Мағынасы Значение Жасалу жолы Структура



Дата06.01.2022
өлшемі29,7 Kb.
#13988

Шақ - время

Мағынасы - Значение

Жасалу жолы - Структура

Мысал - Пример

Болымсыз түрі – Отрицательная форма

Бұрынғы өткен шақ – Давно прошедшее время

обозначает действие, завершившееся в прошлом или до начала другого действия в прошлом

1     Мен  
       Біз  

Основа

глагола +



ған / ген
қан / кен

+




мын / мін
быз / бiз

2     Сен  
       Сендер  
       Сіз  
       Сіздер  

сың / сің
сыңдар / сіңдер
сыз / сіз
сыздар / сіздер

3     Ол, Олар  





1     Мен  
       Біз  

основа

глагола +



ып / іп / п

+




пын / пін
пыз / піз

2     Сен  
       Сендер  
       Сіз  
       Сіздер  

сың / сің
сыңдар / сіңдер
сыз / сіз
сыздар / сіздер

3     Ол, Олар  

ты / ті

Біз ауылға хат жібергенбіз. – Мы в аул письмо отправили.

Мен дүкенге барғанмын. – Я ходил в магазин.

Сен далада тұрғансың. – Ты на улице стоял.

Біз ауылға хат жібермегенмін – Мы в аул письмо не отправляли

Мен дүкенге барған жоқпын – Я не ходил в магазин

Ол өзінің досымен кездесіпті. – Он со своим другом встречался, оказывается

Сендер былтыр мектеп бітіріпсіңдер. – Вы в прошлом году школу закончили.

Мен оны көріппін. – Я его оказывается видел

Ол өзінің досымен кездеспепті – Он со своим другом не встретился, оказывается

Ауыспалы өткен шақ – Переходнле прошедшее время

обозначает длительное, повторяющееся или привычное действие в прошлом. (Например, когда говоришь, что в течении определённого времени я этим занимался).


1     Мен  
       Біз  

основа

глагола +



атын / етін
йтын / йтін

+




мын / мін
быз / біз

2     Сен  
       Сендер  
       Сіз  
       Сіздер  

сың / сің
сыңдар / сіңдер
сыз / сіз
сыздар / сіздер

3     Ол, Олар  


Біз мына үйде тұратынбыз. – Мы в этом доме жили.

Ол теледидар көретін. – Он телевизор смотрел (обычно).

Сен диванда ұйықтайтынсың. – Ты на диване спал

Біз мына үйде тұрмайтынбыз – Мы в этом доме не жили

Жедел өткен шақ – Недавно прошедшее время

обозначает действие в прошлом, факт

1     Мен  
       Бiз  

основа

глагола +



ды/ді
ты/ті

+




м
қ / к

2     Сен  
       Сендер  
       Сiз  
       Сiздер  

ң
ңдар / ңдер
ңыз / ңiз
ңыздар / ңiздер

3     Ол, Олар  



Мен жаздым. – Я писал.

Мен мектеп бітірдім. – Я школу закончил.

Ол музыка тыңдады. – Он музыку слушал.

Мен жазбадым – Я не писал

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Шақ - время



Мағынасы - Значение

Жасалу жолы - Структура

Мысал - Пример

Болымсыз түрі – Отрицательная форма

Нақ осы шақ – Конкретное настоящее время

Действие происходит прямо сейчас




1   Мен  
       Біз  

основа глагола + ып / іп / п

   тұр, жүр, отыр, жатыр +




мын / мін
мыз / міз

2     Сен  
       Сендер  
       Сіз  
       Сіздер  

сың / сің
сыңдар / сіңдер
сыз / сіз
сыздар / сіздер

3     Ол, Олар  


Біз әуежайда отырмыз. – Мы в аэропорту сидим.

Сен саябақта жүрсің. – Ты в парке ходишь. Анар диванда жатыр. – Анара на диване лежит.

Мен саябақта қыдырып жүрмін. – Я в парке гуляю (в движении).

Біз хат жазып отырмыз. – Мы письмо пишем (сидя).

Сіздер шай iшіп отырсыздар. – Вы чай пьёте.

Сен саябақта жүрген жоқсың – Ты не ходишь в парке

Мен саябақта қыдырып жүрген жоқпын – Я в парке не гуляю

Сіздер шай ішпей отырсыздар

Вы не пьете чай

Ауыспалы осы шақ – Переходное настоящее время

говорится о действии, совершаемым обычно (делал, делаю и буду делать)


1     Мен  
       Бiз  

основа глагола +

а / е / й

+




мын / мін
мыз / мiз

2     Сен  
       Сендер  
       Сіз  
       Сіздер  

сың / сің
сыңдар / сіңдер
сыз / сіз
сыздар / сіздер

3     Ол,

Олар  


ды / ді

Мен сағат алтыда оянамын. – Я в шесть часов просыпаюсь.

Қай пәтерде тұрасыз? – Вы в какой квартире живёте?

Орысша сөйлейсіз бе? – Вы по-русски разговариваете?

Мен саған алтыда оянбаймын

Я не просыпаюсь в шесть часов

Ауыспалы келер шақ – Переходное будущее вемя

говорится о будущем, в котором говорящий уверен

Ол ертең емтихан тапсырады. – Он завтра экзамен сдаёт.

Сіздер осы айда үйге ұшасыздар. – Вы в этом месяце домой улетаете.

Біз бүрсігүні диктант жазамыз. – Мы послезавтра диктант пишем.

Ол ертең емтихан тапсырмайды

Он завтра не сдает экзамен

Мақсатты келер шақ – Будущее время цели

выражает действие, обозначающее намерение что-либо сделать.

1     Мен  
       Бiз  

основа глагола +

бақ / бек
пақ / пек
мақ / мек


+ (шы /

шi)





пын / пін   (мын / мін)
пыз / піз   (мыз / міз)

2     Сен  
       Сендер  
       Сіз  
       Сіздер  

сың / сің
сыңдар / сіңдер
сыз / сіз
сыздар / сіздер

3     Ол,

Олар  




Мен күнде саябақта қыдырмақпын. – Я каждый день в парке гулять собираюсь.

Біз мейрамханада тамақ ішпекпіз. – Мы в ресторане есть собираемся.

Ол маған кітабын көрсетпек. – Она мне книгу показать собирается.

Мен күнде саябақта қыдырмақ емеспін

Я не собираюсь гулять каждый день в парке

Болжалды келер шақ – Будущее время прогноза



обозначает вероятное действие, причём степень вероятности является неопределённой.

1     Мен  


       Біз  


основа глагола +

ар / ер / р

+

мын / мін   (пын / пін)


мыз / міз   (пыз / піз)

2     Сен  


       Сендер  
       Сіз  
       Сіздер  

сың / сің


сыңдар / сіңдер
сыз / сiз
сыздар / сіздер

3     Ол,

Олар  



Мен жазармын. – Я, возможно, напишу.



Сен айтарсың. – Ты, возможно, скажешь.

Мен ертең дүкенге барармын. – Я завтра, возможно, в магазин пойду.

Мен жазбаспын –

Я, скорее всего, не напишу



________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Достарыңызбен бөлісу:




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет