Отбасы тұрмысының қолайсыздығын қалай

123 
 
9.
 
Отбасылық берекенің құпиялары  
 
Осы зерттеу жҧмысын жҥргізу барысында  социологтар  отбасылық берекенің 
қҧпиясы  неде  екенін  анықтауға  тырысты.  Отбасылар  ҥйдің  берекесін 
қашырмай,  оның  мҥшелеріне  деген  сҥйіспеншіліктерін,  бірлігін  қалай  сақтап 
қалды?  Отбасылық  бақыттың  табиғатын  білу  арқылы  кейбіреулер  ӛз  ҥйінде 
отбасылық жарасымдылыққа қол жеткізе алуы мҥмкін. 
 
«Отбасындағы  келеңсіздік:  себептері  мен  алдын-алу»  атты  зерттеу  жҥргізген 
Сандждың деректеріне сҥйенетін болсақ, онда «берекелі отбасы» - бҧл:
 

 
біріншіден,  ата-аналар  арасында  ӛзара  тҥсіністік  пен  балаларға  деген 
сҥйіспеншілік орын алған отбасы (респонденттердің 58%-ы), 

 
екіншіден,  ӛзара  тҥсіністік  пен  молшылықта  ӛмір  сҥріп  отырған  отбасы 
(респонденттердің 34%-ы), 

 
ҥшіншіден, молшылықта тҧрып жатқан отбасы (респонденттердің 9%-ы). 
 
 
 
Берекелі отбасын сипаттау кезінде балалар ҥш топқа бӛлінді:  
 

124 
 
Бірінші топ, ең кӛп дауыс жинаған топ, яғни берекелі отбасы – ата-аналар мен 
бала  арасында  сҥйіспеншілік  пен  ӛзара  тҥсіністік  орын  алған  отбасы  деп 
санайтындар (балалардың 52%-ы). 
 
Осы топта мынадай жауаптар жиі кездесті: 
Берекелі отбасы – бҧл: 
«жақсы, ынтымағы жарасқан, бақытты отбасы»; 
«ата-ана мен балалар бірін-бірі жақсы кӛретін отбасы»; 
«барлығы  жақсы.  Әкесі  мен  шешесі  ӛз баласын  жақсы  кӛреді,  бала  олар ҥшін 
ӛмірдегі ең маңызды болып табылады». 
 
Екінші топ – отбасының берекесі ҥшін жанҧяда молшылық пен ӛзара тҥсіністік 
болу керек деп санайтын балалар (34%). 
Берекелі отбасы – бҧл: 
«отбасындағы табыс деңгейі ҥлкен, сҥйіспеншілік орын алған отбасы»; 
«ҥйде қуаныш кӛп, ақша жеткілікті, жҧмыс, жеке баспана бар»; 
«жеке  баспананың  болуы,  молшылықта  ӛмір  сҥру,  ата-аналар  мені  тҥсінсе 
екен». 
 
Ҥшінші  топ  –  отбасының  берекесі  ҥшін  ҥйде  молшылық  болу  керек  деп 
санайтын балалар (балалардың 11%-ы). 
Берекелі отбасы – бҧл: 
«жеке баспанасы бар, қиыншылық кӛрмейтін, табысы мол, тоңазытқышты кез-
келген тамақ тҥрімен толтыра алатын отбасы»; 
«ең бастысы, ақшаның кӛп болуы, қалғанын сатып аламыз».                                                                                                                                                     

 
 
Сайып келгенде, балалар ҥшін ең алдымен ата-аналар тарапынан сҥйіспеншілік 
пен қолдау, ӛзара тҥсіністік пен сыйластық қажет екендігін байқауға болады.  
 
Берекелі отбасының мысалдарына талдау жасай отырып, осы зерттеу жҧмысы 
мынаны анықтады, яғни әрбір отбасы ӛзінше бақытты, жалпы әрбір отбасында 
берекені ҧстап  тҧратын ӛзек  –  сҥйіспеншілік, ӛзара  тҥсіністік,  сыйластық  бар. 
Зерттеуге  ат  салысқан  отбасылардың  барлығы  дерлігі  қалыптасудың  қиын  да, 
азапты  жолынан  басынан  ӛткерген.  Материалдық  қиыншылықтарды  басынан 
кешіп,  шиеттей  балалармен  баспанасыз  ӛмір  сҥрді,  алайда  олар  ӛздерінің 
қҧқықтарын мойындатып, бақытты, берекелі ӛмірге жолдама алды.  
 
Отбасындағы ата-аналар туралы 

125 
 
Жауап  алынған  ата-аналардың  отбасылық  тәрбиесіне  талдау  жҥргізгенде   
олардың  барлығы  ҧрпақтан  ҧрпаққа  беріліп  келе  жатқан  отбасылық 
қҧндылықтар,  халықтың  салт-дәстҥрлері,  отбасылық  дәстҥр  негіз  болып 
қаланған  отбасында  тәрбиеленгендіктерін  кӛрсетеді.  Әдетте,  кейбір 
респонденттер,  кӛбінесе  әкелер  атасы  мен  әжесінің  қолында  тәрбиеленгендер. 
Олардың  пікірі  бойынша,  мҧндай  тәрбие  маңызды,  жақсы  рӛл  атқарады, 
ӛйткені олар атасы мен әжесінен мәдениетті, отбасылық қҧндылықтарды, салт 
пен дәстҥрлерді ӛздеріне мҧра етіп  алады. Бҧлар баланың ӛсіп-ӛркендеуіне аса 
маңызды.  Баланың  бойында  отанға,  адамға,  отбасына  деген  сҥйіспеншілігін 
қалыптастырады.  Жас  әке-шешеден  осындай  ақпаратты  алу  қиынға  соғады. 
Респонденттердің  тҧлға  ретінде  қалыптасуына  кӛп  балалы  отбасынан  шығуы 
себеп  болған,  олардың  пікірі  бойынша,  баласы  кӛп  отбасы  материалдық  және 
тҧрмыстық  қиыншылықтарға  қарамастан  ӛзара  тҥсіністік  пен  жауапкершілік 
рухы  басты  орын  алады.    Кӛп  балалы  отбасынан  шыққан  респонденттер 
тәуелсіз,  әлеуметтік  тҧрғыдан  жауапты,  некеге  дайын  болып  ӛседі:  келісімге 
келе алады, ӛте жауапты, ер балалар мынау «қыздың» жҧмысы деп тҧрмайды, 
бауырларына қарайласады.  

126 
 
 
 
Материалдық-тұрмыстық аспектілер 
Қаражаттың жетіспеушілігі, баспананың болмауы, жҧмыссыздық отбасындағы 
келеңсіздіктің  белгілері  болып  табылады  деген  пікірлер  тараған.  Бір  жағынан 
алғанда  бҧл  дҧрыс  пікір,  мҧны  қҧптайтын  дәлелдер  бар.  Алайда,  ӛмір 
тәжірибесі  кӛрсеткендей,  бҧл  факторлар  ҥнемі  анықтаушылар  болып  табыла 
бермейді.  Бҧл  орайда  отбасының  материалдық-тҧрмыстық  қиын  жағдайға  тап 
болған мерзімін, сонымен қатар отбасының қиын жағдайдан шығу ҥшін әртҥрлі 
тәсілдер  мен  амалдарды  қолдануға,  ішкі  ресурстарды  жҧмылдыруға 
талпынғанын айтқан жӛн.   
Зерттеуге  қатысқан  отбасылар  бірінші  кезде  сәтсіз  материалдық-тҧрмыстық 
жағдайға тап болды: оларда қолайлы баспана болған жоқ (отау қҧрған алғашқы 
Айтқұловтар отбасы, отасқандарына 11 жыл 
Әкесінің есімі Естай, шешесі Айнҧр, отбасында (әзірге) 3 бала, (автордың 
ескерт.:  респонденттердің  келісімі  бойынша  есімдері  белгісіз).  Отағасы 
ауылдағы  қарапайым  отбасында  атасы  мен  әжесінің  қолында 
тәрбиеленген.  Бала  кезінен  ҥй  шаруасына  араласып,  мал  бақты, 
кішкентайларға  бас-кӛз  болды,  оң-солын  таныды.  Ҧрпақтан  ҧрпаққа 
беріліп  отырған  ӛнердің  ортасында,  яғни  ӛнерлі  отбасында  тәрбиеленді, 
ӛнер  біздің  кейіпкерімізден  тыс  айналып  кетпеді.  Мамандықты  таңдау 
жастық шақтан айқын болды – музыкант болу.  
Айнҧр  –  ана.  Ол  бірін-бірі  сыйлап,  ата-аналарына  қолғабыс  бола  білген 
қарапайым кӛп балалы отбасынан шыққан. Жастайынан қобызда ойнаған. 
Қобыздың  қҧлағында  ойнасам  деген  арманы  болды.  Музколледжді 
тамамдады.  Колледжді  аяқтағаннан  кейін  музыкалық  академияға  тҥсу 
ҥшін  Астанаға  барды.  Оқуға  ешкімнің  қолдауынсыз  тҥсті,  қалада  жҥріп 
қиыншылықтарды  жеңе  білді,  филармонияға  жҧмысқа  орналасты, 
концерттерге қатысып, ақша тапты. Талпыныс пен ортасына қадірлі адам 
болу деген  қҧлшынысы ӛмірде опық жегізбеді.   
 
«Ата  мен  әженің  тәрбиесі  –  ата-ананың  тәрбиесіне  қарағанда  жақсы. 
Ата-аналар  үнемі  тыйым  салып    отырады,  ал  қариялар  баланы  еркін 
тәрбиелеп,  ӛзін  дамыту  үшін  кӛп  мүміндіктер  береді.  Балалар  ӛзіне 
сенімді,  кӛзі  ашық  болып  ӛседі.  Сонымен  қатар  олар  халық  ауыз 
әдебиетін айтып, ӛмірлік тәжірибелерімен бӛліседі…» 
Берекелі отбасының сҧхбатынан
 

127 
 
жылдарда  жатақханаларда,  туысқандарында,  жалдамалы  пәтерлерде  ӛмір 
сҥрді),  қаражат  жетіспеді  (әйелдері  бала  кҥтімімен  ҥйде  отырды,  кҥйеулері 
бірнеше  жҧмысты  қатарынан  атқарды),  жҧмыс  іздеу  ауырға  соқты,  табысты 
бола бермеді (біліксіз, жалақысы аз тӛленетін жҧмыспен айналысуға тура келді, 
жҧмысқа  қабылдамады,  жҧмыстан  шығарып  жіберді).  Алайда  олар  барлық 
қиыншылықтарды  жеңе  білді,  отбасының  барлық  ересек  мҥшелері  жҧмыспен 
қамтылды, тҧрмыстық жағдайлары жақсарды. 
 
Материалдық-тұрмыстық дағдарыстан шығу тәсілдері 

 
Белсенді  тҥрде  жҧмыс  іздеу,  алғашқы  кезде  респонденттер  кез-келген 
жҧмысқа  тҧру  ҥшін  келісімін  берді:  жалақы  тӛленбейтін  жҧмыс,  қара 
жҧмысшы немесе базарда сатушы, ақылы қызмет кӛрсету, яғни бҧл арада 
біз оның жағдайды жақсартуға деген талпынысын байқаймыз. 

 
Кейін  респонденттер  мамандықтары  бойынша  жҧмысқа  орналаса 
бастады. 

 
Білім деңгейін арттырды. Респонденттердің кейбіреуі қажет мамандықты 
меңгеру ҥшін қайтадан оқыды. 

 
Әлеуметтік  байланыстарды  қолданды  (достарының,  туыстарының 
кӛмектері).   

 
Отбасылық  бюджетті  орынды,  ҥнемдеп  қолданды.  Осы  пунктке  баса 
назар аударған жӛн, себебі кӛптеген отбасылар басымдылықты дҧрыс қоя 
білмейді:  алдына  қойылған  нақты  мақсат  жоқ,  кіріс  пен  шығыс 
есептелінбейді (ақшаны орынды пайдалану). 
 
Демек,  берекелі  отбасын  талдай  отырып  біз  материалдық  молшылыққа  бет 
бҧрғанын  байқаймыз  (жеткілікті  жалақы,  материалдық  тәуелсіздік),  олардың 
бәрі  еңбексҥйгіштікті,  тәуекелге  бел  бууды,  экономиканың  жаңа  тҥрлеріне 
белсенді  араласа  алатындықтарын,  икемді,  білімді,  біліктілікті,  әлеуметтік 
байланыстарды орынды қолдана білетіндіктерін кӛрсетті. 
 
Отбасындағы міндеттерді үлестіру  
Сауалнама  қойылған  отбасылардың  деректеріне  талдау  жасамастан  бҧрын 
алдында жасалған зерттеулердің деректеріне кӛңіл бӛлген жӛн
56
:  
«жауап алынған респонденттердің 67% -ы отбасындағы барлық жауапкершілік 
ер адамға жҥктелуі керек деп санайды. Ер адам әйел адамға жол беруі тиіс деп 
63%-ы  айтса,  53%-ы  қажет  кезінде  әйел  адам  отбасын  сақтап  қалу  ҥшін 
                                                           
56
 «Отбасы сәтсіздігі: бастауы мен жеңу жолдары», Сандж ЗО, ҚР БҒМ Балалардың қҧқығын 
қорғау комитеті, 2009 жыл 

128 
 
мансаптан,  шығармашылықтан,  достарынан  және  басқаларынан  қол  ҥзуі  тиіс. 
Сҧрастырылғандардың  жартысы  отбасын  сақтап  қалу  ҥшін  әйел  адам  ӛз 
мҥддесін кҥйеуінің мҥддесіне бағындыруы керек деп санайды».  
Сонымен  қатар  осы  зерттеудің  нәтижелері  бойынша  респонденттердің  52%-ы 
отбасының  басшысы  деп  кҥйеулерін  атаса,  24%-ы  –  әйелдерді,  ал  20%-ы 
екеуіде тең қҧқылы деп санайды, атасы мен әжесін отбасының басшысы ретінде 
қабылдайтын респонденттер 4% қҧрады.  
 
Күйеуінің міндеттері: 

 
Отбасын материалдық тҧрғыдан қамтамасыз ету – 96% 

 
Отбасы  ҥшін  маңызды  шешімдер  қабылдау  (қымбат  нәрселер  алу, 
басқа  жерге  кӛшу  мәселесі,  қайғылы  жағдай  болған  кезде  не  істеу 
керектігін шешу және т.б.) – 85% 

 
Балаларды тәрбиелеу, қадағалау – 63% 

 
Отбасында  қолайлы  жағдайлар  туғызу  (ынтымақтастықты  орнату, 
бірін-бірі тҥсіну) – 51% 

 
Азық-тҥліктерді сатып әкелу – 26% 

 
Ҥй ішіндегі ҧсақ шаруалар (ҥй жинау, кір жуу, тамақ әзірлеу және т.б.) 
– 6%. 
 
Әйелінің міндеттері: 

 
Ҥй ішіндегі ҧсақ шаруалар (ҥй жинау, кір жуу, тамақ әзірлеу және т.б.) 
- 99% 

 
Азық-тҥліктерді сатып әкелу – 93% 

 
Отбасында  қолайлы  жағдайларды  туғызу  (ынтымақтастықты  орнату, 
бірін-бірі тҥсіну) – 91% 

 
Балаларды тәрбиелеу, қадағалау – 88% 

 
Отбасы  ҥшін  маңызды  шешімдер  қабылдау  (қымбат  нәрселер  алу, 
басқа  жерге  кӛшу  мәселесі,  қайғылы  жағдай  болған  кезде  не  істеу 
керектігін шешу және т.б.) – 60% 

 
Отбасын материалдық тҧрғыдан қамтамасыз ету – 35% 
 
Кӛріп  отырғанымыздай,  әйел  мен  еркектің  отбасында  ӛзіндік  бір  нақты  рӛлі 
бар.  Ер  адам  отбасындағы  материалдық  жағдай  мен  ӛзекті  шешімдерді 
қабылдауға  жауапты.  Ал  әйел  адам  отбасындағы  психологиялық  берекеге, 
тҧрмыстың реттелуі мен бала тәрбиесіне жауапты.  

129 
 
 
Осы зерттеудің деректері іс жҥзінде бір-біріне сәйкес келеді, отбасындағы ерлі-
зайыптылардың рӛлі ҥйлесімділік бойынша анықталған. Яғни отбасының әдет-
ғҧрпының  дәстҥрлі  екендігін  байқап,  осындай  шешім  қабылдау  отбасының 
берекесін жасау ҥшін ӛте дҧрыс шешім болмақтығын кӛреміз.  
 
Отбасындағы балалар туралы және балаларды тәрбиелеудегі кӛзқарастар 
Отбасылық  қатынас  және ата-аналардың  бақыты бала  бақытының  кілті  болып 
табылады. Ата-ана ҥшін бала әр кезде бірінші орында тҧру  керек. Ата-ананың 
балаға  деген  сҥйіспеншілігі  балада  қадір-қасиеттің  қалыптасуына,  ӛзін-ӛзі 
сыйлауға  әкеледі.  Алайда  балаға  деген  сҥйіспеншілік  сезімі  шектен  шығып 
кетпеуі тиіс, әйтпесе ол қарама-қарсы сезімге айналады.  
Ӛкінішке  орай,  қазіргі  таңда  сауалнама  жҥргізілген  отбасылар  қатарына  кӛп 
балалы отбасылар кірмеді, кӛбінесе 2-3 баласы бар жанҧялар ат салысты, бірақ 
олардың кейбіреулері келешекте кӛп балалы отбасы деген статусқа ие болуды 
жоспарлап қойғандарын айтты.  
 
Балаларды тәрбиелеу қағидалары 
Психологтардың  айтуы  бойынша  махаббатта  екі  қанат  бар  –  жылылық  және 
талапшылдық.  Балаға  деген  махаббатта  сол  секілді  екі  модель  бар  –  аналық 
және  әкелік.  Аналық  махаббат  –  баланы  сӛзсіз  қабылдау,  яғни  оның  дҥниеге 
келген  кҥннен  басталған  қуаныш.  Аналық  махаббаттың  ниетіне  орай  ана 
баласын  әр  кезде  және  қай-қайсысы  болсын  жақсы  кӛреді:  мейлі  ҧқыпты 
болсын, салақ болсын, ширақ болсын, шаршаңқы болсын, риза болсын, ашулы 
Отасқандарына 18 жыл толған отбасы 
Әйелі: «отбасымызда  рӛл бӛлісу туралы ешқашан сӛз болған емес. Әйел 
адамның  алатын  орнын  жастайымнан  білемін.  Әжем,  анам  отбасын 
ұстап  тұру  үшін  әйелдің  не  істеу  керектігін  құлағыма  құйып  ӛсірді. 
Олардың айтқандары маған үлгі болды. Анам үйде «сұр кардинал» болды, 
отбасын дұрыс басқара алуы мақтаныш тудыратын. Әкем қабылданған 
шешім шешемдікі екенін білмей қалатын. Сонымен қатар әкенің алатын 
орнын білдім. Әке – ол асқар тау, сүйеніш, қорған» 
Кҥйеуі:  «отбасында  рӛл  бар,  алайда  оған  кӛп  мән  бермеу  керек. 
Отбасында 
барлығы 
сүйіспеншілікпен, 
сыйластықпен, 
ӛзара 
түсіністікпен  құралуы  керек.  Бұл  рӛлдерді  адамдардың  ӛздері  ойлап 
тапты, оның нақты ережесі жоқ, егер менің бос уақытым болса қуана-
қуана үй шаруашылығына кӛмектесемін». 
Берекелі отбасының сұхбатынан
 

130 
 
болсын,  қайырымды  болсын,  қайырымсыз  болсын  …  .  Ал  әке  махаббаты  сәл 
басқаша:  балалар  ҥшін  отбасының  қамын  ойлау,  балаларын  ӛмірді  тануға 
тәрбиелеу, қиындықты жеңе білудің жолдарын кӛрсету. 
Сауалнама алынған отбасылардың бала тәрбиесі жӛніндегі кӛзқарастар жалпы 
алғанда ҧқсас болып келеді, бірақ оны жарыққа шығару қажеттілігі ҥлкен.  
Отбасылардың пікірлері: 

 
Балаға деген сҥйіспеншілік бірінші орынға ие болу керек, алайда олардың 
айыптарын  кешіріп,  жағымсыз  әрекеттері  ҥшін  дҧрыс  жаза  қолдану 
керектігін айтты.  

 
Отбасында  барлық  мҥшелер  арасында  сенімді  қарым-қатынасты, 
сыйластықты орнату, дәстҥрлі отбасылық иерархияны сақтап қалу: әке – 
басшы, ана – қосшы, ниеттесі.     

 
Балалармен позитивті байланысты сақтап қалу маңызды. 

 
Балалардың  пікірлерін  дҧрыс  қабылдап,  қадірлей  білу,  олардың 
тілектерін аяқсыз қалдырмау. 

 
Ӛзін мысалға ала отырып баланы тәрбиелеу. 

 
Бос уақытын балаларға, отбасына арнау. 

 
Баланың  бос  уақытын  ҧйымдастыра  білу,  бҧл  орайда  баланың  ӛзіне  бос 
уақытты бӛлуді ҧмытпау керек. 

 
Ата-ананың екеуі де бала тәрбиесіне бірдей дәрежеде кӛңіл бӛлуі тиіс. 

 
Ҧл бала мен қыз баланы тәрбиелеу кезінде айырмашылық болу керек, кей 
жағдайларда  жыныстарына  қарамастан  кейбір  жҧмыстарды  орындауға 
тәрбиелеу керек (баса назар ҧл балаларға бӛлінеді). 

 
Маңызды:  тәрбиелеу  кезінде  мынандай  адамгершілік  қағидаларды  есте 
ҧстау  керек:  адалдық,  тәртіптілік,  мейірбандылық,  ҥлкендерге  деген 
қҧрмет; ҧлттық мәдени дәстҥрлер, отбасылық мәдени дәстҥрлер. 
 

131 
 
 
 
Отбасылық дәстүрлер  
Отбасылық  бақытқа  және  берекелі  отбасы  болуға  ҧмтылу  отбасылық 
дәстҥрлерді қҧруға әкеледі. Отбасылық дәстҥрлер – кҥн тәртібінен, әдеттерден, 
орныққан тәртіп пен оның мҥшелерінің дағдыларынан қҧралатын ҥйдің рухани 
ахуалы.  Мысалы,  кейбір  отбасылар  ерте  тҧрып,  тез  тамақтанып,  жҧмысқа 
кетеді,  кешке  жақын  ешқандай  сҧрақ-жауап  алынбастан,  әңгімелеспестен 
кездесуге  дағдыланған.    Ал  басқа  отбасыларда  бастарын  қосып  тамақтану, 
жоспарларды талқылау, қиыншылықтарды ӛзара жеңу қалыптасқан.  
Сҧхбаттарды  талдау  кезінде  зерттеуге  қатысқан  берекелі  отбасылар 
қалыптасқан  отбасылық  дәстҥрлері  бар  екендігін  кӛрсетті.  Бір  қарағанда  олар 
қарапайым кӛрінгенмен, әрбір отбасы оларды мақтанышпен атап кӛрсетті.  
Отбасылық  дәстҥрлер  (отбасыларда  кеңінен  таралуына  байланысты  мысалға 
алынған, жиі кездесетіндері алдыңғы қатарда орналасқан). 

 
Бір-біріне,  жақын  туыстарына  моральдық,  психологиялық,  материалдық 
тҧрғыдан қолдау кӛрсету. 
«Ӛзімізді  қалай  тәрбиелесе,  балаларымызды  да  солай  тәрбиелейміз. 
Анамыз қатал, балаларды еңбекке, тәртіпке баулиды. Балалардың оқуын, 
күн  тәртібін    қадағалайды.  Әкеміз  кӛбінесе  жұмыста,  бірақ  тәрбие 
жӛніндегі міндетін ешқашан ұмытпайды. Ұлдарымен бірге үйге қолғабыс 
етеді,  саяжайда  жұмыс  істейді.  Қыздарын  еркелетеді,  балаларды 
тәрбиелеу  кезінде  келіспеушілік  болмау  үшін  анамыздың  айтқанын 
тыңдайды. 
Балаларды  жақсылыққа,  мейірімділікке  тәрбиелеп,  үлкендерге  құрмет, 
кішілерге ізет кӛрсету керектігін айтамыз. Егер балалар айыпты болса, 
олардың  қателіктерін  кӛрсетіп,  оны  талдауға  кӛмектесеміз,  қатаңдық 
танытамыз, бірақ ешқашан жазалаудың ауыр түрін қолданбаймыз. 
Баланың  ӛмірінен  тыс  қалмаймыз,  балалармен  ӛткізілетін  барлық 
шараларға  қатысамыз,  балаларымыз  ата-аналарымен,  ал  біз  олармен 
мақтан  тұтқанын  қалаймыз.  Баланың  тілегін  ешқашан  жерде 
қалдырмаймыз.  
Баланың  бос  уақытын  дұрыс  ұйымдастыра  білу  керек,  біздің  балалар 
ӛнерден  тыс  қалған  жоқ,  ән  айтады,  билейді,  әртүрлі  музыкалық 
аспаптарда ойнайды, спортпен шұғылданады». 
Берекелі отбасының сұхбатынан
 

132 
 

 
Отбасылық кешкі ас, кҥні бойы алған әсерлерімен бӛлісу. Жҧбайлар алған 
әсерлерін  әңгімелеп,  ой  бӛліседі.  Мҧндай  мҥмкіндік  балаларға  да 
беріледі. Бәрі бірігіп отырып, болашаққа жоспар қҧрады, талқыға салады. 

 
Табиғат аясында бірге демалады, еңбек етеді. 

 
Жазғы демалыстарын бірге ӛткізеді. 

 
Туысқандарына барып тҧру, туысқандық қатынас ҥзілмеу керек. 

 
Отбасының әрбір мҥшесінің туған кҥндерін бірге атап ӛту. 

 
Отбасымен бірге әзірленген тағамға толы жаңа жылдық стол, отбасымен 
бірге жаңа жыл шыршасын тамашалау. 

 
Той болған кҥнді атап ӛту. 

 
Балалармен бірге барлық шараларға қатысу. 

 
Наурыз мерекесін тойлау, наурыз-кӛжені әзірлеу. 

 
Әр жҧма сайын дәстҥрлі жеті шелпек пісіріп, кӛршілерге тарату. 
 
Ӛмірдің  қиын  жағдайына  тап  болған  отбасыларға  кеңес  беру  (берекелі 
отбасылардан алынған сұхбат) 

 
Айналасындағылардан,  туыстарынан,  достарынан  келген  кӛмекті 
қабылдау 

 
Отбасының игілігі ҥшін ҥнемі жҧмыс істеу керек 

 
Қиындықтарды жеңе білу керек, жақсылықтан кҥдер ҥзбеу керек 

 
Жағдайды тҥзетуге ҧмтылу керек 

 
Мемлекет тарапынан кӛмекті кҥтпеу керек 

 
Басқаның бақытына қызықпай, ӛзің бақытты болуға ҧмтылу 

 
Біреуге қастық тілемеу керек, ӛзіңді, жақындарыңды сыйла 

 
Бір-біріңді, балаларыңды алдамау 
 
Демек,  әрбір  берекелі  отбасы  ӛз  бетінше  бақытты  және  табысты.  Отбасылық 
берекеге  қол  жеткізудің  арнайы  ережесі  жоқ.  Талдау  жасалған  оқиғаларға 
қарап, отбасындағы берекеге кері әсерін тигізетін факторлар жеткілікті екенін 
байқаймыз:  материалдық  қаражаттың  жетіспеушілігі,  баспананың,  тҧрақты 
жҧмыс  орнының  болмауы,  алайда  ешқайсысы  отбасын  шайқалта  алмағаны 
айдан  анық.  Отбасы  сҥйіспеншілікке,  ҥйлесімділікке  және  сыйластыққа 
негізделгендіктен жанҧяны тілегі бір социум (жақындары, туыстары, достары) 
қолдады, балалар да берекенің жаңа бір толқынын ала келді. 
 

133 
 
 
 
Берекелі  болудың  кейбір  құпиялары  (авторлардың  пікірлері  оқырманның 
пікірімен сәйкес келмеуі мүмкін): 
 

 
Отбасын қҧру кезінде екі жақтың келісімі болуы керек. 
 

 
Отбасылық қатынасты дамыту кезінде ӛзінің барлық қалауымен бӛлісуге 
дайын болу. Отбасының барлық мҥшесі ортақтасып мызғымас қатынасты 
қҧруға  бағыт  алып,  бірлесіп  еңбектенсе,  оң  нәтижелерге  қол  жеткізуге 
болады.  
 

 
Ӛзара қҧрмет, ӛзара қолдау, серіктесін тҥсініп, оны қабылдай білу, теріс 
айналмай мәселесін бірге шешуге талпына білу.  
Ӛзара қайтарым: ол нені қаласа менде соны қалаймын.  
 

 
Жҧбайлар  арасында  ӛзара  уағдаластықтың  болуы,  отбасында  болып 
жатқан  барлық  жағдайлар  сҥйіспеншілік  пен  тҥсіністік  деңгейіне 
кӛтерілетін  саты  арқылы  жҥреді.  Егер  кез-келген  оң  немесе  теріс  ахуал 
ӛзара  тҥсіністікті  біріктіру,  нығайту  және  арттыру  мҥмкіндігі  ретінде 

134 
 
қарастырылса, ондай ешқандай қиындықтар мен ҧрыс-керістер отбасына 
сызат тҥсіре алмайды, керісінше отбасылық қатынасты нығайта тҥседі. 

жүктеу/скачать 2,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: