Ол - біздің ақынымыз, ол - біздің мақтанышымыз
Қ а з а қ т ы ң қ а р а ө л ең ін е , о н ы ң қ а д ір -
қ а с и е т ін е , т а н ы м -т а ғ ы л ы м д е ң г е й ін е
т е н д е с с із үл ес қ о с қ а н , ел т а р и х ы н
ө л е ң -ж ы р тілім е н к е с тел е у д е қ а р ы м д ы
қ а б іл е т т а н ы т ы п , қ а с ір е т к ү й ін ш е р т іп
ө т к е н
ш е ж ір е л і т ү л ғ а л а р д ы ң бірі,
С а р ы а р қ а ж ы р ш ы с ы - Қ а й ы п А й н аб е-
к о в б о л а ты н .
Б и ы л х а л ы қ о р т а с ы н а н ш ы қ қ а н ,
к ө р н е к т і т а л а н т и есі, а қ ы н - ж е р л ес ім із
Қ а й ы п А й н а б е к о в к е 13 0 ж ы л т о л ы п
о т ы р . О с ы г а н о р а й о р т а л ы қ к іт а п х а -
н а д а 6 -7 т а м ы з а р а л ы г ы н д а «Ж азғы
о қ у залы » а к ц и я с ы а я с ы н д а «Ол -
б із д ің
а қ ы н ы м ы з ,
ол
-
б ізд ің
м а қ т а н ы ш ы м ы з » а т т ы ә д е б и м а р а ф о н
өткізілд і.
Ш а р а б а р ы с ы н д а «К өненің күмбезі»
а т т ы к іт а п к ө р м е с і ү й ы м д а с т ы р ы л ы п ,
к іт а п х а н а қ ы з м е т к е р л е р і а қ ы н н ы ң
ө м ір і м е н ш ы ғ а р м а ш ы л ы ғ ы м е н т а н ы -
с т ы р д ы . К ө р м е н і к е л іп т а м а ш а л а г а н
к е н т
т ү р г ы н д а р ы н а
а қ ы н н ы ң
ө л е н д е р ін д а у ы с т а п о к у ү сы н ы л д ы .
А қы н Қ а й ы п (ш ы н а т ы Қ а й ы п б е р д і)
А й н а б е к о в 1 8 8 5 ж ы л ы сә у ір а й ы н д а
К өб етей а у ы л ы н д а ш а г ы н ш а р у а о тб а-
с ы н д а д ү н и е г е к е л г е н . Ә к е с ін е н ж а -
с т а й а й ы р ы л ғ а н Қ а й ы п ө м ір д ің т а л а й
т а у қ ы м е т ін өз б а с ы н а н к е ш ір е д і. 1918
ж ы л д а р д а н б а с т а п е л д ің ә л е у м е т т ік
ө м ір ін е б е л се н е а р а л а с а д ы . Ө зін ің
т у ғ а н ін іл ер і Ж а қ и я , С а л ы қ ж ә н е ж е р -
л е с т е р і А бдолла А сы л б ек о в , Х а м зе
Ж ү с іп б е к о в , Т ү р ы с б ек М ы ң б ае в, Ә ш ім
О м а р о в т а р м е н
б ір ге
А қм о л а
С о в д е п ін ің ж е р г іл ік т і ү й ы м д а р ы н ы ң
іс т е р ін е
б а р ы н ш а
а т
с а л ы с а д ы ,
О б л ы с т ы қ
(уездік)
а у д а н д ы қ
(болы сты қ)
К е ң е с т е р д е
ж а у а п т ы
қ ы з м е т т е р а т қ а р а д ы . Ол 1 9 2 5 - 1 9 2 7
ж ы л д а р ы А қм ола у е з ін ің Нілді болы сы ,
1 9 2 8
ж ы л д а р ы
б із д ің
а у д а н
қ ү р ы л ғ а н д а ө зім ізд е б ір а з у а қ ы т болы с
б о л ға н . Қ а й ы п , Ж а қ и я А й н а б е к о в т е р
а л ғ а ш қ ы
а у д а н
о р т а л ы ғ ы
б о л га н
ен ге н д ігі а я н . Қ а й ы п а қ ы н д а о б а с т а
о с ы ғ а н х а л қ ы м ы з б е н б ір ге ү н қ а т т ы ,
сол үлы іс к е к у а н ы ш п е н а р а л а с т ы .
