтары;

Өзен арнасының топырақтары.

КУРСТЫҢ МІНДЕТІ–

студенттер Қазақстанның топырақ түзуші факторлары ерекшеліктерін

оқу нəтижесінде топырақтардың Қазақстан кеңістігінде заңдылықпен

таралуын, олардың жіктелуін, диагностикалық көрсеткіштерін, басты

қасиеттерін жəне құнарлығын жоғарлату қағидалары мен жолдарын

игеруі қажет. 

ТҮСІНУІ ЖƏНЕ БІЛУІ (ДЕСКРИПТОР А): 

Қазақстанның

түрлі аймақтарында топырақтың экологиялық ерекшеліктерін анықтау

жəне өсімдіктердің тіршілік ететің ортасын реттеу мақсатында

студенттерге теориялық жəне практикалық дайындық беру;

ҚР облыстарының топырақ түзілу факторларының ерекшеліктері

туралы, негізгі топырақ типтерінің генезисі мен жіктелуі, олардың

географиялық таралуы, құнарлығы мн оны жақсарту жолдары туралы

заманауи талаптарға сай білім, басқа пəндермен байланысын қарастыру.   

ІСТЕЙ БІЛУІ (ДЕСКРИПТОР В):

Қазақстанның топырақ түзуші

факторлары ерекшеліктерін оқу нəтижесінде топырақтардың Қазақстан

кеңістігінде заңдылықпен таралуын, олардың жіктелуін, 

диагностикалық көрсеткіштерін, басты қасиеттерін жəне құнарлығын

жоғарлату қағидалары мен жолдарын игеру.

ТƏЖІРИБЕЛІК МАШЫҚТАРДЫ ИЕЛЕНУ (ДЕСКРИПТОР

C,D,E):

ИГЕРУІ (ДЕСКРИПТОР C): Мақсаттарын ақпараттың

жалпылауға, талдауға, қабылдауы, қоюына ойлаудың мəдениетi, 

қабiлеттiлiкпен иелiк жəне таңдауына оның жетiстiгін бекіту.

ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ ТӨҢІРЕГІНДЕ БІЛУІ

(ДЕСКРИПТОР D): ақпаратты нəтижеге келтіру, талдау

қабылдауы, ойлаудың дұрыс қою мəдениетi, оны жетiстiкке

келтіру қабiлетi;

ҮЙРЕТУДІҢ ТӨҢІРЕГІНДЕ БІЛУІ. (ДЕСКРИПТОР E): –

топырақтың қалыптасуы барлық факторлардың бірлескен

əрекетінің нəтижесінде жүретінін дəлелдей отырып, Қазақстан

топырақтарының генезисі, қасиеттерін үйрену

ҚОРЫТЫНДЫ БАҚЫЛАУ - БИЛЕТПЕН ЕМТИХАН

ТАПСЫРУ