Практикалық сабақ модуль Қоғам, тұлға және әлеуметтік өзгерістер
жүктеу/скачать 18,11 Kb.
|
|
Практикалық сабақ 3 Модуль 2 Қоғам, тұлға және әлеуметтік өзгерістер Тақырып 2. Әлеуметтену және бірегейлік Сұрақтар мен тапсырмалар: 1. Тұлғаның әлеуметтенуі. Әлеуметтенудің негізгі кезеңдері мен институттары 2.Әлеуметтік және жеке бірегейлік. Рөлі мен мәртебесі. 3. Өз мәртебеңізді анықтаңыз «Қала мен ауылдағы отбасының әлеуметтік мәртебесінің баланың әлеуметтену үрдісіне әсері» тақырыбында презентация дайындаңыз 1. Әлеуметтену — жеке адамның қалыптасуы. Кез келген адамдүниеге келе салысмен міндетті түрде белгілі бір қоғамның (мемлекеттің,ұлттың,этностың т.б.) мүшесі болғандықтан ол сол өз қоғамына сай қалыптасады. Қалыптасу процесіне отбасындағы қалыптасқан үрдістен бастап қоғамдағы қалыптасқан ережелер мен заңдылықтар әсер етеді. Әлеуметтену — қысқа мерзімді, бір мәртелік емес, іс жүзінде жеке адамның бүкіл ғұмырын қамтитын ұзаққа созылатын көп қырлы құбылыс. Адам адам болып туылмайды, қалыптасады. Адамның адам болып қалыптасуы оның физиологиялық және психикалық дамуына сәйкес табиғи нышандардың негізінде жүзеге асады: мұнда әлеуметтік-экономикалық жағдайлар , мәдени құндылықтарды меңгеру, мектеп пен семьяда тәрбиелеу, замандастарының ықпалы сияқты факторлар шешуші роль атқарады. Адамның бұл қалыптасу процесі ғылымды яғни нақты социология ғылымында әлеуметтендіру деп аталады. Қазіргі қоғамда адамның әлеуметтенуіне немесе ол процестің кей кездері шиеленісуге ұшырауына ақпараттың көптігі және ашықтығы. Адам анасынан бірден мәдениетті болып жаралмайды, тәрбиелеу, білім алу және қоғамда ғұмыр кешу процестерінде ғана қалыптасады. Әлеуметтік-мәдени қасиеттер мен құндылықтарды мұралау өзгеше, биологиялық емес әдіппен, яки ұрпақтан ұрпаққа тарау тетігі арқылы әлеум. жолмен жүзеге асады; әрбір жеке адам (индивид), әр жаңа ұрпақ өздері туып, өмір сүріп жатқан әлеуметтік жүйенің мәдени мұрасын игерудің өзіне тән ерекше жолынан жүріп өтеді. Осынау маңызды процесті ғылымда “жеке адамның әлеуметтенуі” деп атайды. Әлеуметтену тура мәнінде, жарық дүниеге келген, адамзат мәдениетін игеруге бағдарланған саналы биологиялық организмді, яки адам баласын дамытып, өзінің тұлғалық-психологиялық ерекше қасиеттерін, сондай-ақ, қоғамдық өмірге араласуына мүмкіндік беретін әлеуметтік тұрпаттық, әлеуметтік маңызды қасиеттерді, білім мен білікті бойына жинақтаған тең құқылы жеке тұлғаға айналдыру жолы. Сондықтан, әлеуметтену дегеніміз жеке адамның әлеуметтік ортамен өзара әрекеттесу процесі, оның барысында, бір жағынан — адам бойындағы табиғи, психологиялық өскін жетіліп, өркендей түседі, екінші жағынан — қоғам жеке тұлғаны тәрбиелеу, білім беру, мәдениетке ұмтылдыру арқылы оған адами тұлғаға тән әлеуметтік мәні мол қасиеттерді сіңіреді. Адамдар белгілі бір білімдерді, құндылықтар мен нормаларды игеріп, нақты қоғамда, әлеуметтік топтар мен ұйымдарда өмір сүру тәжірибесін жинақтайды әрі тұлғаға, сол қоғамның тең құқылы мүшесіне айналады. Осынау маңызды процесті ғылымда “жеке адамның әлеуметтенуі” деп атайды. Соның арқасында жеке адам қоғамдық өмірге араласып қана қоймайды, сондай-ақ өзінің әлеуметтік статусы мен рөлін иелене және өзгерте алады. өйткені, әрбір жеке тұлға тиісті құқылар мен міндеттерді иелене отырып, қоғамдағы өзіне лайықты орынды еншілейді және нақты қызмет міндеттерін атқарады, яғни әлдебір әлеуметтік статусқа ие болады. Ол жеке тұлғаның жағдайын жан-жақты, әрі жинақтай бейнелейтін сипаттамаларды: мамандығын, кәсіби білігін, атқарып жүрген жұмыстарының сипатын, лауазымын, материалдық әл-ахуалын, саяси ықпалын, партияға және кәсіподаққа мүшелілігін, іскерлік байланыстарын, туыстық тарамдарын т.б. қамтиды. Тұлғаның әлеуметтенуі индивидуалды дәрежеде бірнеше үрдістен тұрады: 1 Адамдардың тұлғалықтары өзара әсерлесу арқылы қалыптасады. Бірақ олардың өзара әсерлесу мінездемесі жас, интеллектуалды дәреже, жыныс тағы сол сияқты факторларға өз әсерін тигізді. 2 Қоршаған орта да баланың тұлға болып дамуына септігін тигізеді. 3 Тұлғалық жеке бас индивидуалды тәжірибе арқылы қалыптасады. 4 Тұлғаның құрылуына әсер ететін аспект болып мәдениет саналады. Негізгі әлеуметтену феномендеріне мінез-құлық стереотиптерін игеру, істегі әлеуметтік нормаларды игеру, дәстүр — қызығушылықтарды, құндылықтарды, бағыттарды т.с.с. игеру жатқызылады. Ал әлеуметтенудің негізгі институттары ретінде: жанұя, мектептік мекемелер, формалды емес ұйымдар, жоғарғы оқу орындары, еңбек ұжымдары т.с.с. есептелінеді . Тұлғаның әлеуметтік — психологиялық ерекшеліктерінің қалыптасуында әсер ететін қарым-қатынас, таным, еңбек деп қарастырылатындықтан әлеуметтену тұлға дамуының үрдісі ретіндегі үш негізгі негізгі аймақтың ортақ мінездемесі болып индивидтің сыртқы ортамен әлеуметтік байланысын кеңейту болып табылады. Мұнда үш негізгі маңызды үрдіс өтіледі. Біріншіден. бұл әр іс-әрекет түрінде болатын және оның түрлері арасындағы байланыс жүйесінде бағдар болады. Ол әр тұлға үшін маңызды іс-әрекет аспектісін анықтауы, игеруі болып табылады. Осындай бағдардың жемісі ретінде іс-әрекетті тұлғалық таңдау деп атауға болады. Оның негізінде екінші үрдіс туындайды, яғни — негізгі таңдалған іс-әрекет төңірегінде орталықтану және басқаларды оған бағынышты ету. Үшіншіден, іс-әрекетті жүзеге асыру барысында тұлға жаңа рольдерді игеріп, олардың мәнділігін игереді. Қорыта айтқанда тұлғаның әлеуметтік – психологиялық ерекшеліктерінің қалыптасуына әлеуметтенудің ықпалы зор, тұлға болып дамыған тіршілік иесін әлеуметтенусіз елестету мүмкін емес. 2. Әлеуметтік рөл - бұл қоғам белгілі бір мәртебеге ие адамдар үшін қолайлы деп тапқан мінез. Адамның әлеуметтік рөлі, ол қазіргі кезде кімге байланысты өзгереді. Ұлға немесе қызына қоғам өз қызметкерін, анасы немесе әйелін емес, бір жолмен әрекет етуді бұйырады. Әлеуметтік мәртебелер мен рөлдер өте тығыз байланысты. Біріншісі адамның құқықтары мен міндеттерін береді, екіншіден, қоғамнан қандай мінез-құлық күтеді? Әкесі болған адам баласын ұстауы керек және ол ұрпақтармен араласу үшін уақыт бөлетін болады деп есептеледі. Бұл жағдайда қоршаған ортаның күтуі өте дәл немесе нашар болуы мүмкін. Бұл адам өмір сүретін және тәрбиеленетін елдің мәдениетіне байланысты. Психолог тұжырымдаманы екі негізгі санатқа бөледі - адамдар арасында және мәртебеге байланысты. Біріншісі эмоционалдық қатынастармен байланысты - көшбасшы, командадағы сүйікті, компанияның рухы. Адамның ресми ұстанымына тәуелді болатын әлеуметтік рөлі кәсіп, қызмет түрі және отбасы - күйеу, бала, сатушы арқылы айқындалады. Бұл санат иесіздендірілген, олардың мінез-құлқы туралы жауаптар бірінші топқа қарағанда айқынырақ анықталады. Әрбір әлеуметтік рөл әртүрлі: Оның формализациясы мен шкаласы бойынша. Қандай мінез-құлықтың нақты жазылғаны және қоршаған ортаға күтілетін әрекеттер мен реакциялардың бұлыңғырлық сипатталғандары бар. Өндіріс әдісімен. Жетістіктер көбінесе кәсібі, тұлғааралық қарым-қатынастары , отбасылық мәртебесі, физиологиялық сипаттамалары бойынша бөлінеді. Бірінші кіші топтың мысалы - заңгер, көшбасшы, екіншісі - әйел, қыз, анасы. Жеке рөл. Әр адамның бір уақытта бірнеше функциялары бар. Олардың әрқайсысын орындау, ол белгілі бір жолмен өзін ұстауға мәжбүр. Жеке тұлғаның жеке әлеуметтік рөлі адамның мүдделері мен мотивацияларымен байланысты. Әрқайсымыз өзімізді басқа адамдар қалай көретіндігінен өзгеше сезінеді, сондықтан оның мінез-құлқына және басқа адамдарға деген көзқарастары басқаша болуы мүмкін. Мысалы, жасөспірім өзін толықтай жетілген деп есептей алады, бірнеше шешім қабылдауға құқылы, бірақ ата-анасы үшін әлі де бала болады. Орындаған: Өтепов Ерғазы жүктеу/скачать 18,11 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|