Өсімдіктердің экологиялық анатомиясы пәні мақсаты мен міндеттерін баяндаңыз
жүктеу/скачать 25,83 Kb.
|
1 2
| Өсімдіктердің экологиялық анатомиясы пәні мақсаты мен міндеттерін баяндаңыз. Өсімдіктердің экологиялық анатомиясы пәні мақсаты мен міндеттері. Өсімдіктердің алуан-түрлілігі, анатомиялық құрылым деңгейі Өсімдіктердің құрылысы туралы жалпы түсінік. Зерттеу әдістері. Негізгі экологиялық факторлар. Өсімдіктердің экологиялық топтары және олардың жіктелуі. Алынған сандық деректерді салыстырмалы талдау. Өсімдіктердің суға байланысты экологиялық типтері және ерекшеліктері. Гидрофиттер. Гигрофиттер. Гидатофиттер. Мезофиттер. Ксерофиттер. Склерофиттер. Эфемерлер және эфемероидтардың морфологоанатомиялық ерекшеліктері. Гемиксерофиттер. Психрофиттер, оксилофиттер, криофиттер. Өсімдіктердің жарыққа байланысты ерекшеліктері. Сциофиттер және гелиофиттердің морфолого-анатомиялық ерекшеліктері. Өсімдіктердің эдафикалық факторларға байланысты ерекшеліктері. Метаморфоздар. Топырақ химизмінің өсімдіктің анатомиялық құрылысына әсері. Галофиттер.Топырақтың механикалық құрамы экологиялық фактор ретінде. Псаммофиттер. Өсімдіктердің метаморфозданған мүшелерінің құрылымы. Өсімдіктердің алуан-түрлілігі, анатомиялық құрылым деңгейін түсіндіріңіз. 1. Алғашқы анатомиялық құрылысы. Даражарнақты өсімдіктерде (камбий болмайды) және қосжарнақты өсімдіктерде болады. 2. Соңғы анатомиялық құрылысы. Қосжарнақты өсімдіктердің сонғы кезеңінде, сүректі өсімдіктерде, ағаш, бұта, жартылай бұта, шөптесін өсімдіктердің тіршілік формасы. Өсімдік сабағының анатомиялық алғашқы құрылысы Сабақтың анатомиялық алғашқы құрылысы эпидерма, алғашқы қабық, орталық шеңберден тұрады. Эпидерманың іш жағында алғашқы қабық орналасқан, оның ішкі шекарасы тамырдағы сияқты эндодерма қабатынан тұрады. Эндодермада крахмалдың қоры мол болатындықтан, оны крахмалды қынап деп те атайды. Сабақтың соңғы анатомиялық құрылысы. Қосжарнақты өсімдіктердің жас сабағында өсу конусының меристемасы эпидерма, алғашқы қабық және орталық шеңберді қалыптастырады. Алғашқы қабықтың сыртқы жағында колленхима болады және алғашқы қабық ассимиляциялық ұлпадан тұрады. Алғашқы қабықтың ішкі қабаты эндодерма крахмалды дәндері бар паренхималық клеткалардан тұрады және крахмалды қынапша деп аталады. Орталық шеңбер перициклды шығу тегі бар склеренхимадан басталады. Орталық шеңбер паренхимадан тұрады, онда бір шеңбер бойымен өткізгіш шоқтар орналасады. Шоқта прокамбий қалдығынан алғашқы ксилема мен алғашқы флоэма арасында соңғы ксилема мен соңғы флоэманың элементтерін түзетін камбий пайда болады. Сүректің соңғы анатомиялық құрылысы. Сүректі өсімдіктер сабағы құрылысының негізгі ерекшеліктері орталық шеңбердің жекелеген түтікті шоқтарға жіктелмеуі, сүректің жылдық сақинасын түзе отырып, камбийдің жыл сайын қызметі, перидерманың қалыптасуы және көп жылдардан соң жаңа жабындық ұлпа қыртыстың пайда болуы. Сүректі өсімдіктердің көпжылдық сабақтарының құрылысында орталықтан периферияға қарай үш аймақты бөледі: өзек, сүректің жылдық сақиналары, қабық, ол перидермамен, ал кәрі ағаштарда қыртыспен қапталған. Сүрек және өзек арасында камбий болады. Көктемде камбий белсенді қызмет жасап, соңғы ксилема мен соңғы флоэманың элементтерін түзеді. Күзде оның қызметі баяулайды. Бұтақтың алғашқы жылында эпидерма перидермамен алмасады да, кейінірек қыртыс пайда болады. Ағаштың діңінде сүрек жақсы дамыған. Онда өткізгіш элементтер (түтіктер және трахеид) мен паренхимадан басқа, либриформ талшығы болады. Сүрек клеткаларының қабырғасы лигнинденіп, беріктік қасиет береді. Жапырақтың анатомиялық құрылысы. Жапырақтың негізгі физиологиялық қызметі – фотосинтезге, транспирация және газ алмасуға байланысты онда ұлпаның үш түрі болады: ассимиляциялық – онда фотосинтез процесі жүзеге асады, жабындық- судың булануын және газ алмасуын реттейді, өткізгіш– заттарды өткізеді. Сонымен қатар, жапыраққа беріктік қасиет беретін механикалық ұлпа болады. Жапырақ жоғары және төменгі жағынан эпидермамен қапталған, оның клеткалары түссіз, клетка қабықшалары қалыңдаған және сыртқы жағынан кутикуламен қапталған. Эпидермада устьиценің болуы тән және көп мөлшерде төменгі эпидермисте кездеседі. Жапырақтың негізгі ұлпасы – мезофилл хлоропластары көп мөлшерде болатын паренхима клеткаларынан тұрады. Мезофилл бағаналы және борпылдақ болып екіге бөлінеді. Бағаналы мезофилл клеткалары біршама ұзынша, бағана тәрізді, бір-біріне қабыса, тығыз, эпидермаға перпендикуляр орналасқан. Борпылдақ мезофилл әртүрлі пішінді, шашыраңқы орналасады және клетка аралықтары жақсы көрінеді. Жапырақтар түрін өзгертіп, ықшамдалған жағдайда (ашық тұқымдыларда) мезофилдің жұмысшы ауданы оның клеткаларының ішкі қатпарлары арқылы толықтырылады. Бұл жағдайда мезофилл қатпарлы және тасымалдаушы болып екіге бөлінеді. Қылқанжапырақты өсімдіктер жапырағының анатомиялық құрылысы. Устьиценің түйістіргіш клеткалары эпидерма деңгейінен төмен, көміле орналасқан. Эпидерманың астында әртүрлі қатарлы, су қорын жинақтаушы, нағыз тургорлық жағдайда механикалық қызмет атқаратын гиподерма клеткалары орналасады. Қылқан жапырақтың ассимиляциялық мезофилін, бірыңғай пішінді қатпарлы паренхима клеткалары түзеді. Қатпарлы деп аталуы, әрбір жеке клеткалардың оның ішкі қуысына қарай жіңішке, ұсақ бүртиген өскіндер өседі де, оның нәтижесінде ассимиляциялық ауданы артады. Сыртқы қабатта қатпарлы мезофилге көміле шайыр жолдары орналасқан. Міне бұл құрамдар эпидерма мен орталық шеңбер сыртын қоршаған крахмалды қынапша (эндодерма) ортасындағы аралықта орналасқан. Орталық шеңберде өзара склеренхималық жіңішке “белдемемен” қосылған екі талшықты өткізгіш шоқ және шеңбер түзе трансфузиялық паренхима орналасқан. Тамырдың алғашқы анатомиялық құрылысы.Тамырдың алғашқы құрылысы алғашқы меристемадан түзілген шығу тегі алғашқы ұлпалардан тұрады. Даражарнақтыларда соңғы ұлпалар пайда болмайды, сондықтан олардың мүшелері өмір бойы алғашқы құрылысын сақтайды. Барлық өсімдіктерде тамырдың алғашқы анатомиялық құрылысын сору аймағынан даярланған көлденең кесінділерден қарайды. Онда ұлпалардың мамандануы жүреді және әртүрлі ұлпалар пайда болады, сондықтан бұл аймақты клеткалардың ерекшелену аймағы деп атайды. Тамырдың анатомиялық алғашқы құрылысы ашық тұқымдылардың, жабық тұқымдылардың және жоғары сатыдағы спорлы өсімдіктердің барлығының тамырына тән алғашқы (бастапқы) құрылыс. Тамырдың алғашқы анатомиялық құрылысы эпиблема мен оның тамыр түктері, алғашқы қабық және орталық цилиндр тұрады. Эпиблема – тамырдың сыртын жауып жататын алғашқы жабындық ұлпа. Эпиблема дерматогеннен пайда болады және тірі, жұқа қабықты паренхималық клеткалардың бір қатарынан тұрады. Эпиблеманың негізгі қызметі өсімдіктің өсіп тұрған топырағынан суды және онда еріген минералды тұздарды сорып, оны қабықтың паренхималық клеткаларына жеткізу. Алғашқы қабық тірі паренхималық клеткалардан тұрады. Алғашқы түзуші ұлпа периблемадан пайда болады. Қабық паренхималық клеткалардың экзодерма, мезодерма және эндодерма қабаттарынан тұрады. Экзодерма – қабықтың эпиблеманы астарлай орналасқан сыртқы қабаты (грекше «ехо» - сыртқы, derma- тері, қабық). Мезодерма – дөңгелек пішінді, ірі және тірі паренхималық клеткалардың экзодермасы мен эндодермасының арасындағы қабаты. Эндодерма – алғашқы қабықтың ең ішкі қабаты. Ол орталық цилиндрді қоршап орналасқан клеткалардың бір қатарынан тұрады. Бұл қабаттың негізгі міндеті – қабықтың сыртқы қабаттары арқылы суда еріген қоректік заттардың орталық цилиндрде орналасқан өткізгіш ұлпа элементтеріне қарай жылжып өтуін реттеу. Эндодерма жұқа қабықшалы, тірі, көлденен кесіндісінің пішіні төрт бұрышты клеткалардан тұрады. Эндодермадан заттардың өтуін өткізгіш клеткалар қамтамасыз етеді. Орталық цилиндр негізінен түтікшелер мен сүзгілі түтіктерден тұратындықтан, оны түтікшелі цилиндр немесе стель деп атайды. Стель плеромадан пайда болады және тамырдың қабық бөлімінен меристемалық клеткалардың перицикл деп аталатын қабаты арқылы бөлінеді. Перициклден ішке қарай прокамбий клеткалары жатады, олардан алғашқы өткізгіш ұлпалар пайда болады. Өсімдіктердің құрылысы туралы жалпы түсінік беріңіз. Барлық тірі ағзалар сияқты өсімдіктер де жасушалардан құралады. Өсімдік жасушалары басқа жасушаларға ұқсас, онда да жарғақпен шектелген цитоплазма болады. Сондай-ақ, олар көптеген басқа жасуша түрлері секілді ядро мен митохондрия сияқты органоидтардан тұрады. Бірақ, өсімдік жасушалары көбінесе үлкен тұрақты вакуольдер мен хлоропласттардан құралуымен және целлюлозадан жасалған жасуша қабырғасының болуымен ерекшеленеді. Өсімдіктер – көп жасушалы ағзалар, олардың атқаратын қызметіне байланысты жасушалары да әртүрлі. Мәселен, өсімдік жасушаларында фотосинтезге қажетті көп хлоропласттар, ал тамырлық шашақ жасушаларында суды сіңіретін аудан бетін кеңейтуге арналған шығыңқы жерлері болады. Үлкен көп жасушалы өсімдікте жасушалардың түртүрі кездеседі. Кейбірі тірек үшін, кейбірі заттарды тасымалдау үшін қажет, ал тағы бірі қоршаған ортамен газ алмасу қызметін атқарады.. Өсімдіктер өздерін әртүрлі жолдармен қолдайды. Мысалы, жасуша қабырғасы өсімдік денесіне қаттылық берсе, тургор қысымы қосымша көмек береді. Өсімдіктердің жіпшелері сабақтарды тігінен ұстап тұрады және жапырақтарды солдырмайды Өсімдіктердің негізгі мүшелері – тамырлар, сабақ, жапырақтар және гүлдер. Тамырлар жерде орналасып, өсімдікке қажетті су мен минералдарды сіңіреді. Сабақ жапырақтар мен гүлдерді тік ұстайды және өсімдіктегі заттарды төмен және жоғары қозғайтын ұлпалардан тұрады. Жапырақтарда фотосинтез жүреді. Гүлдер – ағзаның көбеюші мүшелері. Жапырақтардың беті өте жұқа, бірақ кең көлемді болуы жарық пен көмірқышқыл газын сіңіру үшін қажет. Беттің төменгі жағында газ алмасу жүретін ұсақ тесіктер, мұртша бар, ал терең қабаты газ алмасуды жеделдету үшін керек. Жапырақтардың жасушалары өсімдікте тарамдап орналасқан басқа мүшелеріне қоректік заттар тасымалдайтын хлоропластар мен судан құралады. Тамырлар өсімдікті жер қыртысына мықтап бекіту және жоғары бөлігіне синтез үшін маңызды қоректік заттар, су, минералдармен қамтамасыз ету үшін қажет. Керекті су мөлшері мен ондағы минералдарды алу үшін тамыр жер қыртысында кеңінен жайылып өседі. Тамырлық шашақ жасушалар деп аталатын тамырдың жасушалары ұзын болып келеді, олар диффузия мен заттарды сіңіру процесінің жылдамдығын арттырады. Гүл – өсімдіктің көбею мүшесі. Гүлдің ішінде өсімдіктің көбеюге қажетті мүшелері, соның ішінде аталық пен аналық орналасады. Аталық гаметаларын құрайтын тозаңқаптағы өсімдікті “тозаңдандыратын” тозаң түйіршіктері дәл осы немесе басқа өсімдіктің аналық аузына түседі. Кейбір өсімдіктер тозаңдарды тарату үшін желді, кейбірі жәндіктерді қолданады. Гүл тозаңданғаннан кейін, тозаң түтікшесі ұзарып, аналықтың жатынына жетіп, ұрықтандырады. Аналық жатын ұрықтанғаннан кейін тұқым бүршігінен тұқым, ал жатыннан жеміс дамиды. Зерттеу әдістерін сипаттаңыз. Сипаттама. Биологиядағы бақылау әдісі . Эксперимент. Салыстыру. Модельдеу әдісі. Тарихи жол. Технологиялардың жаңа жетістіктерін және заманауи жабдықтарды қолдануға негізделген модернизацияланған опциялар. Мысалы: электрондық спектроскопия және микроскопия, бояу әдісі, хроматография, молекулярлық биология және т.б. Эксперимент көмегімен гипотезалар расталды немесе расталды, теориялар құрылды және аксиомалар ұсынылды. Салыстыру - әрбір түрге эволюциялық сызық жасауға мүмкіндік беретін әдіс. Түрлердің жіктелуін жасайтын ақпарат алудың негізі болып табылатын бұл әдіс өмірдің ағаштарын салады. Модельдеу - бұл математикалық әдіс, әсіресе модель құрудың компьютерлік әдісі туралы айтатын болсақ. Бұл әдіс табиғат жағдайында байқалмайтын объектіні зерделеуден осындай жағдайларды жасауды қарастырады Бұл әр организмнің пайда болуы мен қалыптасуын, оның дамуын және эволюция барысында трансформациясын анықтау негізінде жатыр. Алынған мәліметтерге сүйене отырып, теориялар жасалып, жер бетіндегі өмірдің пайда болуы, табиғаттың әр патшалығының дамуы туралы гипотезалар дамыды. Ботаникалық микротехника әдісін баяндаңыз. жүктеу/скачать 25,83 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2