Интонация (лат intono)

жүктеу/скачать 385,55 Kb.

Дата	31.12.2021
өлшемі	385,55 Kb.
	#23853

Интонация
Екпін
Екпін сөз екпіні, ой екпіні, тіркес екпіні, дыбыс екпіні деп бөлінеді.
Логикалық және тіркес екпіні
Пайдаланылған әдебиеттер

Интонация.

Фразалық екпін

Орындаған:Қадылбекова Аружан

Тобы:ҚТ 20-01

Интонация (лат. intono) –сөйлемдерді, олардың бөлшектерін сазына келтіріп сөзді, сөз тіркесін сөйлемді айтудағы дауыс мәнері, дауыс ырғағы, сөйлеудің ритм-мелодикалық бейнесі.

Интонация

Интонация (лат. intono) –сөйлемдерді, олардың бөлшектерін сазына келтіріп сөзді, сөз тіркесін сөйлемді айтудағы дауыс мәнері, дауыс ырғағы, сөйлеудің ритм-мелодикалық бейнесі.

мелодия

ритм

темп

қарқындылық

тембр

Фразадағы сөздер мен сөз тіркестерін бөліп алуға қызмет ететін логикалық және тіркес екпіні

Мелодия (гр.melodia – ән, әуен)- белгілі бір көркем ойды бейнелейтін, ырғағы мен интонациялық жағынан жүйеге келтірілген дыбыстар тізбегі.

Мелодия (гр.melodia – ән, әуен)- белгілі бір көркем ойды бейнелейтін, ырғағы мен интонациялық жағынан жүйеге келтірілген дыбыстар тізбегі.

Темп – сөйлеу бірліктерінің айтылу жылдамдығы

Қарқындылық – (лат.intensio - қарқын) дыбысты, әсіресе дауысты дыбысты айтуда өкпеден шығатын фонациялық ауаның күшеюі мен солғындау дәрежесі

Екпін

Екпін — сөйлем ішіндегі кейбір сөздердің немесе сөз ішіндегі кейбір буын, дыбыстардың басқа тілдік бөліктерден ерекшеленіп, көтеріңкі айтылуы.

Екпін сөз екпіні, ой екпіні, тіркес екпіні, дыбыс екпіні деп бөлінеді.

Сөз iшіндегі бір буынның көтеріңкі айтылуы сөз екпіні деп аталады. Қазақ тілінде сөз екпіні, негізінен, соңғы буынға түседі. Мысалы: Бала далада ойнап жүр. Сөз ішіндегі екпін дауысты дыбысқа түседі.
Ой екпіні — сөйлемдегі бір сөздің көтеріңкі дауыспен айтылуы. Ой екпіні түсетін сөз көбінесе баяндауыштың алдында тұрады. Ой екпіні тұрақты емес. Мысалы, Бүгін әкем ауылға кетті. Әкем ауылға бүгін кетті. Бүгін ауылға әкем кетті.
Тіркес екпіні — бірнеше сөздің тіркесе, тізбектеле біртұтас екпінмен бөлектене айтылуы. Бұл көбінесе күрделі сөздерге, негізгі және көмекші сөздердің тіркесіне тән. Мысалы: мектепке дейін, әке-шеше, әдет-ғұрып т.б.
Дыбыс екпіні — сөз ішінде дыбыстың бөлектеніп, көтеріңкі дауыспен немесе созып айтылуы. Мысалы: по-ой-па-ай, та-ма-ша! Дыбыс екпіні көңіл-күйін білдіретін сөздерді айтуда жиі қолданылады. Айтылуда сөйлеушінің эмоциясын білдіреді.

Логикалық және тіркес екпіні

Логикалық және тіркес екпіні – ауыз-екі сөйлеуде логикалық екпін сөйлеушінің қай сөзге айрықша назар аударуды қажет санап тұрғанын ажыратуға мүмкіндік береді.

Фразалық екпін

Фразалық екпін – фразаның аяқталғанын білдіретін және оның коммуникативтік типін айқындайтын интонациялық просодикалық бірлік.

Кейде осы мағынада «интонациялық орталық» термині қолданылады.

Фразалық екпінді бастапқыда логикалық екпін деп атаған. Бірақ фразалық екпін туралы мұндай түсінік бейтарап және әдейі басыңқы әсермен айтылған ой-тіркестерді бір-бірінен ажырату мүмкіндігін бере алмайды. Мысалы: «Менің сырт киімімді әперіп жіберіңізші» және «Менің сырт киімімді әперіп жіберіңізші».

Пайдаланылған әдебиеттер:

Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3
↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Ғылымтану. Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын- Павлодар: ҒӨФ «ЭКО», 2006. ISBN 9965-808-78-3

Назарларыңызға рахмет!!!

жүктеу/скачать 385,55 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: