Сандық Ұрпақ ЖӘне білім

САНДЫҚ ҰРПАҚ ЖӘНЕ БІЛІМ 

БЕРУДІҢ 

ЭТНОПЕДАГОГИКАЛЫҚ 

НЕГІЗДЕРІ: БОЛАШАҚҚА 

КӨЗҚАРАС 

А.К. МЫНБАЕВА  

педагогика ғылымдарының  докторы,   

педагогика және білім беру менеджменті кафедрасы,  

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ  

Н.Г. Хлудов (1850

-1935). 

Ескі

 

ұйғыр

 

мектебі

 . 1903.  

Дереккӛз

  : 

Н

.

Г

. 

Хлудов

. 

Шығармалар

 

катологы

: 

кӛркем

 

сурет

 

және

 

графика

. 

–

 

Алматы

: 

Эффект,

 2003. 

–

136 

б

.  

Сурет

 

Алматыдағы

 

ҚР

 

Орталық

 

мемлекеттік

 

музейінде

 

қойылған

. 

Оқушылар  аят  жаттап  отыр.Мұғалім  жіңішке  таяқты 

көрсеткіш  ,    ал  кейбір  жағдайда  қамшы  ретінде  де    қолданған. 

Молланың  мектепте  сабақ  өткізуі  туралы      фрагменттерді  

Б.Момышұлының «Ұшқан ұя» кітабынан оқуға болады.  

 

Әбілхан Қастеев 

(1904-1973). 

Ликбез. 

 

«Ескі

 

және

 

жаңа

 

тұрмыс» сериясы

 .1940.  

ҚР Орталық мемлекеттік музейі

, 

Алматы.

 

Дереккӛз

 : 

Әбілхан Қастеев. –

 

Алматы: Ӛнер

, 2004. -

158 б. 

Суретте  мектептегі  сабақ көрсетіледі. Сауатсыздықты 

жоюдың тарихилығы бейнеленген. Кезеңнің ерекшелігі- 

қыз бала тақтада қазақ тіліндегі сөздерді латынша жазып 

тұр.  

 

ӘЛЕМДЕГІ 

МЕКТЕПТЕР ТАРИХЫ  

Альфред Ранкли (1819-1872) 

(Британия).  

Деревня мектебі . 1855 

Альберт Анкер (1831-1910). Мектептегі 

емтихан (Мектептегі емтихан,  кантон Берн). 

1862. 

Kunstmuseum Bern

, Швейцария

 

ХІХ ғасырдың аяғында француз суретшісі Жан-Марк Коте «2000  жылда » 

деген атаумен пошта ашық хаттарының сериясын жариялаған.  

    http://psycity.ru/otkrytki-19-go-veka-predskazyvayushchie-mir-

budushchego 

•

Сандық ұрпақ 

•

Терең және үстірт оқыту 

•

Конструктивтілік және коннективтілік 

•

 Білім берудің этнопедагогикалық негіздері  

•

Кіріктіру мысалдары (жобалар) 

 

СҰРАҚТАР 

Old generation

 

ХХ  ғасыр ұрпағы 

Next generation 

Жаңа ұрпақ  

book  → reading 

 



fluid pace

 



 mono-tasking

 



 linear approach

 



perception by reading

 



 independent

 



 ambitious 

 



pasive 

 

 school as requirement

 



 deliberation

 



 reality

 



technology external

 



 knowing facts

 

кітаптар→  оқу 

•  нақты қадам,  біртіндеп 

қозғалу 

 • бір - міндеттілік 

•  сызықты тұғыр 

 • оқу арқылы қабылдау 

 • тәуелсіздік  

• амбициялық 

• пассивті мектеп, 

 мектеп  талап ретінде  

• талқылау  

• шынайы  

• фактілерді білу 

Display  → viewing 

 



 non-linear pace

 



 multi-tasking

 



 hypermedia

 



 iconic perception

 



connecting

 



cooperation 

 



active

 



school as game

 



alert

 



fantasy

 



technology internal

 



knowing how to find fact

 



дисплей – визуалды 

қабылдау 



сызықты емес 

көпміндетілік 



Гипермедиа 



сыйыну түрінде 

қабылдау 

• іске қосу  

•ынтымақтастық 

•белсенділік  

• мектеп ойын ретінде  



•ескерту 

•қиялдар  

•  ішкі технология 

• не қажет екендігін таба 

білу 

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖАҢА ҰРПАҒЫ (BOŘIVOJ BRDIČKA, 2011) 

CROSS-GENERATIONAL DEVELOPMENT 

(

DON TAPSCOTT, 1998, 2008; DIANA OBLINGER, 2005; 

 ING. BOŘIVOJ BRDIČKA, 2011) 

Socio-digital participation 

Әлеуметтік-сандық қатысу  

School practices

 

Мектеп практикасы 

• Flexible use of digimedia 

• Multi tasking 

• Intellectual ICT tools 

• Internet searches 

• Socio-digital networking 

• Working on screen 

• Making and sharing in 

groups

 

• Extended networks 

• Knowledge creation 

 қолдану икемділігі 

сандық медиа 

Көпміндеттілік 

 АКТ интеллектуалдық 

құралдары  

Ғаламтордан іздеу 

әлеуметтік-сандық 

желілер  

Экранмен жұмыс 

 топтық  жұмыс 

кеңейтілген желілер  

білімді жасау  

• Traditional media, e-mail 

• Linear and sequential 

• Pure mental performance 

• Limited textbook content 

• Off line working, F2F 

• Paper and pencil 

• Individual performance 

• Closed classroom 

community

 

• Knowledge acquistion 

Дәстүрлі медиа,  

эл.пошта 

Сызықтық және бірізділік 

ақыл-ой жұмысына 

қабылеттілік 

 оқулық мазмұнымен 

шектелген  

офф-лайн жұмыс ,  бетпе-бет 

қағаз және қалам 

жеке көрсеткіштер  

Жабық сыныптық бірлестік 

(оқушылардың сынып 

бөлмесімен шектелген 

бірлестігі) 

Білім алу  

 

МЕКТЕПТЕ ОҚЫТУДЫҢ ҚАЗІРГІ ПРАКТИКАСЫНЫҢ ЖӘНЕ ЖАҢА «ӘЛЕУМЕТТІК-

САНДЫҚ ҰРПАҚТЫҢ» АЙЫРМАШЫЛЫҚТАРЫ  

 (К.ЛОНКА, 2014) 

•

К.Лонка «әлеуметік-сандық технологиялар деп,  

ақпараттармен, адамдармен және артефактілермен  тұрақты 

және интенсивті онлайн-әрекеттестікті  қамтамасыз ететін 

техниканың кіріктірілген жүйелерін,әлеуметтік медиа және 

ғаламторды жазады ; 

•

Әлеуметтік-сандық қатысу –«формалды емес,әлеуметтік-

сандық  жанама қатысулар практикасының жаңа 

тұжырымдамасы  

 

ӘЛЕУМЕТТІК-САНДЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР

 

•

«Хай-тек компьютерлер, смартфондар, ғаламторда 

іздеушілер айналасы - адамның миын өзгертіп 

жібереді» Г.Х. Мямешева 

 

 

 

 

•

Студенттер мен оқушылардың көбінесе қысқа 

мерзімді есте сақтауына салмақ түседі, сол үшін  

білімді бекіту мен ұзақ мерзімді еске сақтаудың жаңа 

әдістерін, құзыреттіліктерді дамыту қажет.

  

•   

 

•

. «Мәтінді оқу және жаттау,  

мағынасына  назар аудармау, тек 

түсіну үстірт тұғыр ретінде белгілі,  

ал тұтас және сыни бағалау, 

материалды зерттеу терең тұғыр 

болып табылады».  

 

•

«Үстірт оқу – үстірт тұғыр-  бұл педагогтің  

регламенттелген  оқытуындағы білімді 

шығару,пассивті эпистемология, екіжақты көрініс 

және білімді пайдалану  

•

Тереңдік тұғыр, білімді 

трансформациялау,оқытудағы өзін-өзі реттеу, 

белсенді эпистемология, релятивті болжамдар және 

білімді құрастыру тұғырлары оқытудың   

тереңдетілген   деңгейіне әкеледі. (Lonka K., 2014) 

 

