Әзірейіл емес едік…

РеспубликалыҚ ҚоҒамдыҚ-саяси аҚпаРаттыҚ газет

№167 (167) 

25.09.2009 жыл, жұма              

www.alashainasy.kz

6

e-mail: info@alashainasy.kz

Қазақстан және Қытай Халық Рес-

пуб ликасы  басшыларының  баста ма-

сымен са лынған «Қорғас» халық ара-

лық 

шекара лық 

ынтымақтастық 

ор     та лығы  Қытай  мен  ТМД  елдері 

арасында  сауда  келісімдерін  жасау 

және демалу үшін келетін аза маттарға 

визасыз  жүре  алатын  аумақ  құ руды 

қарастырады.  Бұл  туралы  кеше  Ал-

маты облысында «Қорғас» орталығын 

да мытуға арналған қазақ-қытай І ха-

лық аралық  конференциясында  «Же-

тісу» әлеу меттік-кәсіпкерлік корпо ра-

циясы» ҰК АҚ-ның басқарма төрағасы 

Асқар Сманқұлов мәлімдеді. 

Басқарма  төрағасының  мәліметінше, 

халықаралық  шекаралық  ынтымақтастық 

орталығы 2018 жылы толығымен іске қо­

сылмақшы. Ал 2012 жылға дейін барлық 

нысандардағы  құрылыстың  80  пайызын 

аяқтау көзделген. Қазіргі уақытта жобаны 

іске асыруда 15 миллиард теңге игерілді. 

Орталықтың еліміздегі бөлігі 15 гектар ау­

мақты алып жатыр. Жоба құны 382 мил ­

лиард  теңгені  құрайды.  «Қорғас»  халық­

аралық 

шекаралық 

ынтымақтастық 

ор  та   лығы – халықаралық ынтымақтастық, 

логистика мен туризмді дамытудың жаңа 

мүмкіндіктері» тақырыбында өткен жиын­

да  ҚХР  ШҰАА  Халықтық  саяси  консуль­

тативтік кеңесінің төрағасы Асқар Керімбай 

Қытай жағы қажетті жұмыстардың 95 па­

йызын аяқтағанын және оған 700 миллион 

юань жұмсалғанын атап өтті. Қазір инвес­

торлардың  ұсыныстары  қаралып  жатқан 

көрінеді. «Нысанды іске қосу үшін Қазақ­

стан  жағын  күтіп  отырмыз»,  –  деді  А.Ке­

рімбай. 

Былтыр  Қазақстан  мен  Қытай  ара­

сындағы  тауар  айналымы  12  миллиард 

242  миллион  АҚШ  долларын  құраған. 

Бұл  2007  жылмен  салыстырғанда  33 

пайыз ға артық. Ресми болжамға сүйенсек, 

2015 жылы қазақ­қытай тауар айналымы 

15 миллиард долларға жетеді. 

Жансая ӘБДІБеКовА

АлАш АзАмАты

? Б i л г i м   к е л г е н   Б i р   с џ р а ћ

Б i л г i м   к е л г е н   Б i р   с џ р а ћ

ДАТ!

АлАШ­АҚпАРАТ

Тоқтамыс МеңДеБАев, 

Қазақстан Ұлттық жаратылыстану ғылым академиясының академигі:

Грек  жаңғағы  бес  пен  тоғыз  жыл 

аралығында  жеміс  береді.  Өсімдік 

мамандарының  айтуынша,  200­300 

жылға  дейін  жеміс  беретін  ағаштың 

өнімі  35  жылдан  соң  молая  түсетін 

көрінеді.  Тек  бір  ағаштың  өзінен  400 

келіге  дейін  жаңғақ  жинауға  болады. 

Негізінен, Еуропа және Азия елдерінде 

кең  тараған  грек  жаңғағы  дәнінің 

құрамында  74%  май,  20%­ға  жуық 

ақуыз  және  7%  көміртегі  болады.  Сол 

сияқты аскорбин қышқылы, рутин мен 

тиамин  сияқты  адам  ағзасына  қажетті 

дәрумендер де осы жемістің құрамында 

кездеседі.  Ертеде  бұл  ағаштың  жапы­

рақтарын  әскери  дәрігерлер  жарақат­

тарды  тез  жазу  үшін  жараға  таңатын 

болған. Одан бөлек тіс аурулары, рев­

матизм,  стоматит,  асқазан  жараларын 

емдеуге пайдалы көрінеді. 

Оңтүстік  астанада  жылына  екі  рет,  көктем  және  күз  мезгілдерінде 

ұйымдастырылатын  өсімдіктер  көрмесі  кеше  басталды.  Республика 

сарайында  өтіп  жатқан  гүлдер  жәрмеңкесіне  отандық  өсімдік  маман­

дарынан бөлек, жиырмаға жуық мемлекеттің гүл өсіруші компаниялары 

қатысуда. Онда әлемнің түрлі елдерінде өсірілетін өсімдіктердің алуан 

түрі қойылған. «ландшафт және үй жанындағы шаруашылық – 2009» 

атты  жәрмеңке  ландшафты  жобалау,  аумақты  көгалдандыру  мен 

көріктендіру, жылыжай, гүл көшеттері және бақшаға қажетті жиһаздар 

сияқты бірнеше бөлімнен тұрады. Қыркүйектің 27­сіне дейін созылатын 

көрме аясында өсімдік мамандары түрлі тренингтер өткізіп, гүлді күтіп­

баптауға қажетті ақыл­кеңестер береді. 

Гүлдер көрмесі өтіп жатыр

Грек жаңғағы көптеген ауруға ем

Саяжайдағы  бақшаға  грек  жаңғағының  көшетін  отырғызып  едім.  ол 

қанша уақытта жеміс береді? Және адам ағзасына пайдасы бар ма?

Жәнібек еРҒАЛИ, Алматы облысы

Алматыда халықаралық гүлдер көрмесі өтеді деп естідім. ол 

қай уақытта және қай жерде өтеді? 

Жазира ЖАНАБеРГеНовА, Талдықорған қаласы

Энергия алудың 

балама көздерін 

пайдалана алмай 

отырмыз

отандық ғаламдық 

желілер бір 

қауымдастыққа 

бірікті

–  Дағдарыс  басталғалы  ғалымдар 

жаңа  экономикалық  модельге  көшу 

қажет тігін айтып жүр. Қараша айында 

«Үлкен  жиырмалықтың»  (G20)  бас-

қосуы  нда  соған  қатысты  құжат  әзір-

ленбекші  екен.  Бұл  модельдің  эконо-

миканы  тығырықтан  алып  шығуға 

жә р демі тие ме? 

–  Жалпы  дағдарыс  –  жаһанданудың 

аумағы кеңіп, әлемдік экономика қарқын­

ды  дамыған  сайын  жиі  қайталанатын  құ­

бы лыс.  Дағдарыс  дегеніміз  –  өндірістің 

құлдырауы  ғана  емес,  сонымен  бірге  өн­

діріс тің технологиялық базасын өзгертудің 

уақыты  келгенін  көрсететін  белгі.  Жер 

бетін дегі беделді ғалымдардың, экономис­

тердің  көзқарасы  бойынша,  дағдарыстан 

шығудың  ең  тура  жолы  –  өмірге  қажетті 

жаңа бұйымдар шығару. Ал жаңа бұйым­

дар  шығару  –  ғылымның  жаңа  техноло­

гиясы  негізінде  ғана  мүмкін  болатын 

шаруа.  Үстіміздегі  жылы  АҚШ,  Жапония, 

Алмания сияқты дамыған мемлекеттердің 

ғылымға  бөлінетін  қаржыны  күрт  ұлғайт­

қаны  да  осыған  көзі  анық  жеткендіктен. 

Қытай тек биылғы жылы ғылымға бөлінетін 

қаржыны 25,9 пайызға көбейтті. 

–  Демек,  ғылымға  ден  қоятын  уа-

қыт жетті ғой.

–  Әрине,  ғылымға  көзқарас  өзгерген 

тұста  біздің  де  бейжай  қалмайтынымыз 

түсінікті.  Қыркүйектің  басында  отандық 

ғылымның  жаңа  моделін  жасау  мәселесі 

талқыланғанын  білеміз.  Ол  Елбасының 

қол  дауына ие болды. Бұдан былай ғылым­

ды басқару мен қаржыландырудың негіз­

дері үлкен өзгерістерге ұшырамақшы. Соң­

ғы кезде жиі айтылатын, әбден пісіп­жеткен 

мәселе – ғылым мен өндірістің байланысын 

қамтамасыз  ету.  Инновациялық  экономи­

каны  жеделдетіп  дамыту  үшін  тек  жаңа 

технологияларды  ойлап  табумен  іс  біт­

пейді.  Оны  өндіріске  енгізу  керек.  Қарап 

отырсақ, бүгінде қазақстандық ғылымның 

аяғындағы тұсау – жалған ғылымның кө­

беюі.  Бюджеттен  бөлінетін  қаржының  ба­

сым бөлігі жалған ғылыми еңбектерді қар­

жыландыруға  жұмсалып  жүр.  Жалған 

ғы лы  м   ның  ел  экономикасына,  қоғамға 

беретін  пайдасы  жоқ.  Оның  бәрі  осыдан 

20­30  жыл  бұрын  жазылған  есептерді 

қайталау,  көшіріп  жазу,  соны  жаңалық 

ретінде көрсетуге тырысу. Шынайы ғылым­

ды дамытуға кедергі болып отырған – осы. 

Сондықтан  ғылымды  дамытудың  жаңа 

моделі жүзеге асырылатын болса, шынайы 

ғылымды  жалған  ғылымнан  ажыратуға 

мүмкіндік туады. 

 Негізі, ғылым дегеніміз, адамзат бала­

сының айрықша кәсіп ететін саласы. Оған 

табиғи қабілет керек. Өйткені ғалым өзге­

лердің  көре  алмайтынын  көре  біледі, 

ойлау деңгейі де жоғары болады. Ол зерт­

теп  отырған  дүниенің  ішкі  құрылымына 

терең  бойлайды.  Бүгінде  әлемдік  ғылым 

сан қилы бағытта терең зерттеулер жүргізе­

ді. Алайда экономикалық тұрғыдан барлық 

бағыттар  бойынша  ғылыми  зерттеу  жүр­

гізу ге бір мемлекеттің мүмкіндігі жетпейді. 

Сондықтан  әр  мемлекет  ғылымды  дамы­

тудың  негізгі  бағыттарын  таңдап  алады. 

Осындай  бес  бағытты  Елбасының  өзі 

айқын дап  берді.  Бұл  бес  бағыт  Қазақ­

станның келешектегі технологиясын дамы­

туға арналған. Осы бес бағыттың ішіндегі 

басты  нәрсе  –  нақты  ғылыми  зерттеулер 

жүргізу  қажеттігі,  яғни  қоғамға  және 

экономикаға  пайдасы  тиетіндей  нәтижесі 

болуы керек. 

– Көкейіңізде жүрген сондай ғылы-

ми жобалар бар ма?

–  Жасырын  емес,  қазір  әлемде  қуат 

тапшылығы  сезіле  бастады.  Газ­мұнай 

қорлары  азайып  келеді.  Миллиардтаған 

жылдар бойы жиналған мұнай мен газды 

соңғы 30­40 жылдың ішінде жедел түрде 

және көп мөлшерде өндіру қолға алынып 

отыр.  Болжам  бойынша,  мұнай­газдың 

көлемі  қанша  көп  болғанымен,  қоры  30­

40  жылға  жетуі  мүмкін.  Ал  енді  Қазақ­

стандағы  мұнай  мен  газдың  қоры  15­20 

жылдан аспайды. Қалған газ бен мұнайды 

өндіру экономикалық жағынан тиімсіз бол­

мақ. Біріншіден, біздің мұнай аса терең    дікте 

жатыр, екіншіден, сапасы төмен. Оны өн ді­

ру ге жұмсалған шығын өтелмейді. Сол се­

бепті басқа қуат көздерін қарастыруға тура 

келетін күн де алыс емес. 

–  Күн  мен  жел  сияқты  табиғи  қуат 

көздері туралы айтып отырсыз ғой.

– Бізде ерекше бір қуат көзі бар. Ол – 

жер  астындағы  ыстық  су.  Еліміздегі  төрт 

шақырым  тереңдікке  дейін  анықталған 

ыстық су көздерінің қоры шартты түрде – 

92,1 млрд тонна. Бұл біздегі бүкіл мұнай­

газдың қосып есептелген қорынан 10 есе 

көп. Әсіресе, қуатты ыстық су көздері Жар­

кент, Алматы облысы, Арыс, Келес, Сырда­

рия су бассейні бойында өте мол. Олардың 

жалпы  қоры  шартты  түрде  –  15,6  млрд 

тонна. Ал шетелде ыстық су қуатын пайда­

лану  таңсық  емес.  Әсіресе  Исландия, 

Италия, Голландия, АҚШ­та кең таралған. 

Мәселен,  АҚШ­та  ыстық  судан  алынатын 

қуаттың мөлшері бес атом электр стансы­

сының  қуатына  пара­пар.  Олар  2020 

жылдары 10 АЭС беретіндей қуат көз де рін 

алмақшы. Бізде де бес­жеті жылдың ішінде 

осындай  ғылыми  жобаны  іске  асыруға 

болар еді. Мәселен, Талдықор ған, Алматы, 

Қызылорда  облыстарын  жера сты  қуат 

көздерін пайдалануға толық көшіруге бо­

ла ды.  Шетелде  жерасты  су  көздерін  өн­

діретін  стансылардың  бәрі  жер  бетінде 

орналасқан.  Біздің  ұсынатынымыз  –  жер 

астында  ұңғылау  жүйесін  қалып тастыру. 

Қуат  көздерінің  барлық  мүмкін шіліктерін 

пайдалануға болады. 

- Бұрынырақта бізде желдің қуатын 

пайдалану туралы сөз шыққан еді. Бә л-

      кім,  оны  да  қайтадан  қолға  алу  керек 

шығар.

–  Иә,  Еуропада  жел  стансылары  көп. 

Әсіресе Данияда жел қуатын пайдалану – 

10 пайыз көлемінде. Мұны бізде де енгізу­

ге болар еді. Бірақ оның өзіндік кемшіліктері 

бар.  Біріншіден,  мұндай  стансы  тек  жел 

соққанда  ғана  жұмыс  істей ді.  Екіншіден, 

айналасында  шу  мен  тербеліс  көбейеді. 

Төңірегінде 200 метрге дейін құрғақ алаң 

пайда болады. Әрі қуат беру мүмкіншілігі 

де төмен. Желге байланысты көрсеткіштері 

де  өзгертуге  жатпайды.  Мен  осы  арада 

тағы  бір  қуат  көзі  туралы  айтқым  келеді. 

Ол  –  құбыр  энергетикасы.  Бұл  енді  еш 

жерде жоқ. Құбыр энергетикасы бойынша 

ауаның қысымы жоғары аймақтарды ауа­

ның  қысымы  төмен  аймақтармен  құбыр 

арқылы жалғасақ, құбырда өте қуатты, бір 

бағытта  ағатын  жасанды  жел  өзені  пайда 

болады. Жаңағы құбырдың өн бойына әр 

қашықтықта генераторлар орналастырсақ, 

өте арзан, өте көп қуат алар едік. Мәселен, 

қазір  Алматыдағы  электр  қуатының  бір 

киловаты  8  теңгеден  асса,  құбырдан 

алынатын қуаттың бір киловаты 5­ақ тиын 

болар  еді.  Сонда  8  теңге  мен  5  тиынның 

арасы  160  есе.  Қазақстанда  осындай 

жобаны  жүзеге  асыруға  мүмкіндік  бар. 

Өйт кені жер жағдайы жақсы. 

-  Ал  жерасты  қазба  байлықтарын 

игеруге  қатысты  қандай  жаңа  жоба-

ларды енгізуге болар еді?

– Жерасты қазба байлықтарын игеру – 

ел экономикасының негізін құрайтын сала. 

Сырттан алатын табыс осы қазба байлық­

тарға  тәуелді  екені  белгілі.  Бірақ  қазір 

жерасты  қазба  байлықтарын  өндіру  үшін 

шахта, карьер қазып, жер қойнауын қопар­

ғыштармен  қопарамыз  да  жатамыз.  Сөй­

тіп, шаш­етектен зиян келтірудеміз. Ғылы­

ми  жоба  жер  астына  тигізетін  техно генді 

апатты  барынша  шектеп,  тек  қажетті  зат­

тарды  өндіруімізге  мүмкіндік  берер  еді. 

Әсіресе,  жерасты  суларына  зиян  келтіріп 

жатырмыз.  Шахталы,  карьерлі  жерлерде 

жерасты сулары тереңдікке түсіп кетеді. Ал 

бізде  су  мәселесі  қиын.  Сондықтан  жаңа 

техникалық  жобаларды  өндіріске  енгізуге 

мүмкіндігіміз жетеді. Бізде қоры аз алтын, 

түсті металдар мен темірдің кен орындары 

көп. Ондай жерлерде көп қаржы жұмсап, 

шахтамен өндіру тиімсіз, ал ұңғылау арқы­

лы  өндіру  өте  тиімді.  Мұндай  геотехно­

логия лық тәсіл мұнай саласында қолдануға 

да жарамды. Тек мұнай қабаттарына ғана 

әсер етіп, қажетті мұнайды ғана алу қажет. 

Сумен араластырып, итеріп шығару – жер 

қойнауына зиян келтіретін технология. 

– Мұнай демекші, жыл өткен сайын 

Қашағанды игеру кейінге қала береді. 

Бұл  теңізде  мұнай  өндірудің  қиын-

дығы на  байланысты  деп  жүр.  Геолог 

ретінде сіз не айтар едіңіз?

–  Барлау  жүргізген  шетелдік  компа­

ниялар Қашағандағы мұнайды 1998 жыл­

ғы  жобаға  сәйкес,  2005  жылы  өндіреміз 

деген.  Кейін  ол  2008  жылға,  одан  кейін 

2010  жылға  шегерілді.  Енді  2013  жылға 

қалдырды.  Оның  өзіндік  себептері  бар. 

Біріншіден, Қашаған мұнайы аса тереңдікте 

жатыр. Екіншіден, мұнайды құрғақ жерде 

өндіру  бір  басқа,  ал  теңіздегі  мұнайды 

өндіру қиынға соғады. Ең бастысы, Қаша­

ған  мұнайында  күкірт  көп.  «Біздегі  мұнай 

саласына  110  жыл  болды»  деп  жүрміз. 

Осы  мұнай  өндіріп  жүрген  мерзім  ішінде 

тұз қабатына дейінгі мұнай және тұз қаба­

ты ның астындағы мұнай деп бөлінеді. Осы 

уақытқа дейін Теңізден басқа тұз қабатының 

үстіндегі мұнайды өндіріп келдік. Ал оның 

күкірті  аз.  Қазір  Теңіз  кенішінен  шыққан 

күкірт  Маңғыстауда  тау  болып  үйіліп  жа­

тыр. Қоршаған ортаға тигізген зияны ұлан­

асыр. Қашаған, Ақтоты, Қайран кен орын­

дарынан  мұнай  өндірсек,  олардың 

құ ра  мы н да  күкірт  өте  көп.  Мұнайдың  өзі 

1000  атм осфераға  дейінгі  қысымда  тұр, 

яғни атқылайды деген сөз ғой. Теңіз суына 

1  литр  мұнай  түсетін  болса,  аса  қымбат 

бекіре балықтың 100 млн уылдырығы өліп 

кетеді  екен.  Тонналап  түссе,  не  болмақ? 

Осындай  қиыншылықтарға  байланысты 

шетелдік  компаниялар  игеру  мерзімін 

шеге ре  береді.  Технологиясы  қымбат, 

қиын,  экономикалық  тиімділігіне  көздері 

жетпей  тұрған  сияқты.  Қашағанның  мұ­

найын  игеру  оңайға  түспейді.  Оның  да 

шегі  бар.  Бізде  алу  көрсеткіші  деген  көр­

сеткіш  бар.  Жапонияда  мұнайдың  42  па­

йы зы,  АҚШ­та  40  пайызы,  бізде  18­20 

пайызы ғана алынады. 100 млн тонна мұ­

най  бар  десек,  ары  кеткенде  20  млн 

тоннасын  аламыз.  Осындай  түйткілдері 

бар. Бюджетке түсетін табыстың 50 пайызы 

–  мұнайдан.  Атамыздан  қалған  байлық 

қой. Ал шындығында, мұнайға негізделген 

экономиканың  келешегі  жоқ.  Ащы  болса 

да  айту  керек.  Мәселен,  Беларусьта  бір 

тамшы мұнай не газ жоқ. Ал экономикасы 

өркендеп жатыр. 

–  Жаңа  модельде  ғылыми  жоба-

ларға шетелдік сарапшыларды қатыс-

тыру,  солардың  қызметін  пайдалану 

туралы айтылған. Өзімізде де ғалым-

дар толып жүрген жоқ па? 

– Бәлкім, бұл керек те шығар. Әйтсе де, 

мына нәрсені жадымызда сақтауға тиіспіз, 

шетелдік ғылыми­зерттеу ұйымдары бол­

сын,  жекелеген  компаниялар  болсын,  өз 

технологиясының  құпиясын  ашпайды.  Ол 

жөнінде  ұйымның  қожайындары,  не 

бірінші  басшылары  ғана  толық  біледі. 

Сосын шетелдік фирмалар, не компаниялар 

маркетинг  деп  өндірістік  барлау  жұмыс­

тарына  үлкен  қаржы  бөледі.  Сондағы 

көздеген мақсаты – әр жерден идея жым­

қыру, технология ұрлау, технология автор­

ларын сатып алу. Міне, осындай тәсілдерді 

қолданады. Шетелдік сарапшыларды ша­

қы ру  үшін  ғылыми­зерттеу  жұмыстары 

туралы  толық  мағлұмат  алу  қажет.  Олар 

қаншалықты  әділетті,  шыншыл?  Оған 

ешқандай кепілдік жоқ. Осы жағын байқау 

керек.  Себебі  әркім  өз  елінің  мүддесін 

қорғайды.  Керісінше,  пайдалы  жаңалық­

тарды  тежеп,  жібермей  қоюы  мүмкін. 

Осыған абай болуымыз қажет сияқты. Бір 

бұйым  шығарсаңыз  да,  ол  бұйымның 

патентінің құпиясы қорғалуы керек. Құпия­

сы қорғалса, оны бұзуға ешкімнің құқығы 

жоқ.  Бірақ  ол  –  өте  қымбат  нәрсе,  біздің 

компаниялардың шамасы келе ме, жоқ па 

– көзім жетпейді. 

–  «Қайда  барсаң  Қорқыттың  көрі» 

демекші,  жаңа  жобаларды  жүзеге 

асы руға  келгенде  қаржы  мәселесі 

кесе-көлденең шығады емес пе?

–  Шынында  да,  қаржы  мәселесіне 

ерекше  тоқталған  жөн.  Қарап  отырсақ, 

мемлекеттік  ғылыми  институттарды  қар­

жы ландыру  мәселесі  шешілген.  Сонымен 

бірге мемлекеттік емес, жекеменшік ұйым­

дардың  да  көп  екені  белгілі.  Олар  да 

мемлекеттік  тапсырыс  бойынша  ғылыми­

зерттеу жұмыстарын жүргізіп, соның нәти­

жесі бойынша тиісті бұйымдар, технология, 

құрал­саймандар  шығарып,  оларды  на­

рық қа  енгізіп  жатыр.  Сондықтан  мемле­

кеттік емес ұйымдарға да қолдау көрсетіп, 

мемлекеттік тапсырыстарды конкурс арқы­

лы  жүргізу  қажет.  АҚШ  тәжірибесіне  көз 

жүгіртсек, 

ондағы 

ашылған 

үлкен 

жаңалықтар мен өнертабыстың 72 пайызы 

–  осы  мемлекеттік  емес  ұйымдардың 

үлесінде. Өндірістегі жұмыс орындарының 

70  пайызын  солар  қамтамасыз  етіп  отыр. 

Бұл  әдіс  Батыс  Еуропа  елдері,  Жапония, 

Оңтүстік  Кореяға  да  тән.  Рас,  біз  АҚШ 

емеспіз.  Ондағыдай  мүмкіншілігіміз  жоқ. 

Онда  әрбір  ғылымға  200  мың  доллар 

көлемінде  қаржы  бөлінеді  де,  зерттеуге 

қажетті  асай­мүсейін  сатып  ала  алады. 

Қытайда ашқан жаңалығына патент алатын 

болса,  үкімет  маманға  жылдық  айлығын 

төлейді. Бізде де ғалымдарды нақты қол­

дау  қажет.  Айта  кету  керек,  ғылымның 

жаңа  моделінде  жеке  ғалымды  қолдау 

тура лы айтылған.

–  Әлгінде  ғылым  мен  өндірістің 

арасы алшақ деп қалдыңыз. Ғылымды 

өндіріске  жақындатудың  қандай  ме-

ха низмдері бар? 

–  Бұл  орайда  арнайы  заң  қабылдау 

қажет  сияқты.  Біріншіден,  ұлттық  компа­

нияларды міндетті түрде әбден тексеруден 

өткен,  сыналған  жаңалықтарды  енгізуге 

заңды  түрде  міндеттеу  керек.  Оны  тиісті 

өкіметтік  құрылымдар,  министрліктер, 

аге  нт тіктер  қадағалауы  тиіс.  Шетелдік 

компа ниялар өз технологиясын алып кел­

генде,  ол  да  трансплантация  сияқты  бір 

адамның  бүйрегін  басқа  адамдікімен  ал­

мастырса,  ағзасы  қабылдамауы  мүмкін. 

Сол сияқты Жапонияда ашылған жаңалық 

бойынша  енгізілген  технологиямен  дәл 

сондай  өнім  шығара  алмаймыз.  Шетел­

діктер  инвестициямен  бірге  ескі  техно­

логияны алып келеді. Сонау 70­жылдары 

біз кітаптан оқыған бұрғы қондырғылары 

енді  келіп  жатыр.  Бірақ  қаржыны  солар 

шығарғаннан  кейін  біздің  ашқан  жаңа­

лықтарымыз өтімді болса да, оны өндіріске 

енгізу өте қиын. Бұл – мемлекеттік деңгейде 

шешілетін  мәселе.  Біздің  ғалымдар  озық 

технологияларды  ойлап  тауып,  өндіріске 

енгізуге  дайын.  Аз­маз  шығарып  та 

жатырмыз.  Ал  оны  сыртқы  нарыққа  шы­

ғару – мемлекеттің шаруасы. 

жүктеу/скачать 3,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: