Эксперименттің негізгі ерекшелігі
жүктеу/скачать 24,24 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Эксперименттің негізгі ерекшелігі
|
Математикалық және статистикалық әдіс педагогикалық құбылыстар мен олардың сапалық өзгерістері арасындағы сандық тәуелділікті анықтау үшін қолданылады. Бұл әдіс зертеу жиынтығын өңдеу үшін, орташа арифметикалық қате мен оның мөлшерін айқындап, осы ауытқуларды, әртүрлілік коэффиценттерін есептеу үшін қолданылады. Эксперимент ғылыми психологиялық зерттеулерде қолданылатын негізгі әдістердің бірі. Эксперименттің негізгі ерекшелігі: зерттеуші зерттеу жағдайын арнайы түрде ұйымдастырады, жоспарлайды, зерттелетін құбылыстарға белсенді әсер етеді. Зерттеу жағдайындағы әр түрлі айнымалыларды өзі қадағалайды. Айнымалылар дегеніміз бұл эксперименталды жағдайда болуы мүмкін және өзгеруі мүмкін әр түрлі психологиялық құбылыстар. Зерттеуші өзі қадағалайтын, яғни өзгерте алатын айнымалыны тәуелсіз айнымалы деп атайды, ал тәуелсіз айнымалының әсерінен өзгеретін айнымалыны тәуелді айнымалы деп атайды. Жақсы (дұрыс) психологиялық эксперимент айнымалылар арасында корреляциялық қатынастар бар екендігін анықтаумен шектелмейді. Сонымен қоса, эксперимент айнымалылар арасында каузалды қатынастарын (причино-следственные отношения) көрсететін болжамдарды тексеруге мүмкіншілік береді (Каузал - лат. тілінен аударғанда себеп деген мағынаны білдіреді). Мысалы, эксперименталды әсерді «В» деп белгілесек, ал эксперимент соңында алынған нәтижені «А» деп белгілесек, А-ң себебі В болатынын көрсететін, яғни екі айнымалылардың арасындағы қатынасы каузалды (себепті) байланыс болатынын бекітетін негізгі шарттар орындалуы қажет. «В» - бұл тәуелсіз айнымалы, өйткені зерттеуші эксперименталды әсерді өзі ұйымдастырады, өзі қадағалайды, ал «А» - эксперименталды әсердің салдары болады, сондықтан тәуелді айнымалы болады. Эксперименталды зерттеулерде «В», яғни эксперименттік әсер тәуелсіз айнымалы, «А» - эксперименттік әсердің салдары тәуелді айнымалы ретінде алынады. Арнаулы бағдарлама бойынша жүргізілген эксперимент кез келген зерттеудің шүбәсіздігін, сынын ішінде үлгілеуді пайдалануды береді. Эксперимент өткізудің өлшемді бағдарламасы (ойлау математикалық немесе физикалық) құбылыстарға таратылатын нәтижеге баға береді. Қорытылған өлшемдік байланыс түрінде, кездейсоқ, керексіз факторлар әсері алынып тасталады. Кез келген эксперимент (физиалық немесе есептеу) дұрыс жасағанда және өнделгенде айқын өтеді. Зерттеулер нәтижесін өлшемдік өңдеу мүмкіншілік береді факторлардын санын кеміту арқылы қажетті эксперимент санын азайтуға, ұқсас үрдістердің сансыз үлкен тобына өсіп эксперименттердің әрқайсысының нәтижесін таратуға. Экспериментті өлшемді жоспарлау (Э.Ө.Ж.) үшін қажетті: 1) π1 мөлшерсіз кешен түрін анықтау, салыстырмалы бірлікпен πрpl+1, ..., pl+n, көрсетілген, өлшемдік мақсатты қызметі (егер үрдістің дифференциалды теңеуі белгілі болса) бұл теңдеулерді бастапқы (шекті) шартқа өзгерту және жоғарыда жазылған әдіспен өлшемді түрге әкелу. 2) Мөлшерсіз кешен қозғалыс диапазонын анықтау өлшемсіз параметр қозғалысы берілген интервалы бойынша p1, ..., pl; 3) π1, ..., мөлшерсіз үстемділік кешенін анықтау, πm, елеу экспериментті өлшемді жоспарлау негізіне сәйкес тәжірибе (есептеу) жасау жолымен. 4) Полином коэффициентін анықтау мақсатымен белсеңді және еңжарлы экспериментті өлшемді жоспарлау негізіне сәйкес тәжірибе (есептеу) өткізу: . Егер эксперименттер нақты жүйеде немесе физикалық үлгіде өткізілсе Э.О.Ж. ұя қалпына, құрамында мөлшерсіз кешенді факторлары бар, тағы да параметлер мәжін p1, …, pl енгізу керек. Аз тәжірибе (есептеу) өткізу нәтижесінде алынған полином мөлшерсіз кешенді байланыстыратын нақты байланысты білу ғана емес және осы тәжірибе нәтижесін үрдістің кең түріне тарату. Эксперименнтік зерттеуде өлшеу маңызды орын алады. Өлшеу мәнісі өлшенетін шаманы белгілі шамамен әтолонмен салыстыру. Өлшеу теориясы мен іс-тәжірибемен метрология өлшеу, әдістері бірлік, қамтамасыз ететін құралдары және дәлділікті қажет ететін әдістері туралы ғылым. Өлшеу әдістері тура және жанама деп бөлінеді, тура өлшеуде шаманы іс-тәжірибеден, ол жанамада – тура өлшеумен анықталған басқа шамалардан алады. Соңымен қатар абсалютті және салыстырмалы өлшеулер болады. Абсалютті өлшенетін шама берілгендегі тура өлшеулер. Салыстырмалы – өлшенетін шамалар талмыш шамаға қатысы, бірлік рөлін ойнайтын немесе бұл шаманы аталмыш шама қатысына қарай өлшеу. Өлшеудің бірнеше әдістері бар: бағалау әдісі, салыстыру, қарама-қарсы қою әдісі дифференциалді, орын әдісі, бастыру әдісі, тура келу әдісі. Эксперименнтік алып тастамайтын бөлігі өлшеу құралдары, техникалық құралдардың жиынтығы, нормальді қателері бар, эксперимент жүргізуге қажетті ақпаратты беретін. Өлшеу аспабы эксперимент жүргізуге ыңғайлы түрде зерделенген шама туралы анықталған ақпарат алуға арналған өлшеу құралын айтады. Өлшеу аспаптары дәлдік және қателік шамасын сипаттайды. Өлшеу тұрақтығымен және сезімталдығымен. Аспап қателері абсалютті және салыстырмалы болады: , xи – аспапты көрсеткіш; xд – өлшенген шаманың нақты саны. Салыстырмалы қателік мынадай формуламен анықталады: . Дұрыс жағдайда көрсетілген қосынды кателігі tв=200С, aya ылғалдығы 80%; p=1,01325·105 Н/м2 бұл аспаптың негізгі қателіктері деп аталады. Аспаптың негізгі сипаттамасы, оның дәлділігі, қосыныды кателіктермен сипатталатың. Барлық елшеу құралдары дәлдікке мерзімді тексеруден өтеді. Ең кенінен тараған тексеру әдісі салыстыру әдісі. Оның мәнісі бір шаманы өлшеу тексерілетін үлгі аспаптарын және салыстыру. жүктеу/скачать 24,24 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|