Үстірт тұғыр  

Терең / терең 

дік тұғыр  

CONNECTIONISM AS A NEW DIDACTIC FOUNDATION 

Behaviourism 

Cognitivism 

Constructivism 

Connectivism 

Бихевиоризм

 

Когнитивизм

 

Конструктивизим

 

Коннективизм

 

Source of 

Knowledge

Білі

м

 

кӛздері 

 

experience  

reason and 

experience  

reason  

connection 

тәжірибе

 

Ақыл

-

ой,тәжірибе

 

себеп

 

жалғау

 

Principle 

Ұстанымдар

 

black box 

–

 

external behavior 

reflected 

placement of 

knowledge to 

brain 

personal activity, 

individualization 

knowledge as 

collective product 

Қара

 

жәшік ішкі мінез

-

құлық 

кӛрінісі 

 

Білімнің

 

мида қалуы 

(баста)

 

Жеке

 

белсенділік 

, 

даралық

 

Білім

 

ұжымдық ӛнім 

ретінде

 

Motivation 

Түрткі

  

positive/negative 

reinforcement 

marks, 

diploma 

own interest 

interest supported 

by community 

Оң, дұрыс / 

  

Теріс

 

кӛмек 

 

Белгілер

 , 

диплом

 

Ӛзіндік

 

қызығушылық

, 

Қызығушылықты

 

қауымдастық 

қолдайды 

 

Process 

Үдеріс

  

repeated external 

sensual 

experience

 

knowledge is 

interpreted

 

knowledge is 

constructed 

through thought

 

active network 

cooperation

 

Қайталау

 

сезімдік

 

тәжірибе

  

Білімді

 

түсіндіру

 

Білімді

 

құрылымдау 

 

Белсенді

 

желілік 

ынтымақтастық

 

CONNECTIONISM AS A NEW 

DIDACTIC FOUNDATION 

Behaviourism 

Cognitivism 

Constructivis

m 

Connectivism 

Бихевиоризм

 

Когнитивизм

 

Конструктивиз

им

 

Коннективизм

 

Теорияның

 

авторлары 

 

Skinner, 

Thorndike, 

Pavlov, Watson 

 

Vygotsky, 

Bruner, Gagne, 

Ausubel 

 

Bandura, 

Piaget, 

Bruner, Dewey, 

Papert 

Siemens, 

Downes 

George Siemens, 2006, 

http://www.elearnspace.org/Articles/connectivism_self-amused.htm

 

 

Ing. Bořivoj Brdička, Ph.D.   http://www.slideshare.net/bobr/ 

• Оқыту әдістері 

• Құралдары … 

ББД 

• Оқыту 

стратегиялары  

• Технологиялар 

Құзыреттіліктер  

ЖОБАЛАУ  

•

Белсенді оқыту стратегиялары, 

•

Инновациялық оқыту стратегиялары ,  

•

Жобалау-бағыттаушылық оқыту , 

•

 ойын арқылы оқыту, 

•

аралас оқыту  конструктивизм  және коннективизм 

тұжырымдамаларын жүзеге асыруы мүмкін.  

ОҚЫТУ СТРАТЕГИЯЛАРЫ-  БҰЛ ТҰЖЫРЫМДАМАМАН 

БІРІККЕН ,ОҚЫТУ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІНЕН 

ТУЫНДАЙТЫН БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ, БАҒЫТ 

 БЕРУ,ОҚЫТУДЫҢ СТИЛЬДЕРІ МЕН ӘДІСТЕРІ. 

2020 ЖЫЛҒЫ ҚҰЗЫРЕТТІЛІКТЕР МЕН ДАҒДЫЛАР БОЛЖАМЫ 

 (

FUTURE WORK SKILLS 2020

)

 

• Бірегей ойлау ; 

• Әлеуметтік интеллект; 

• Инновациялық және бейімді ойлау –  көрсетілген 

траекториядан тыс ойлау; 

•  Мәдениетаралық құзыреттілік- мәдени айырмашылықтарына 

қарамастан барлық бизнес серіктестермен және клиенттермен 

бірдей тиімді қарым-қатынас жасау; 

2020 ЖЫЛҒЫ ҚҰЗЫРЕТТІЛІКТЕР МЕН ДАҒДЫЛАР 

БОЛЖАМЫ (

 

FUTURE WORK SKILLS 2020

)

 

• Есептеулі ойлау; 

• Артық ақпаратты сүзгіден өткізу- тез  қайта өңдеу және  үлкен 

көлемді мәліметтерді  түйіндей  білу   ; 

• Заманауи медиамен жұмыс істей алу; 

• Тар мамандықтармен шектелмейтін білімдер; 

•  Тысқары жұмыс істей алу . 

МҰҒАЛІМДЕРГЕ  АРНАЛҒАН  ЖАҢА  ҮРДІСТЕР 

 (SOURCE: NEW HORIZON REPORT INSISTS TEACHERS USE TECH, BY DAVE GUYMON, 2014)  

• Мұғалімнің рөлін қайта қарау-мұғалім оқыту 

үдерісінде серіктес болуы керек  . 

• Барынша терең оқытуға ұмтылыс: студенттерді терең 

оқыту- бұл тәжірибе арқылы  үйрету, өзінің тиімділігін 

дамыту, сыни ойлау және тиімді қарым-қатынас жасай 

білу.   

• Ашық білім беру (АББ) ресурстарына назар аудару.  

• Аралас ( гибридті) оқытуды кеңінен қолдану.  

• Интуитивті технологияларды қолдану . 

• Мектеп жұмысын қайт а қарау.  

 

ӨТУ  

• Құзыреттілік тұғырға  

 

• Тұлғаны дамыту (тұлғаға 

бағытталған тұғыр ) 

 

• Өмір сүру педагогикасы – (орта 

тұғыры) 

Құзыреттіліктерді 

бағалау  

Сыни - 

вестернизация 

Қазақ мектебінің жаңғыруы 

және  білім берудің 

этнопедагогикалық негіздері

  

БІЛІМ БЕРУДІҢ ЭТНОПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТҰҒЫРЛАРЫ  

• Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің этнопедагогика ғылыми мектебі  

Педагогика және психология 

ғылымдарының докторы, 

профессор  Құбығұл Бозайұлы 

Жарықбаев  

Педагогика ғылымдарының 

докторы, профессор  

Ә.Т. Табылдиев 

Педагогика ғылымдарының 

докторы, профессор  

К.Ж. Кожахметова 

1998  жылдан бастап академик Т.Т.Тәжібаев атындағы этнопедагогика және этнопсихология орталығы жұмыс істейді.  

ЭТНОПЕДАГОГИКА 

ИДЕЯЛАРЫ 

Жаратылыс, табиғи 

ортадағы өмір, шексіз дала 

табиғаттың, күннің, 

аспанның ғұрпын  жасады 

Аспан мен табиғаттың 

ғұрпы Тәңіріде салынған. 

Тәңірі- Көк аспан, Ұмай –

Табиғат-ана. Ұлы дала 

аспанда көрініс тапқан.  

Көшпенділер- 

табиғатқа тәуелді 

болған, жануарлар 

мен  айналысқан, 

олардың  кейпін 

дүниетанымында  

бейнелеген.  

Психология бойынша 

«адам іс-әрекетінің 

қызметін, қарым-

қатынасын, қуатын 

табиғатқа, аспанға 

бағыттаған.  

Түркі дінінде  

дүниенің төрт 

бұрышы ретінде 

шаңырақТәңірінің 

символы болған.  

ҚАЗАҚСТАН –ҰЛЫ ДАЛА ЕЛІ  

 ЖАС ЕРЕКШЕЛІГІ ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯСЫНЫҢ ТҰҒЫРЛАРЫ 

(КОЖАХМЕТОВА К.Ж., 1998) 

• Бірінші тұғыр : 

•  туғаннан 1жасқа дейін – «нәресте», 

•  1 жастан 7 жасқа дейін –«сәби», 

•  7 жастан 12 жасқа дейін – «ойын баласы», 

• 12  жастан  15  жасқа дейін   – «сығыр», «ересек бала», 

• 16  жастан 19  жасқа дейін  – «бозбала», 

• 20 дан 30 - ға дейін  –«жас жігіт», 

• 30 дан  40 – қа дейін –«дүр жігіт», «күр жігіт», 

• 40 – тан 50- ге дейін –«ер түлегі», 

• 50 – ден 60-қа  дейін –«жігіт ағасы», 

• 60  тан  70 –ке дейін –«қарасақал», 

• 70 – тен  80  жасқа дейін  –«ақсақал». 

 

Екінші кезең жануарларды бағуға байланысты: 

• -  туғаннан он жасқа дейін –қозы жасы» (бұл 

жастағы балалар  қозыларды қараған);  

• -  10 жастан 20 жасқа дейін –«қой жасы» 

(қой баққан ); 

• -  20-дан 30 жасқа дейін –«жылқы жасы» 

(жылқы бағу жасы );  

• - 30 – дан 40 жасқа дейін–«аға жас»  немесе  

«ер түлегі»;  

• - 40 жас – «патша жасы деп саналған  

 Үшінші тұғыр «Мүшел жас»: 13, 25, 37, 49, 61, 73, 85. «Мүшел жас» –  бұл дағдарыс кезеңі 

(оларды қиын кезең деп те атайды)  адам дамуында әр 12 жыл сайын қайталанатын кезең 

К.Ж. КОЖАХМЕТОВА  БІЛІМ 

БЕРУДЕ  МЫНАДАЙ 

ЭТНОПЕДАГОГИКАЛЫҚ 

НЕГІЗДЕРДІҢ ҚОЛДАНЫЛУЫН 

ҰСЫНДЫ: 

•    

Орта білім 

1-2  сынып  – «қазақтың ұлттық ойындары»; 

3-4  сынып  –«төрт түлік мал» ұғымы; 

5  сынып  – « ата тегі », 

6  сынып  – « ұлттық тағамдар», «казақ өрнегі»; 

7  сынып  –  «бабалар өсиет і»; 

8  сынып  – «домбыра-дастан» (музыкалық-

эстетикалық бағыт); 

9  сынып  – « қол өнер», «қолданбалы өнер» ; 

10  сынып  – « салт-дәстүрлер»,» әдет-ғұрыптар»; 11  

сынып  – «ата-аналар келбетi» 

Жоғары білім 

2 курс 

Этнопедагогика 

Электив: «Корей халқының 

 

озық 

 

салт

-

дәстүрлері мен әдеп 

ғұрыптары», «Ұйғыр халқының отбасы

 

тәрбиесінің 

ерекшеліктері», «Орыс

 

этникалық педагогикасы», 

«Қазақстан халықтарының салыстырмалы

 

педагогикасы»

 

1-2 

3-4 

5 

6-7 

8 

9 

10-11 

ТӘРБИЕЛІК МҰРАТТАР  

• Халық тәрбиесінің мақсаты - 

этникалық мінезі бар  «кемел 

адам»; басқа сөзбен айтқанда « 

толық адам . 

 

 

•  Нағыз бейне «Сегіз қырлы, бір 

сырлы адамды тәрбиелеу» 

мақалынан көрінеді.  

 

Әбу Насыр әл-

Фараби 

 

 

Қайырымды 

қала  

 

Бақытты қала 

тұрғындары  

 

ЖОБАЛАР  

1) әл-Фараби атындағы  ҚазҰУ  

Философия және саясаттану факультетіне 

қарасты Этнопедагогикалық мұражай 

Студенттер ұсынған 

жобалар : 

Білімдік саяхат маршруты : 

• Алматы көшелері мен 

ғимараттарының шығу тарихы 

Этнопедагогикалық 

ауыл; 

Көшелер .Kz  

Этнопедагоги 

калық 

ертегілер 

ЭКСПОНАТЫ МУЗЕЯ 

ҰСЫНЫСТАР : 

• •Оқу үдерісін құрылымдау; 

• • Оқу материалдарын визуалды және ашық құрастыру; 

• • Үнемі кері байланыс; 

• •Топтық және жеке жұмыс түрлерін кіріктіріңіздер және алмастырып 

отырыңыздар; әр 20-25 минут сайын іс-әрекет түрлерін қосыңыздар.   

• • Мультимедиа, сандық технологиялар, сонымен қатар  оқыту мен 

тәрбиелеудегі этнопедагогикалық құралдарды пайдаланыңыздар, 

• • Жағымды ойлау техникасын қолданыңыздар;  

• •Жобалау-бағытталған оқыту, 

• • Аралас  (гибридтік)  оқыту …  

РАХМЕТ