Ұлттық баяндама

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
 
99 
2012  жылы  жаратылыстану
-
математика  пәндерінің  мұғалімдер  саны 
                     
66  502 
адамды  құрады.  Кәсіби  типтік  біліктілік  қызмет  сипаттамасына  сәйкес 
педагогикалық  қызметкерлер  мен  оған  сәйкес  ұқсас  мамандықтар  иесі  яғни
, 
мектепке  дейінгі  білім  беру  жүйесінде,  бастауыш,  орта  білім  мекемелерінде, 
интернаттық
 
ұйымдарда
 
жаратылыстану
-
математика пәнін
 
қосымша оқыту құқығы 
тек  жоғары  білімі  бар
 
мұғалімдерінде
. 
Осы  санат  бойынша  білім  деңгейлерін 
талдау,  жаратылыстану
-
математикалық  циклдағы  жоғары  білімі  бар  мұғалімдер 
саны  93,32%  (Ақмола  облысы  бойынша)  100%
 
дейін 
(
НЗМ  және  республикалық 
ұйымдар).  Орта  республикалық  көрсеткіштерден  төмен
  (97,45%) 
педагогтардың 
жоғарғы  білім  деңгейі  Маңғыстау  (94,63%),  Қостанай  (94,68%),  Ақтөбе
  (94,79%) 
және Батыс Қазақстан
 (94,84%) 
облыстарын
 
қамтиды
. 
Орта және жоғары білімдері 
бар
 
жаратылыстану
-
математика мұғалімдері Батыс Қазақстан, Павлодар, Оңтүстік 
Қазақстан облыстарында және Астана қалаларында жұмыс істейді. 
 
Білім  беруді  дамытудың 
 
2020  мемлекеттік  бағдарламасы  бойынша 
нысаналы индикатор анықталды 
- 
бірінші және жоғары санатты бар, жоғары кәсіби 
педагогикалық жұмыскерлер, жалпы педагогтар санынан 
- 47% 
құрайды
.  
Мектептердегі педагогтардың сапалық құрылымын саралай отырып, жоғары 
және  бірінші  санатты  мұғалімдер  санының  өсуін  байқатты.  Жоғары  санатты 
мұғалімдер  саны
  -  1,07%, 
бірінші  санатты  –
  0,29% 
өсті.  Сонымен  қатар  екінші 
санатты  мұғалімдер  саны  азайды
  -  0,19% 
және  санатты  жоқтар  саны
 
–
  1,17% 
азайды  (
3.3.8 
сурет
). 
Осылайша,  2012  жылы  нысаналы
 
индикатор  өз  деңгейіне 
жетті, жоғары және бірінші санатты мұғалімдер саны
 (47,26%) 
құрады
.
 
 
3.3.8 сурет. Жалпы орта білім бар педагогтар құрылымының сапасы
 
 
Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері
 
Өңірлік  салыстырмалы  талдау
 
бойынша  жалпы  орта  білім  беретін 
ұйымдары
 
педагогикалық  кадрлардың  сапалық  құрамы  сол  қалыпта,  2011  жылы
  
15,2 
30,7 
29,0 
25,1 
16,27 
30,99 
28,81 
23,93 
жоғары
 
бірінші
 
екінші
 
категориясыз
 
2011 
2012 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
100 
да  Қызылорда  облысында  жоғары  біліктілік  санатты  бар  педагогтардың  үлесі 
             
ең  төменгі  көрсеткішті  көрсетті 
(2011  -  3,2%,  2012  -  3,81%). 
Ал,  Астана  (29,86%), 
Алматы (28,74%) қалаларында және Павлодар облысында (20,43%)
 
сол көрсеткіш 
өте  жоғары.  Сонымен  бірге,  жоғары  біліктілік  санатты  бар  педагогтардың  үлесі 
Алматы  облысында  2,16  %  төмендеді.  Зейнетақы  жасына  жеткен  педагогикалық 
кадрлардың кетуі сол көрсеткіштердің төмендеуіне әкеп соқты.
 
Денсаулықтары  нашар,  үлгермейтін  және  қиын
 
тәрбиеленетін  окушыларға,
 
бұзақы  балаларға  сапалы  білім  алуға  қолжетімділігін  қамтамасыз  ету  үшін   
Қазақстанның  арнаулы  ұйымдарында
   
түзету  педагогикасы
 
бағыттарында
 
жұмыс 
істейді
. 
Республикада  балаларға  түзету
-
педагогикалық  көмек  көрсету  үшін  
арнаулы ұйымдар желісі 
 
жұмыс атқарады
. 
2012  жылы  ҚР  арнаулы  білім  беретін  ұйым  педагогтарының  саны 
                          
6  782  адам  құрады.
 
Арнаулы  білім  беретін  ұйым  педагогтарының  кадрлық 
құрамына  мұғалімдер
 
(51,5%),  тәрбиешілер
  (36,7%) 
және  де 
- 
олигопедагогтар 
(3,1%), 
логопедтер (2,9%), сурдопедагогтар (2,4%), психологтар (1,9%), әлеуметтік 
педагогтар (1,2%) және тифлопедагогтар
 (0,3%) 
кіреді (
3.3.9 
сурет
).
  
 
3.3.9 сурет.
 
Арнаулы білім беретін ұйымның
 
педагогтары
, %
 
 
 
Дереккөз
: 
Ұлттық ғылыми
-
тәжірибелік түзету педагогика орталығы
  
 
 
Арнаулы  білім  беретін  ұйым  педагогтарының  білім  денгейі  өте  жоғары
.  
3 492 
мұғалімнің  91,3%  жоғары
, 
арнаулы орта  –
  8,6% 
және тек  қана
  0,2% 
жалпы 
орта  білімі  бар
. 
Ал 
2 
487  тәрбиешінің  білімі  төмен
:  77,6% 
жоғары  білімі  бар,
 
арнаулы орта –
 22,2% 
және орта
 
–
 0,2%. 
мұғалімдер; 51,5
 
тәрбиешілер; 36,7
 
логопед; 2,9
 
тифлопедагог; 0,3
 
сурдопедагог; 2,4
 
олигопедагог; 3,1
 
психолог; 1,9
 
әлеуметтік 
педагог; 1,2
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
 
101 
Үдемелі  индустрия
-
инновациялық  дамытудың
 
мемлекеттік  бағдарламасын 
іске  асыру  үшін  қоғамнан  өндірістік  оқыту  шеберлері  мен  мұғалімдердің  өте 
жоғары білім денгейін
 
қажет етеді.  ҚР БҒМ мәліметтері
 
бойынша ТжКБ желісінде 
                    
2012 жылы 45
 
655 адам жұмыс істеген,  ол былтырғы жылға қарағанда 69 адамға 
                
аз  (2011  –
  45 
724).  Колледждер  желілерін  оңтайландыру  есебінен
 
инженер
-
педагогикалық қызметкерлерінің санын қысқаруы жүрді (8 бірлікке азаю). 
 
Салыстырмалы 
талдауда 
ТжКБ
-
ның 
инженерлік
-
педагогикалық
 
кадрларының білім денгейі, оқытушылардан 
(95,9%), 
өндірістік оқыту шеберлерінің 
(52,7%), 
жоғары  білімі  барлардың  үлесі 
43,2% 
жоғары  екенін  көрсетті
. 
Оңтүстік 
Қазақстан
(100%) 
облысында,  Алматы  (99,5%  және  70,6%)
 
қаласында
 
және 
республикалық  білім  беру  ұйымдарында
 
(96,7% 
және  83,3%  сәйкес) 
  
мұғалімдермен
 
өндірістік  оқыту  шеберлерінің  білім  денгейі  өте  жоғары.
             
(3.3.10 
сурет
). 
 
3.3.10 
сурет.
 
ТжКБ
 
ұйымдарының инженерлік
-
педагогикалық кадрларының білім деңгейі
 
 
Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері
 
ЖОО
-
ның  профессорлық  –  оқытушылық  құрамдарының  еңбек  нәтижесі
, 
түлектеріне  жұмыста  табыстылық,  ал  ЖОО
-
ға
  - 
білікті  кадр  даярлайтын  абырой             
әкеледі
. 
Профессорлық  –  оқытушылық  құрам  адам  капиталының
 
негізгі 
 
құндылығы
, 
даму және кадр даярлайтын желілерінің, қаржы бөлу және оған сәйкес 
желісін
, 
сыйақы
 
мен жауапкершілік
 
еңбек сапасын қажет етеді.
 
2012  жылы  ҚР  ЖОО
-
ның  профессорлық  –  оқытушылық  құрамының  жалпы 
саны 41 224 адам құрады
. 
Ол 
2011 
жылғыға
 (40 458) 
қарағанда бұл көрсеткіш
 766 
адамға азайды
. 
ЖОО
-
ға шетелден шақырылған ғылымдардың санының көрсеткіші 
368 адамға төмендеген (2011 –
 1 717, 2012 
–
 
1 349). Дәл осындай үрдістің себебі
, 
ЖОО  желісін
 
тиімді  ету
. 
2012  жылы
 
ЖОО  желісі  7  бірлікке  азайды
  (2011  -  146, 
2012 
–
 139).  
92,8% 96,5% 96,5% 94,2% 93,0% 97,0% 97,3% 90,9% 97,3% 95,2% 88,1% 96,0% 
96,9% 100,0% 
94,6% 
99,5% 96,7% 95,9% 
37,2% 
46,5%  46,3% 48,9% 
35,9% 
28,3% 
53,2% 
48,4% 
46,4% 
55,1% 
67,9% 
51,7% 
26,0% 
100,0% 
51,6% 
70,6% 
83,3% 
52,7% 
мұғалімдер
 
өндірістік оқыту шеберлері
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
102 
 
3.3.11 сурет. ЖОО, гендерлік тепе
-
теңдік
 
ЖОО  ПОҚ  гендерлік  аспектіде
 
25,6% 
әйел үлесі басым (
3.3.11 
сурет
). 
ПОҚ
-
да  әйелдердер 
(24%) 
мен  ер 
адамдардың 
(16,5%) 
жастары 
40 
пен
 
63  (58) 
жас  арасындағылар
. 
Сонымен 
бірге
,  6% 
ЖОО
 
мұғалімдерінің  көбі
, 
ер 
(63) 
және  әйел 
(58) 
адамдарының 
жастары зейнетақы жастардан үлкен. 
 
Дереккөз
: 
ҚР СА мәліметтері
 
ПОҚ  байсалдылануы 
65,6% 
құрады
, 
3,5%  көрсеткіштері  былтырғы  жылға 
қарағанда жоғары. Ғылыми дәрежесі бар мұғалімдер 1% және 
2,5% 
академиялық 
дәрежелі
 
магистрлардың  үлесі  өсті.  Сонымен  қатар,  ЖОО  мұғалімдерінің 
                   
25,5% 
ғылыми дәрежесі бар (2011 
- 24,5%) (3.3.12 
сурет
).
  
 
3.3.12  сурет.  ЖОО 
профессорлық
-
оқытушылық  құрамының
 
ғылыми  дәрежесінің  өсу 
динамикасы
,
 % 
 
Дереккөз
: 
ҚР СА мәліметтері
 
Жалпы  профессорлар  саны  174  адамға 
(2011  -  2  686,  2012 
–
  2 
860)  және 
доценттер саны 
431-
ге 
(2011 
–
 7 233, 2012 
–
 7 664) 
адамға көбейді.
 
Сонымен қатар
, 
академиялық дәрежесі магистр
- 
18,33%, ғылыми докторлар 
–
 
4,78%,  ғылыми  кандидаттар  –
 
2,9%,  PhD  докторлары  –
 
12,68%  және  бейіні 
бойынша докторлар –
 26,89% 
ПОҚ өсуде.
 
 
 
47,2 
24,5 
14,9 
48,2 
25,5 
17,4 
ғылыми деңгей
 
ғылыми дәреже
 
академиялық магистр деңгейі
 
2011 
2012 
37,2 
62,8 
ерлер 
 
әйелдер
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
 
103 
Біліктілікті арттыру және
 
педагог кадрларды қайта даярлау
 
 
Біліктілікті  арттыру  желісін  жетілдіру  үшін  және  педагог  кәсібінін  сапалы 
дамуына,  дүниежүзілік
 
тәжірибелер  мен  бірлескен  басқару
 
трансляциялары 
негізінде  алынған  жаңа  педагогикалық  кадрлардың  біліктігін  көтеретін  деңгейдегі 
бағдарламалар
 
енгізілуде
.  
Үздіксіз  оқу
 
Назарбаев  Зияткерлік  мектептерінің  педагог  қызметкерлерінің 
кәсіптік  дамуының  негізі
. 
Осы  мақсатпен,
 
Зияткерлік
 
мектептерде
 
қазіргі 
замандағы  шетелдер  мен  еліміздегі
 
заманауи  педагогикалық  жағдайына
 
бағытталған
 
педагог  кадрларының
 
біліктілігін  арттыру  желісі,  мұғалімдердің 
кәсіптік  сұраныстарына  жауап  беретін
 
әзірлемелер  дайындалған  және  ол
 
сәтті
 
қызмет атқаруда.
   
Педагог  кадрларының
 
біліктілігін  арттыру  жұмысы  бірнеше  бағыттарда 
жүргізіледі,  олар  педагогикалық  қоғам  ішіндегі  қажеттіліктерді  анықтауға  (кәсіби 
даму  траекториясын  таңдау),  қолданбалы 
 
зерттеулер,  командалық
 
сабақ  беру
, 
соның  ішінде  жоспарлау  және  сабақтарды  талдау
,     
курстар  мен  тренингтер, 
әріптестерінің  педагогикалық  іс
-
тәжірибесін  бақылау  мен  талдау  негізінде  кәсіби 
диалог  пен  рефлексияны  қоса  алғандағы  басқа  да  сұраныстарға  негізделген.
 
«Тепе
-
теңдік»
 
принципі  бойынша  мектептерде  сабақ  жүргізіледі  және
 
ақпарат 
-
 
коммуникациялық  технологиялар,  қазақ  және  ағылшын  тілдері,  педагогикалық 
білімдер  сияқты  оқу  модульдерін
 
енгізеді
. 
Модульдер  жиынтығы  оқу
-
тәрбие 
үрдісінде  үштілділік  саясатын  іске  асыру  аясында  ақпараттық
-
коммуникациялық 
ортаны  тиімді  пайдалану  қажеттілігене    сай  құрастырылған.  Атап  айтсақ, 
мұғалімдер  жүйелі  түрде  модулдерге  сәйкес  емтихандардарды  тапсырып  тұрады 
(ИКТ тесті, Қазтесті
, IELTS, APTIS). 
НЗМ  педагогтарын  оқытуды
 
ұйымдастыруда  республикалық  және 
халықаралық  деңгейдегі  сарапшылар  шақырылады.
 
Зияткерлік  мектептерде
 
шетел  педагогикалық  кадрларымен  кәсіби  өзара
 
алмасу  мүмкіндіктері  жүзеге 
асырылуда.
 
Жоғарыбілікті  шетел  мамандарын  шақыру  мұғалімдерге  практикада 
халықаралық  тәжірибелермен  танысуға,  оларды  оқу  үдерісіне  енгізуде  үздік 
отандық және шетелдік әдістер мен технологиялардың кірігуіне
 
мүмкіндік
 
береді.
 
Зияткерлік  мектептердің  басшылары
 
мен  мұғалімдерінің  біліктілігін 
арттыруға
     
Педагогикалық  шеберлік  орталығы
 
зор
 
қолдау
 
көрсетеді.
 
Біліктілікті 
арттыру  үшінші
  (
базалық)  және  екінші  (негізгі
) 
деңгейдегі
 
бағдарлама  курстары 
бойынша оқудан өткен мұғалімдер және Кембридждың Халықаралық Емтихандық 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
104 
Кеңесінің  сертификаттары  бар  мұғалімдер  өздерінің  әріптестерін  мектеп  ішіндегі 
курс
 
шеңберінде оқытады.
 
Сонымен  қатар
, 
Зияткерлік  мектеп
 
мұғалімдерінің
 
өздері
 
де  оқу 
бағдарламаларының  және  оқулықтардың  авторлары
 
болып  табылады
 
және  де 
олар  оқу  сапасы
 
мен  оқушының  жетістіктерін  бағалауға
 
арналған  сынақтарды 
дайындайды.
 
 
 
 
Оқу  бағдарламаларын
 
әзірлеу,  мұғалімдерді  оқыту  және  педагогика 
қоғамында
 
сынақтамаларды
 
дайындаудың
 
біртұтас
 
көзқарастық
 
саралау  рөлін
 
сақтайды. Жетілдірілген мұғалімдер біліктілігін арттыру жүйесін
 
ықпалдастыру 
 
деп 
атауға  болады.    Оқуда
 
қажеттіліктерді
 
және  педагогикалық  кадрларды  дайындау 
қоғам
 
ішінде  қалыптастырылады,  біліктілігі  мен
 
талаптарына  сай,  ықпалдау  оқу 
бағдарламалары  бойынша  сабақ  беруге  керек,  үштілдік  саясатын  тиімді  іске 
асыру, оқушының білім алуына жеке тұлға
-
бағдарлау көзқарасын жүзеге асыру.
 
2012  жылы  озық  педагогикалық  тәжірибе  жұмысы  Зияткерлік
 
мектеп 
желісінен барлық жалпы білім беретін мектептерге таратылды.
 
«Назарбаев  Зияткерлік  мектептер»
 
ДБҰ  мен
 
«Өрлеу»
 
АҚ  бірігіп
 
Кембридж 
жүйесі  бойынша 
жаңа  үш  деңгейдегі  педагогикалық  қызметкерлер  біліктілігін 
арттыру
 
бағдарламасын
 
енгізудегі
 
табысты
 
қол  жеткізді.  2012  жылы
 
біліктілікті 
арттыру  курстарын  7884  адамдар  оқып
 
бітірді
  (7584 
–
  3 
–ші  деңгей,  300  –
  2-
ші 
деңгей
). 
Бағдарламаның
 
мазмұны  негізінде  жинақталған  сұрақтарды  бірігіп 
шешуге қол жеткізілді 
(
3.3.2 сұлба
) . 
НЗМ 
педагогикалық 
қоғамы
 
Сертификацияланған 
жаттықтырушы
 
мұғалімдер
 
Оқулық авторлар 
мен бағдарлама 
жасаушы 
мұғалімдер
 
Тәлімгер
- 
мұғалімдер
 
 
Коучер 
-
мұғалімдер
 
Пән топтары 
көшбасшы 
мұғалімдер
 
Тестолог
-
мұғалімдер
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
 
105 
3.3.2 сұлба.
 
Деңгейлі бағдарламаның мазмұны
, 
біліктілік деңгейі
 
 
Дереккөз: «Назарбаев зияткерлік мектептер»
 
ДБҰ мәліметтері
 
 
Қазіргі  заманның  әдістемесі  мен  технологияларын,  педагогтармен 
практикада  қолданылатын
 
тәжірибелік  дағдыларды  енгізуді  осы 
 
курстарда 
оқытады.
 
Қазіргі уақытта жылына
 5 000 - 
нан аса
 
мұғалімдер
 
осы деңгейлік курстар 
бағдарламасы
 
бойынша оқытылуда
. 
 
 
  
Деңгейлік бағдарламалар
 
 
Оқытудың кезеңдері
 
 
Бағдарламаны  іске  асыру
 
үшін  алдын
-
ала  берілетін  курстық
 
тапсырмалар
, 
жаттықтырушы
 
мен  мұғалімдерге  арналған  оқу  құралдары  және  тапсырмалар 
сияқты  оқу
-
әдістемелік  жағдаяттар
 
даярланған.
 
Қазақ,  орыс  және  ағылшын 
ПШО негізіндегі бірінші (озық) 
деңгейлік бағдарлама
 
ПШО және ҰБАО "Өрлеу" 
негізіндегі екінші (негізгі) 
бағдарлама
 
ПШО және ОблБАИ, ҰБАО "Өрлеу" 
негізіндегі үшінші (базалық)  
бағдарлама
 
Бірінші кезең 
"бетпе бет" 
аудиториялық оқыту
 
Екінші кезең
 
 
«мектептегі тәжірибе» 
 
жаттырушының асинхрондық 
қолдауымен мектеп жағдайындағы 
практикалық тапсырмаларды 
орындауы 
 
Үшінші кезең 
"бетпе бет" 
аудиториялық оқыту
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
106 
тілдерінде  барлық  материалдар  басып  шығарылады  және  де  ПШО
 
сайттарында 
орналастырылады 
www.cpm.kz.  
Мұғалімдер курсты  аяқтау кезінде біліктілік емтихандарын
 
тапсырады
 
және 
сертификат  алады
, 
ол  бағдарламаның  деңгейіне  байланысты
   
еңбекақыларына
 
үстеме  ақы  алу
 
құқығын  береді.
 
2012  жылғы  9  қараша  айында  қабылданған 
Қазақстан  Республикасының  Үкімет  Қаулысы  бойынша,  2012  жылдың 
                             
1 
қыркүйегінен
 
бастап, біліктілік
 
деңгейі үшін мұғалімдерге
 
үстеме ақы, біліктілікті 
арттыру  бағдарламаларын  бітірген  және  сертификат  алған  деңгейлеріне  сай  –
 
бірінші  деңгей 
(
жоғарылатылған
)  -  100  %, 
екінші  деңгей 
(
негізгі
) 
–
  70  %, 
үшінші 
(
базалық
) 
деңгей
 
–
 30 % 
еңбекақыдан
 
төленеді.
 
Республиканың  ПШО  педагогикалық  қызметкерлерінің  үздіксіз  кәсіби 
дамуына  жағдай  жасау  үшін,
  www.cpm.kz 
сайтының  негізінде  біліктілікті  арттыру 
бағдарламаларын оқыған мұғалімдер қоғамдастық желісі құрылды.
 
Веб
-
сайты оқу 
және сабақ берудегі озық тәжірибелерді тарату қызметін атқарады
. 
Білім  беретін  ұйымдардың  басшылары  Білім  беру  жүйесіндегі  кәсібилікті 
арттыру  «Өрлеу»  Республикалық  институты
 
филиалдарында  біліктіліктерін 
арттыруда 
(
БЖКАРИ
). 
2012  жылы  3600  орта  білім  беретін  ұйымдардың 
басшылары
 
менежмент курстарын оқып шықты.
 
Білім 
беру 
ұйымдары
 
басшыларының 
біліктілігін 
арттыру 
оқу 
бағдарламалары курстық
 
тақырыптарына,
 
тыңдаушының кәсіби
 
қызметінің өзіндік 
ерекшеліктеріне,  білім  бері  ұйымының  қызметтік  бейініне  байланысты 
сараланады.  Оқу  бағдарламалары  модульдік  принцип  бойынша  құрастырылған, 
инварианттық және вариативтік бөлімдерден тұралды. Курстың
 
вариативтік бөлімі
 
тыңдаушының
 
қалауы  бойынша  оқытылады
. 
Еңбек  өтілі  және  басшының 
лауазымына сәйкес оқу топтары құралады.
 
Жаңа  біліктілігін  көтеру  жүйесін  енгізу  үшін  көпвекторлық  модулдік 
бағдарламар,  оқу
-
әдістемелік  құралдар,
 
дүниежүзілік  үрдіске  сәйкес  келетін
 
сандық  оқу
 
ресурстары
 
зерттелген.  Электрондық
 
оқу  жүйесін
 
енгізуге  арналған 
 
әдістемелік  құралдар  дайындалды  және
 
басып  шығарылды.
 
Е
-learning 
жобасын 
іске асыру шеңберінде 8 000 білім беру қызметкерлері оқытылды. 
  
Мектепке  дейінгі  жастағы  даму  мүмкіндіктері  шектеулі  балалармен 
жұмыс 
істейтін  педагог
 
кадрларының    біліктілігін  арттыру
 
жұмыстары  белсенді 
жүргізілуде.
   
2012 
жылғы көрсеткіштер бойынша осы
 
мектепке дейінгі
 
ұйымдарда 
100 
мұғалімді  құрады
 
(2011  жылы  –
 
69  адам
). 
Оның  ішінде,  мектепке  дейінгі
 
ұйымдардың 33 тәрбиешісі МБ «Ұлттық ғылыми
-
тәжірибелік түзету педагогикалық 
орталығы»  (Алматы
 
қаласы
) 
негізінде  және  мектепке  дейінгі
 
ұйымдардың 
                     
67
  меңгерушілері  мен  әдіскерлері  Алматы,  Қызылорда,  Жамбыл,  Атырау,  Батыс
-

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 

жүктеу/скачать 7,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: