Практикалық жұмыс – 1-3
жүктеу/скачать 54,59 Kb.
|
|
Практикалық жұмыс – 1-3 Саяси география нені зертттейді? Саяси география - саяси үрдістердің кеңістік жағдайындағы аумақтық, экономикалық-географиялық, климаттық және т.б. табиғи факторлармен өзара байланысын зерттейді. Саяси география географиялық түрге баса көңіл бөле отырып, оларға саяси түсініктеме береді, саяси аспектілеріне талдау жасайды. Ғылыми әдебиетте саяси-географиялық зерттеулерді шартты түрде үш түрге бөледі: - жалпы әлем мен ірі аймақтардың саяси географиясы; - жеке елдердің саяси географиясы; - саяси тұрғыдан ерекше нақты аумақтардың саяси географиясы. Саяси география салыстырмалы түрде кейiн пайда болған ғылым саласы, ол 18 ғасырдың соңына қарай дүние жүзi елдерiнiн ерекшелiктерi мен олардың өзара қарым-қатынастарын зерттейтiн ғылым ретiнде қалыптаса бастады. Саяси географиялық ғылым ретiнде негiзiн немiс ғалымы Фрядрях Ратцелы қалаған, оның осы салалары негiзi тұжырымдамалары 1897 жылы жарияланған «Саяси география» атты еңбегi жарық көрген. Қазiргi заманғы саяси география саясаттану ғылымымен қатар дамуда Географтардың анықтамасы бойынша,саяси география геосаясат, географиялық мемлекеттану мен саяси аймақтану, аймақтың саясаттаяуды бiрiктiретiн ғылымның саласы.Саяси география саласындағы маман ғана елдiң әкімшілік-аумақтық бөлiнуi мен мемлекеттiк құрылымның сапасына мемлекеттiң бiртұтастығын сақтау тұрғысында баға бере алалы. Геосаясат дегеніміз не? Қазіргi кезде әсiресе саяси географияның құрамдас бөлiгi болып табылатын саясаттың ғылыми-қолданбалы маңызы артып отыр. Геосаясат терминін швед ғалымы Рудолыф Челлен кез келген мемлекет нығайып, күшеюi , демографиялық, әлеуметтiк, әскери саясатты жургiзумен қатар,геосаясатқа үлкен көңiл бөлуi қажет деп есеттеген. Ресейлік географтардың анықтауынша, геосаясат - «көлемдi билеудiң» ғылымы, ол ғаламдық мәселелердi шешуде қандай шешiмдер қабылдау қажет екендiгiне жауап бередi. Геоеаясат мемлекеттердiң сыртқы саясат пен олардың бiр-бiрiмен қарым қатынастарын саяси, экономикалық және әскери-стратегиялық өзара қатынастар тұрғысынан зерттейдi. ХХ ғасырдың басында саяси географияда геосаяси бағыт басым дами бастады. Бұл кезеңдегi геосаясат белгiлi бiр мемлекеттің саяси жағдайына талдау жүргiзу арқылы оның саясатқа қатысты нақты мақсатын көздедi. Осы тұрғыдан алғанда,түрлi аумақтарға бақылау жасалып, қамтитын мемлекеттердiң экономикалық және саяси мүмкiндiктерi зерттелдi. Геосаясатшылар сол кездің өзiнде-ақ әлемдiк саясатта шешушi рөл атқаратын географиялық факторларды анықтаған болатын. Геосаясатшыар осы фактор толығымен ұштасқан жағдайда ғана ел нығайып, күшеюi мүмкiн деген болжам жасалды.Ал аумағы үлкен және бiртұтас еркiн қозғалу мүмкiндiгi шектеулi болды, мұны ХХ ғасьтрдын басында жылы теңіздерге шыға алмауымен түсiндiруге болады. Күштi теңiз флоты бар Ұлбритания, керiсiнше, дүниенiң төрт құрлығына еркiн бара алатын едi, ел отарлар мен доминиондарды көбейту есебiнен аумағын да ұлғайтты. 3. Территория дегеніміз не? Территория - адамның немесе топтың, ұйымның немесе мекеменің меншігімен бөлінген орын немесе аймақ. Терминді география, саясат, биология және психология салаларында да қолдануға болады. Біз сондай-ақ бөлінген және адамға, әлеуметтік топқа немесе елге тиесілі құрлық, теңіз немесе ауа болуы мүмкін барлық кеңістікті территория ретінде белгілейміз. Екінші жағынан, территория дегеніміз - бұл өз кезегінде үйірді алып жатқан физикалық кеңістікті көрсететін термин, онда кейде сол түрдің немесе басқа түрлердің табындары арасындағы дуэльдер пайда болуы мүмкін, олардың кеңістігін және шекарасын қорғау мақсатында. олардың аңшылық және бірге өмір сүру аумағы.
4. Территория және кеңістік ұғымы. Кеңістік- географиялық қабықтың ауқымында географиялық нысандар мен құбылыстардын болу пішіні; нақты бір аумақта орналасқан және белгілі бір уақыт ішінде дамып келе жатқан географиялық нысандар арасындагы қатынастардың жиынтығы. Географиялық кеңістіктің тұжырымдамасы географиялық құбылыстар мен процестерді (таралуын, орналасуын, орын ауыстыруын, бөлшектенуін, теңдесуін, шоғырлануын, жылжуын, ажырауын, жақындауын және қашықтауын) талдауга және үлгілеуге мүмкіндік береді. Географиялық кеңістік кезінің құрылымдылығымен (географиялық қабықтың күрделі құрамымен), жүйелілігімен (географиялық қабықтын өзара байланыстылығымен, өзара әрекеттілігімен), серпінділігімен (үздіксіз құрылымдық және функциялық (атқарымдық) өзгерісімен), метрикалық қасиетімен (ұзындығы, жақын-алыстығы, ауданы, көлемі және тағы да басқалары) сипатталады. 5. Шекара түрлері Мемлекеттік шекара - мемлекеттік аумақты белгілейтін шектер. Политологиялық тұрғыда шекараны ұлттық егемендік таралатын кеңістіктің шектері ретінде түсіндіреді. Мемлекеттік шекара – белгілі бір елдің құрлықтағы немесе судағы аумағының шегін көрсететін меже. Меже ішіне енетін әуе кеңістігі мен жер қойнауы және су түбі сол мемлекеттің аумағы болып табылады. Көршілес мемлекеттердің шекара межелері өзара келісімдер мен шарттарда белгіленеді. Мемлекеттер арасындағы шекараны белгілеу делимитация деп аталады. Жер бетінің құрамына қарай (тау жоталарымен, өзен арналарымен, т.б.) жүргізілген шекара сызығы орография деп аталады. Жер бетіндегі екі белгі арасында тікелей тартылған шекара сызығы геометрия деп аталады. Әдетте шекараны делимитациялау туралы шарттар шекара жөніндегі арнаулы келісімдерде, бітім шарттарында, мемлекеттік аумақтың белгілі бір бөлшегін екінші бір мемлекетке беру туралы, т.б. келісімдерде белгіленіп, шекара сызығын сол белгіленген жерлер бойынша нақтылы жүргізу демаркациялау деп аталады. Ресми түрде белгіленген және бекітілген сызығын мемлекеттердің бір жақты бұзуы немесе қайта қарауы халықараралық құқыққа қайшы келеді. Мемлекеттік шекараны бойлай шекаралық белгілер орнатылады. Шекаралардың бөлінуі оларды зерттеуге арналған адамдардың саны сияқты алуан түрлі. Әрқайсысы белгілі бір көзқарасқа бағыну арқылы бөлуді жасайды. жүктеу/скачать 54,59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|