«Тың к ө т е р г е н ж а с т а р ғ а » , «К өктем
айы » с и я қ т ы ө л е ң -ж ы р л а р ы о с ы н ы ң
а й ғ а ғ ы .
Қ а й ы п А й н а б е к о в ш ы ғ а р м а л а р ы н ы ң
н егізгі бір и д е я л ы қ а р қ а у ы н қ ү р а т ы н
- х а л ы қ т а р д о с т ы ғ ы . Қ а з а қ х а л қ ы н ы ң
о р ы с
х а л қ ы м е н
ж ә н е
б а с қ а
д а
т у ы с қ а н
х а л ы қ т а р м е н
д о с т ы ғ ы н
к у а т т а п , а қ ы н т а т у л ы қ т ы , д о с т ы қ т ы
ж ы р л а г а н .
А қ ы н н ы ң т в о р ч е с т в о с ы н д а е ң м ол
ж ы р л а н г а н т а қ ы р ы п т а р д ы ң б ір і -
к ө м ір
а л ы б ы
Қ а р а ғ а н д ы
т у р а л ы .
О т ы зы н ш ы ж ы л д а р ы Қ а р а ғ а н д ы ш а х -
т а с ы н д а ж ү м ы с іс т е г е н ол, б ір а з
ө л е н д е р ін ш а х т е р л е р д ің ө м ір ін е, а у ы р
е ң б е г ін е а р н а й д ы : «Көмір», «Ө рен д ер
гү л д е р
с а м ғ а с ы н » ,
« М ақтан етем»,
«Ш ахтерлер серті», т.б.
Қ а й ы п А й н а б е к о в қ а з а қ ә д е б и е т ін ің
н е г із ін қ а л а у ш ы л а р ы н ы ң б ір і, үлы
а қ ы н С ә к е н С ей ф у л л и н м е н т ы ғ ы з б а й -
л а н ы с т а б о л ы п , С ә к е н т а р а п ы н а н
ш ы ғ а р м а ш ы л ы қ
қ о л д а у
к ө р іп
о т ы р а д ы .
А т а қ т ы
ж е р л е с т е р ім із д ің
бірі
ә д е б и е т ш і-ғ а л ы м
С ә й д іл Т а л ж а н о в
«Ө ткен к ү н д е р сөйлейді» д е г е н ш а г ы н
к іт а б ы н д а
а й д а у д а н
а л ғ а ш
1 9 4 7
ж ы л ы қ а д ір л і а ғ а с ы Қ а й ы п т ы ң ү й ін е
із д е п б а р ы п , о н ы ң ү л а г а т т ы с ө з д е р ін
қ а г а з г а т ү с ір д ім д е п ж а з ғ а н . С ө й т іп ,
т ә р б и е л ік м ә н і зо р к ө п т е г е н әң гім ел е р
ен г е н ,
« Қ а й ы п қ а р т т ы ң әң гім елері»
а т т ы к іт а п ш а ш ы ғ а р а д ы .
Н ү р а л ы қ
т а л а н т т ы
а қ ы н ы м ы з
Қ а б ы к е н
М ү қ ы ш е в
т а
Қ а й ы п т ы
т ә л ім г е р , а қ ы л ш ы , қ а м қ о р ш ы ү с т а з
д е п ж о ғ а р ы б а ғ а л а ғ а н .
А қы н ,
ғ а л ы м
Б ү р к іт
Ы с қ а қ о в
Қ а й ы п т ы ң т у ғ а н ы н а 105 ж ы л т о л у ы н а
о р а й
р е с п у б л и к а л ы қ
б а с ы л ы м д а
ш ы қ қ а н м а қ а л а с ы н д а « Қ а р а г а н д ы л ы қ
х а л ы қ
а қ ы н ы
Қ а й ы п
А й н а б е к о в
ө з ін д ік ө л е ң ө р н е г і, с у р е т т е у м ә н е р і
б а р е р е к ш е д а р ы н и е с і еді» д е п т е б і-
р е н е ж а з г а н .
Қ а з а қ С С Р- н ің х а л ы қ ә р т іс і А.В. З а -
т а е в и ч ө з ін ің « Қ а з а қ х а л қ ы н ы ң 1 0 0 0
ән -күй і» д е г е н ж ү р т ш ы л ы қ қ а к е ң ін е н
белгілі
ж и н а ғ ы н д а
Қ а й ы п
А й н а б е к о в т ің
ә н ш іл ік
т а л а н т ы н а
қ а т т ы р и з а б о л а о т ы р ы п , о н ы ж о г а р ы
б а г а л а й д ы
Қ а й ы п А й н а б е к о в 19 5 5 ж ы л ы қ а ң т а р
а й ы н д а , 7 0 ж а с ы н д а қ а й т ы с болд ы .
А қ ы н н ы ң а р т ы н д а а й т у л ы ә д е б и м ү р а
қ а л д ы .
О сы
м ү р а н ы
о к у ш ы
ж ү р т ш ы л ы г ы м ы з д ы ң к ә д е с ін е ж а р а т а
білу - б ізд ің п а р ы з ы м ы з .
Орталық кітапхана
К ө к м ө л д ір д е
ү й ы м д а с т ы р у ш ы л ы қ
қ ы з м е т т е р
а т қ а р ы п ,
к е й ін
ө зд е р і
с о н д а қ о н ы с а у д а р г а н .
А қы н ө зін ің а л г а ш қ ы ө л ен д ер ін 1905
ж ы л д а р д а н - а қ ж а з а б а с т а д ы . Ө й тк ен і
бүл ж ы л д а р ы бүкіл Р о с с и я н ы ң , о н ы ң
ш е т а й м а қ т а р ы н ы ң б ір і б о л ы п ес еп -
т е л ге н Қ а з а қ с т а н ө м ір ін д е д е елеулі
о қ и г а л а р болды .
П а т ш а ү к ім е т ін ің ш е к т е н а с қ а н
о т а р ш ы л д ы қ с а я с а т ы , б и -б олы с, б а й -
м о л д а л а р д ы ң қ а р а п а й ы м х а л ы қ қ а
к ө р с е т к е н о з б ы р л ы қ т а р ы , ш а р у а н ы ң
а у ы р ж а г д а й ы , ә й е л т е ң с із д іг і - м ін е,
о с ы л а р с и я қ т ы ел іш ін д е гі әл е у м е т т ік
т е ң с із д ік т е р ж а с Қ а й ы п т ы ң ж ү р е г ін е
ж а р а с а л ы п , о й ы н қ о з ғ а й д ы . Б ү р ы н
ел іш ін д е «Әнші Қ ай ы п », «Қ айы п сал»
а т а н ы п , т е к т а б и ғ а т т ы , м а х а б а т т ы ,
ж а с т ы қ т ы , д о с т ы қ т ы ж ы р л а с а , е н д і
ә л е у м е т т і к
т а қ ы р ы п т а р ғ а
қ а р а й
о й ы с а б а с т а й д ы .
Ел
іш ін д е г і
бо л ы п
ж а т қ а н ө з г е р іс т е р м е н
т а б ы с т а р қ а р т а қ ы н д ы
қ а т т ы к у а н т а д ы .
А қ ы н
қ а р а п а й ы м
х а л ы қ т ы ж а ң а д ә у ір д е
ж а ң а ш а
ө м ір
сүр у ге,
ж а ң а ш а т ү р м ы с қ ү р у ға ,
т ы н ы м с ы з ө р ге ө рлеуге
ш а қ ы р а д ы .
Ж а ң а
о р н а ғ а н ү к ім е т х а л қ ы н а
т е к қ а н а ж а қ с ы л ы қ п е н
қ ү т ә к е л е д і д е п с е н г е н
к ө п а қ ы н -ж а з у ш ы л а р д ы ң
ж о л ы н
Қ а й ы п
т а
ү с т а н а д ы .
Қ а й ы п А й н а б е к о в 1921
ж ы л ы
О р ы н б о р
қ а л а с ы н д а
ө т к е н
С о в е т т е р д і ң
Б ү к іл қ а з а қ с т а н д ы қ II съе-
зін е А қм о л а у е з ін е н д ел е-
г а т
б о л ы п
қ а т ы с а д ы .
1 9 2 3 ж ы л ы М о с к в а д а ғ ы
б о л ы п
ө т к е н
Б ү к іл о д а қ т ы қ К ө р м е н ің
қ а з а қ
б ө л ім ін д е
қ ы л қ о б ы з д а о й н а п , ө н е р
к ө р с е т е д і.
А қ ы н н ы ң
т ү ң ғ ы ш ө л е н д е р ж и н а ғ ы
1 9 2 8
ж ы л ы
« Қ ы р д ы ң
қ ы з ы л
гүлдері»
д е г е н
а т п е н А л м а т ы д а б а с ы л ы п ш ы қ т ы .
«Тілеу н и етім », «Азат қүс» ж ә н е б а с қ а
д а
ө л е н д е р і
а қ ы н н ы ң
с а я с и
б а ғ ы т ы н ы ң д ү р ы с т ы ғ ы н т а н ы т а д ы .
Сол у а қ ы т т а , ө м ір д е бо л ы п ж а т қ а н
ү л к е н д і-к іш іл і
о қ и ғ а л а р д ы ң
қ а й с ы с ы н а б о л сы н а қ ы н ө з ін д ік ү н ін
қ о с ы п о т ы р ғ а н д е с е к , а с ы р а а й т п а й -
м ы з.
1 9 4 3
ж ы л ы
Қ а й ы п
А й н а б е к о в
Қ а з а қ с т а н Ж а з у ш ы л а р о д а ғ ы н а м ү ш е
б олд ы .
О н ы ң
т а н д а м а л ы
ш ы ғ а р м а л а р ы «Өлеңдер» д е г е н а т п е н
1951 ж ы л ы б а с ы л ы п ш ы қ т ы . Қ а р т
а қ ы н қ а й т ы с б о л ға н ж ы л ы А сқ ар
Т о қ п а н о в т ы ң
қ ү р а с т ы р у ы м е н
«Ш ы ғарм алар» а т т ы ж и н а ғ ы
1 9 5 5
ж ы л ы ж а р ы қ к ө р д і.
Б ү л к іт а п қ а
а қ ы н н ы ң ө л е ң ц е р ім е н қ а т а р м а қ а л -
м ә т е л д е р і, д а с т а н д а р ы д а ен ген .
А қ ы н н ы ң ірі т у ы н д ы л а р ы н ы ң бірі -
қ а з а қ қ ы з ы н ы ң б а с б о с т а н д ы ғ ы н а
ү м т ы л ғ а н , ш е р л і ө м ір ін ж ы р е т к е н
«Қолаң» а т т ы д а с т а н ы . Б ү л - м а х а б б а т
т р а г е д и я с ы . Ол Н ү р а ө ң ір ін д е ер т е д е гі
Қ а р а у ы л , А л ш ы н , Қ ы п ш а қ р у л а р ы
а р а с ы н д а ғ ы б а й -б и л е р т а р т ы с ы н б ей -
н ел е й д і. О сы т а р т ы с т ы ң к е с ір ін е н екі
ж а с қ а з а б олады .
А қ ы н н ы ң а з а м а т т ы қ л и р и к а л а -
р ы н д а е р л ік п е н м е й ір ім д іл ік , ү л т т а р
д о с т ы ғ ы
м е н
О т а н ғ а
д е г е н
с ү й іс п е н ш іл ік с е зім д е р і д е б а р ш ы л ы қ .
К е ш егі ө т к е н ¥ л ы О т а н с о ғ ы с ы ж ы л -
д а р ы н д а
ж а з ы л ғ а н
ө л е ң ц е р ін д е
ж а у ы н г е р л е р ім із д ің
тіле гі
м е н
к у а н ы ш ы д а , к ү й ін іш і м е н с ү й ін іш і д е
б а р .
А қ ы н д ы қ ы с т ы қ с е зім д а ң қ т ы б а -
т ы р л а р ы м ы з Н ү р к е н м е н М а р т б е к к е
а р н а ғ а н ө л е н д е р ін е н к ө р ін е д і.
Б ір
с ы п ы р а
ө л е н д е р ін д е
а қ ы н
т ы л д а ғ ы
ел
а д а м д а р ы н ы ң
ж а н
қ и я р л ы қ е ң б е г ін с у р е т т е й д і.
1 9 4 4
ж ы л д ы ң ж е л т о қ с а н ы н д а ж ү м ы с қ а
қ о с ы л ғ а н Қ а з а қ м е т а л л у р г и я з а в о -
д ы н д а д а , б е й б іт ш іл ік ү р а н ы н д а д а ,
а қ ы н
Ж е ң іс
к ү н ін е
а р н а ғ а н
ө л е ң ц е гід е й
к у а н ы ш т ы
ш а б ы т п е н
ж ы р л а й д ы .
Қ .А й н а б е к о в с о н ы м е н
б ір ге а й т ы с а қ ы н ы . Ол
¥ л ы О т а н с о ғ ы с ы ж ы л д а -
р ы н д а к ө п т е г е н игілікті іс-
т е р г е б е л с е н е а р а л а с қ а н .
Қ а р а ғ а н д ы а қ ы н д а р ы н ы ң
19 4 3 ж ы л ғы а л ғ а ш қ ы а й -
т ы с ы н
б а с т а ғ а н
о сы
Қ а й ы п б о л а ты н .
А қ ы н н ы ң
о с ы н д а й
е ң б е г ін
а к а д е м и к - ж а з у -
ш ы м ы з
Ғ .М ү сір еп о в
ж о ғ а р ы б а ғ а л а ғ а н : "Айтыс
- а қ ы н д а р қ а т а р ы н м о-
л а й т а тү с у ге д е , е к ш е у г е
д е ж о л а ш ы п о т ы р . Б үл
к ү н г е д е й ін қ а л т а р ы с т а
қ а л ғ а н
Қ .А й н а б е к о в
с и я қ т ы
а қ ы н д а р ы м ы з
Қ
а
р
а
ғ
а
н
д
ы
а й т ы с т а р ы н ы ң
ү с т ін д е
ө з д е р ін ж ү р т қ а к ө р с е т е
а л д ы . Ш а ш у б а й ғ а т ө т е п
б е р е а л ғ а н К ө ш е н , ір гел і
а қ ы н С ә б и м е н Іл и я с т ы
ж е ң г е н
Қ а й ы п
бүл
а й т ы с т а р ғ а д е й ін к ө р ін е а л м а й , елеу-
сіз ж ү р іп е д і" ,-д е п ж а з ғ а н .
А қ ы н н ы ң егін ж а й л ы , т ы ң ж е р д і
и г е р у т у р а л ы ж а з ғ а н д а р ы д а өз ал-
д ы н а бір с а л а . Т ы ң ж ә н е т ы ң а й ғ а н
ж е р д е г е н ім із - ү л ке н , қ а д ір л і қ а з ы н а ,
б е р е к е л і д ү н и е болы п ө м ір ім ізг е б е р ік